Γιώργος Παναγή: Η ανάγνωση ξεσκεπάζει την πραγματικότητα

«Η ανάγνωση ξεσκεπάζει την πραγματικότητα και η πραγματικότητα συγκαλύπτεται ξανά μεταμορφωμένη, χάρη στο γράψιμο, σε υλικό για ανάγνωση».

Στις Συναντήσεις Συγγραφέων που θα πραγματοποιηθεί στη Λεμεσό θα μιλήσετε με άλλους συναδέλφους σας για τον χρόνο. Ποιες είναι οι δυσκολίες του να γράφεις γι’ αυτόν; Η μυθοπλασία έχει, εκ των πραγμάτων, ως πρώτη ύλη της τον χρόνο. Και δεν εννοώ μόνο τη γραμμικότητα της πλοκής, τη διαδοχή των συμβάντων που περιγράφονται ή τις φιλοσοφικές παρατηρήσεις επί του Χρόνου καθαυτού. Μια καλογραμμένη ιστορία μεταδίδει την αίσθηση της παρούσας στιγμής που περιγράφεται, ανακεφαλαιώνοντας ταυτόχρονα όσες προηγήθηκαν και λαμβάνοντας έστω αμυδρά υπόψη αυτές που θα ακολουθήσουν. Η δυσκολία του να «γράφεις» τον Χρόνο, ταυτίζεται στην ουσία με την ίδια τη δυσκολία της συγγραφής που -για να διατηρεί μια κάποια επαφή με την πραγματικότητα- προϋποθέτει την καλή αντίληψη του παρελθόντος, την έντιμη παρατήρηση του παρόντος και, στα καλύτερά της, τη σχεδόν προφητική διαίσθηση του μέλλοντος. Δεν είναι εύκολο, αλλά δεν γίνεται αλλιώς.

Τι σας έδωσε το έναυσμα να γίνετε συγγραφέας; Η ανάγνωση. Η σωστή ανάγνωση είναι μια μαθητεία στην εκ βαθέων παρατήρηση του κόσμου που μας περιβάλλει και των ανθρωπίνων πραγμάτων. Αν αποκτήσει κανείς αυτή τη συνήθεια χάρη στη μυθοπλασία, είναι πιθανόν σύντομα να αρχίσει να αντιλαμβάνεται τον αντικειμενικό, εξωτερικό κόσμο αλλιώς απ’ ό,τι προηγουμένως. Είναι πιο ευαίσθητος στην αίσθηση του χρόνου μέσα στον οποίο αυτός ξεδιπλώνεται, τις αισθητηριακές εντυπώσεις του, τα κρυμμένα νοήματά του. Για να επιβεβαιώσει τότε την πραγματικότητα που του προσκομίζουν οι αισθήσεις του και που έμαθε να προσλαμβάνει καλύτερα εξαιτίας του διαβάσματος, νιώθει την ανάγκη να τη μεταφέρει στο χαρτί. Πρόκειται για αμφίδρομη διαδικασία. Η ανάγνωση ξεσκεπάζει την πραγματικότητα και η πραγματικότητα συγκαλύπτεται ξανά μεταμορφωμένη, χάρη στο γράψιμο σε υλικό για ανάγνωση. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι οι συγγραφείς εξωθούμαστε στο γράψιμο γιατί θα μας άρεσε να διαβάσουμε μια ιστορία που η ζωή μας ώθησε να συλλάβουμε, και, μια που κανείς άλλος δεν την έχει γράψει έτσι ώς τότε, επωμιζόμαστε οι ίδιοι το μόχθο της συγγραφής.

Το βιβλίο σας, «Οι μύθοι», απέσπασε Κρατικό Βραβείο για νέους λογοτέχνες. Τι σημαίνει ένα βραβείο για ένα νέο συγγραφέα; Πρόκειται βέβαια για σημαντική αναγνώριση, ενθαρρύνεται κανείς να συνεχίσει. Από την άλλη το αποτέλεσμα μιας βράβευσης μπορεί να είναι αντίθετο από το επιθυμητό, να αποθαρρύνει λόγω πίεσης το επόμενο βήμα ή να οδηγήσει κάποιον να πάρει τον εαυτό του σοβαρότερα από ό,τι το έργο του. Μέγιστος κίνδυνος.

Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας ενθουσίασε; Από λογοτεχνία τον «Αύγουστο» του John Williams. Από δοκίμια, το «Age of Anger: A History of the Present» του Pankaj Mishra. Συστήνω και τα δύο, εννοείται, ανεπιφύλακτα.

* Ο Γιώργος Παναγή, η Κάλλια Παπαδάκη και η Λουίζα Παπαλοΐζου θα μιλήσουν στις 3/10, στις 19:30 στο Μουσείο «Το Πλουμιστό Ψωμί» στη Λεμεσό στη διάλεξη «Γράφοντας για τον Χρόνο».