Σε μια εποχή αποξένωσης του κόσμου από την πολιτική και απαξίωσης των θεσμών, είναι ευχάριστο, εξαιρετικά σημαντικό και ιδιαίτερα παρήγορο το γεγονός ότι ευδοκιμεί στον τόπο μας η συγγραφή βιβλίων.
Αξιοσημείωτο και το γεγονός ότι, την ώρα που η τεχνολογία επιβάλλοντας τους δικούς της κανόνες αποδιώχνει τον κόσμο από την καταφυγή σε μια εφημερίδα ή άλλο έντυπο για ενημέρωση, το βιβλίο παραμένει διαχρονική αξία. Να ‘ναι άραγε εκείνο το άγγιγμα και η μυρωδιά του χαρτιού που μόλις έφθασε από το τυπογραφείο; Να ‘ναι εκείνη η διαπροσωπική σχέση ανάμεσα στον αναγνώστη και τον συγγραφέα;
Ό, τι και να ‘ναι, μακάρι να κρατήσει πολύ ακόμη αυτή η όμορφη, αγαπησιάρικη, μοναδική συνήθεια. Αν στα πιο πάνω προσθέσουμε τη μαζική παρουσία στις εκδηλώσεις παρουσίασης βιβλίων, κι αυτό σ’ ένα τοξικό περιβάλλον και μια ανησυχητική περιρρέουσα, μπορούμε να κρυφογελούμε με ικανοποίηση.
Οι σκέψεις αυτές στριφογύριζαν στο μυαλό μου στην κατάμεστη, φιλόξενη αίθουσα της Δημοσιογραφικής Εστίας στη Λευκωσία, στην παρουσίαση τού βιβλίου του Γιάννου Κατσουρίδη «ΚΟΚΚΙΝΑ ΙΧΝΗ, Δεκαπέντε ιστορικά αποτυπώματα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου», από τις Εκδόσεις ΡΙΖΕΣ. Βλέποντας δε τριγύρω μου πως η πλειονότητα των παρόντων ήταν νέοι άνθρωποι μεταξύ 25 και 50 ετών, πρόσθεσα στις θετικές σκέψεις μου και την ελπίδα. Και τούτο προφανώς όχι τυχαία, καθώς ο συγγραφέας του βιβλίου είναι ένας αξιόλογος νέος επιστήμονας, με πολλά διαπιστευτήρια που εγγυώνται ποιότητα στην πνευματική του κατάθεση.
>Πανεπιστημιακό υπόβαθρο και οικογενειακή παράδοση
Ο Γιάννος Κατσουρίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, κάτοχος διδακτορικού στις πολιτικές επιστήμες, με μακρά θητεία ως επισκέπτης υπότροφος (fellow) του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου τού London School of Economics, του Ινστιτούτου Κοινοπολιτειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου τού Λονδίνου και της Βρετανικής Σχολής Αθηνών. Έχει ήδη στο ενεργητικό του τρία βιβλία, όλα στην Αγγλική, ενώ το συγκεκριμένο είναι το πρώτο στην Ελληνική.
Έχει επίσης πλούσια αρθρογραφία σε διεθνή και τοπικά έντυπα, και πολιτική δράση στη νεολαία, στο φοιτητικό κίνημα και στα κομματικά όργανα του ΑΚΕΛ. Και βέβαια αρωγό μια οικογένεια, συνολικά δοσμένη στο κομμουνιστικό κίνημα και την Αριστερά: Με παππού τον Γιάννη Κατσουρίδη, για χρόνια στην ηγετική ομάδα του ΑΚΕΛ, τον άλλο παππού Γιάννη Καμέρη στην ΠΕΟ, τη γιαγιά Ευγενία στην ΠΟΓΟ και τον πασίγνωστο πατέρα Νίκο Κατσουρίδη, του οποίου η αξιόλογη πολιτική διαδρομή και αναγνώριση δεν χρειάζεται ειδικές συστάσεις.
Είναι γεγονός που ανέδειξαν και οι ομιλητές στην παρουσίαση του βιβλίου, ότι δεν έγιναν όσα έπρεπε για την ιστορική καταγραφή της πορείας της Αριστεράς στην Κύπρο, προφανώς και από αδυναμία της ίδιας. Ο ίδιος ο συγγραφέας θεωρεί ότι «ήταν πάντα επιλογή της κυρίαρχης ιστοριογραφίας και κατ’ επέκταση των κυρίαρχων τάξεων στην Κύπρο και στο εξωτερικό, να περιθωριοποιεί τα κινήματα και τα πολιτικά υποκείμενα των λαϊκών στρωμάτων και της εργατικής τάξης, και ειδικά της Αριστεράς, ώστε να μην εγγραφούν ποτέ στη συλλογική ιστορική μνήμη των κοινωνιών». Μια ενδιαφέρουσα εξήγηση γι’ αυτό παραθέτει στον πρόλογό του στο βιβλίο και ο καθηγητής Πολιτικής και Ιστορικής Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Σπύρος Σακελλαρόπουλος:
«Οι λόγοι είναι πολλοί αλλά πρέπει κυρίως να αναζητηθούν και στην αντίληψη ότι το ΚΚΚ εθεωρείτο ότι είχε μια μάλλον αμελητέα συνεισφορά στην ανάπτυξη του κυπριακού κομμουνιστικού κινήματος. Μια σειρά από δημοσιεύσεις τα τελευταία χρόνια ανέδειξαν μια εντελώς διαφορετική αποτίμηση των δραστηριοτήτων του. Το βιβλίο του Γιάννου Κατσουρίδη παρέχει πολλές πληροφορίες για διάφορες εκφάνσεις της δράσης τού ΚΚΚ, άγνωστες κατά πολύ στο ευρύ κοινό, ενώ στις ιδιαίτερες αρετές του είναι το γεγονός της παρουσίασης των διαχρονικών αποτυπωμάτων, που σφράγισαν και τη μετέπειτα πορεία του ΑΚΕΛ».
>Ματιές σε μερικά αποτυπώματα
Στο βιβλίο του ο συγγραφέας δεν στοχεύει να παρουσιάσει αναλυτικά την ιστορία του ΚΚΚ. Στέκεται σε δεκαπέντε ιστορικά αποτυπώματα, τα οποία θεωρεί ότι σφράγισαν τη φυσιογνωμία του. Και μόνο μια αναφορά σε τίτλους κεφαλαίων ελκύει το ενδιαφέρον για μελέτη του βιβλίου. «Εβραίοι και μπολσεβικισμός στην Κύπρο». «Εορτασμός της πρώτης Πρωτομαγιάς το 1925». «Ο δημοσιογράφος Νίκος Καζαντζάκης στο Εργατικό Κέντρο Λεμεσού». Πρόκειται βέβαια για τον σπουδαίο Κρητικό με παγκόσμια απήχηση και αναγνώριση συγγραφέα, ο οποίος ήρθε στην Κύπρο το 1926 με την ιδιότητα του δημοσιογράφου της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος» και επισκέφθηκε όλες τις πόλεις και τις Πλάτρες, απ’ όπου και οι δύο διασωζόμενες φωτογραφίες. Ήταν μάλιστα ομιλητής σε ειδική συγκέντρωση στο Εργατικό Κέντρο Λεμεσού.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η αφήγηση του Γιάννη Λέφκη, γνωστού λογοτέχνη και από τα πρώτα μέλη του ΚΚΚ, που παρευρέθηκε στη συγκέντρωση: «Μιλούσε με ενθουσιασμό για τη Ρωσία, για τη ζωή της εργατιάς, για την ευτυχία που άρχισε να μπαίνει στα φτωχόσπιτα, για την αδελφοσύνη και τη δικαιοσύνη. Τον κοιτάζω στα μάτια. Ψηλός. Λιγνός. Με το ανοιχτό πουκάμισο και τα κουρασμένα χαρακτηριστικά, που δείχνανε άνθρωπο που πολύ σκέφτηκε και πολύ πάλεψε. Κι όλο έβλεπα τον παράξενο αυτόν άνθρωπο, που ήρθε από μακριά, να μας φέρει λίγο κουράγιο στα βάσανά μας και να μας φυσήξει τον ενθουσιασμό του, έναν ενθουσιασμό γιομάτο ζωή και νεύρο. Παράξενος άνθρωπος μα την αλήθεια».
Ιστορικό και το αποτύπωμα για το πρωτοποριακό γεγονός (αναφερόμαστε στο μακρινό 1926), με την πρώτη ομιλία γυναίκας εργάτριας, της Ειρήνης Δημητριάδου. Η ομιλία της, σκληρή εικόνα της γυναίκας τού τότε: «Η ζωή μας δεν είναι ανθρώπινη, είναι ζωή ζώου, όπως μας την έχουν φτιάξει οι αδικίες και οι άνισες σημερινές κοινωνικές συνθήκες. Ζωή δίχως βούληση ατομική, δίχως σκέψη, δίχως προορισμό. Οι μαύροι χρόνοι της σκλαβιάς του εργάτη, σκλαβώσανε και τη γυναίκα. Τηρίψανε κι αυτή στην ίδια φάμπρικα, στο ίδιο εργοστάσιο, στην ίδια αποθήκη, γιατί πια το χέρι του άντρα εργάτη δεν μπορούσε να συντηρήσει ολόκληρη την οικογένεια». Στεκόμαστε και στον «συντροφικό», ή «εργατικό», ή «φούρνο των μπολσεβίκων», προάγγελο κατά κάποιο τρόπο του συνεργατικού κινήματος αλλά και μετοχικών εταιρειών με συμμετοχή του κόμματος.
>Η ψώρα του κομμουνισμού με υπογραφή…Κληρίδη!
Το κεφάλαιο με τίτλο, «Η ψώρα του κομμουνισμού, η σύνοδος στην Αρχιεπισκοπή και οι αποκηρύξεις κομμουνιστών», έχει επίσης μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς αποτυπώνει το πνεύμα της εποχής και πώς η άρχουσα αστική τάξη και η Εκκλησία, συνεπικουρούμενες και από την Αποικιοκρατία, αντιμετώπιζαν το νεοφανές κίνημα. Σε εκτενές δημοσίευμα στην εφημερίδα «Ελευθερία» του 1925, η φρασεολογία ομιλεί αφ’ εαυτής: «Όπως η ψώρα, μια μεταδοτική παρασιτική λοίμωξη, έτσι και ο κομμουνισμός αποτελεί παράσιτο επιβλαβές για τον άνθρωπο, το οποίο μεταδίδεται από μολυσμένους από τον κομμουνισμό ανθρώπους στο υγιές τμήμα της κοινωνίας. Οι κομμουνιστές εκμεταλλεύονται την υπαρκτή κοινωνική ανισότητα, για να οδηγήσουν σε εξέγερση των φτωχών και σε αρπαγή των περιουσιών, ώστε να ζουν οι ίδιοι μια άνετη ζωή. Οι κομμουνιστές διδάσκουν την κλοπή και τη σφαγή ανθρώπων, και δηλητηριάζουν ηθικώς τους εργάτες».
Άξιον επισήμανσης είναι το ότι το άρθρο φέρει την υπογραφή του Ιωάννη Κληρίδη, πατέρα του Γλαύκου Κληρίδη, ενός πολιτευτή, ο οποίος στη συνέχεια θα κάμει στροφή, θα συμπορευθεί με την…ψώρα, θα ηγηθεί της ομάδας της Αριστεράς στη Διασκεπτική (1947-48) και θα είναι ο εκλεκτός του ΑΚΕΛ ως ανθυποψήφιος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου το 1959. Τέτοια συνέβαιναν στην Κύπρο μας και τότε.
Σε άλλα κεφάλαια, ο αναγνώστης θα διαβάσει ονόματα των πρωτοπόρων της ίδρυσης του ΚΚΚ και θα βρει ενδιαφέρουσες αναφορές για τον τρόπο που διαπόμπευαν με καμπανελλούθκια τους κομμουνιστές, τη στάση του κινήματος έναντι της θρησκείας που του στοίχισε πολύ, την αυτοπροστασία του με ομάδες περιφρούρησης και την «Κόκκινη Φρουρά». Γίνεται επίσης αναφορά στον τρόπο λειτουργίας και δράσης του ΚΚΚ, με την ίδρυση συλλόγων εργατών και αγροτών, και την έκδοση εφημερίδων όπως «Νέος Άνθρωπος», «Νέος Μπολσεβίκος», «Χρόνος», «Πυρσός».
Το βιβλίο «ΚΟΚΚΙΝΑ ΙΧΝΗ, Δεκαπέντε ιστορικά αποτυπώματα του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου» είναι μια επιμελημένη έκδοση 175 σελίδων, εμπλουτισμένη με διαφωτιστικές σημειώσεις, φωτογραφίες, μπροσούρες, αφίσες, πίνακες του Χρίστου Φουκαρά και εξώφυλλο από πίνακα του Βαλεντίνου Βασιλείου. Η βιβλιογραφία και οι αναφορές σε αρχεία, πρωτογενείς πηγές, προηγούμενη ερευνητική εργασία του συγγραφέα, καθιστούν το βιβλίο επιστημονικό σύγγραμμα, παρόλο που ο ίδιος δηλώνει ότι επιδίωξε «μια πιο εκλαϊκευμένη και προσιτή εκδοχή». Είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί και να αρχειοθετηθεί, αφού θα αποτελεί έγκυρη πηγή και σημείο αναφοράς για μελλοντικές συγγραφικές απόπειρες. Καθίσταται εξάλλου επίκαιρο, αφού το 2026 συμπληρώνονται 100 χρόνια από το ιδρυτικό συνέδριο του ΚΚΚ.
