Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδης: «Εντός, εκτός», εκδόσεις Σοκόλη, 2019.
Ο Ιωσήφ Σ. Ιωσηφίδης είναι ένας πολυπράγμων, αειθαλής και αεικίνητος ενεργός πολίτης. Η δραστηριότητά του είναι πολυποίκιλη και εκτείνεται σε όλο το φάσμα του κοινωνικού γίγνεσθαι. Ως ποιητής έχει σταθερή εκδοτική παρουσία από το 2001 και εντεύθεν με επτά ποιητικά βιβλία, περιλαμβανομένου και αυτού που θα επιχειρήσω στη συνέχεια να παρουσιάσω με το παρόν σημείωμα.
Ο Ι.Ι., ηλικιακά και σωρευτικά με βάση τις δημοσιευμένες καταθέσεις του, έχει διανύσει μια πορεία που επιτρέπει στον ίδιο ως δημιουργό αλλά και σε εμάς ως αναγνώστες του, να μιλούμε για κατασταλαγμένο, ώριμο και αναγνωρίσιμο ποιητικό στίγμα. Πιστεύω ότι η ποίηση του Ι.Ι. αντλεί ερεθίσματα και εδράζεται σε τρεις πυλώνες: α) Τη συνομιλία του με έργα και δημιουργούς από το χώρο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αλλά και των τεχνών γενικά, β) Την μετάταξη ιστορικών προσωπικοτήτων και γεγονότων κυρίως από το πεδίο της αρχαιοελληνικής γραμματείας με τον τρόπο του Καβάφη, που συχνά συνδυάζεται και μ’ ένα εγχείρημα συνομιλίας με τον Αλεξανδρινό ποιητή, γ) Τα βιωματικά και επικαιρικά ποιήματα όπου τα ερεθίσματα είναι σύγχρονα και ανάγονται στην εποχή μας και τους ανθρώπους της.
Το υπό παρουσίαση βιβλίο του Ι.Ι. φέρει τίτλο: «Εντός, εκτός» και περιλαμβάνει πενήντα και πλέον ποιήματα, τα οποία, κατά την άποψη μου, αιτιολογούν πλήρως την ταξινόμηση που επιχείρησα πιο πάνω. Αφού εκπροσωπούνται επαρκώς και κατ’ επανάληψη οι τρεις θεματικοί αλλά και αισθητικοί πυλώνες που προανέφερα. Αυτό εξάλλου συνέβαινε, περίπου στον ίδιο βαθμό, και σε προηγούμενα ποιητικά βιβλία του ιδίου.
Ας επιστρέψουμε όμως στην ανά χείρας συλλογή. Σε ό,τι αφορά τον πρώτο πυλώνα είναι εκτενώς πρόδηλο ότι ο ποιητής αντλεί πολλές εμπνεύσεις και ερεθίσματα από την παγκόσμια λογοτεχνία και γενικά από τις τέχνες και κλασικά αντιπροσωπευτικά έργα. Ενδεικτικά ν’ αναφέρω από τη λογοτεχνία τον Όμηρο, τον Καβάφη, το Σεφέρη και τον Μπρεχτ, από τις εικαστικές τέχνες τον Ρέμπραντ και τον Βαν Γκογκ, από το χώρο της μουσικής τον Μπετόβεν, τον Σοπέν, τον Παγκανίνι και τον Βέρντι.
Ο Ι.Ι. πραγματεύεται ποιητικά μεγάλες ιδέες, σπουδαίες έννοιες, φιλοσοφικές κατηγορίες. Π.χ. τον απασχολούν η αλήθεια, η πραγματικότητα και η ψευδαίσθησή τους. Εδώ στην ουσία μιλά για την αυταπάτη, παραφράζοντας τον Σεφέρη: «Κοίτα μη σ’ εξαπατήσει πολυμήχανος άγνωστος, / μη χάψει ο εαυτός σου τον μύθο του, έτσι ώστε / να τον πιστέψεις στον καθρέφτη σου, εσύ αυτός. / Τι είν’ αλήθεια, τι μη-αλήθεια και τι τ’ ανάμεσό τους;». (σελ. 11)
Αλλού, ο ποιητής αναδεικνύει λεπτομέρειες από την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια» για να καταδείξει την ευαισθησία ή μάλλον τη συγκίνηση του Ομήρου για το μεγαλείο των ταπεινών ανθρώπων, των άσημων κοινωνικά, αλλά τεράστιων σε ηθικό ανάστημα. Έτσι, μιλά για τον πιστό χοιροβοσκό Ευμαίο, τη γριά τροφό Ευρύκλεια, αποφαινόμενος: «Σε λεπτομέρειες κρύβουν τον διάβολο οι θεοί, / σε άλλες κρύβεις την ευαισθησία σου, Ποίηση. / Διάτρητη η καρδιά σου, μπαινοβγαίνει το αίσθημα, / μου μεταγγίζεις απαλό αίμα ν’ αντέξω ταξίδι τραχύ». (σελ. 28)
Όταν ο Ι.Ι. δεν διαλέγεται αυτοπροσώπως με κλασικούς δημιουργούς του παρελθόντος, τους βάζει να συνδιαλέγονται μεταξύ τους. Θεωρώ εύστοχο το εφεύρημα που επινόησε ο ποιητής υπό τον τίτλο: «Αίσωπος σκεπτόμενος και παλιμπαιδίζων», (σελ. 20) όπου, ανάμεσα σε άλλα, αναφέρεται: «Στη μήτρα της Αγάπης διπλασιάζεται η Ελπίδα, και σ’ αυτής τη μήτρα τετραπλασιάζεται η Πίστη,… / … Τόσους αιώνες, εγώ ο Αίσωπος ο ταπεινός, άλλο θαύμα δεν είδα να υπάρχει, κύριοι Harry Potter και Hans Kristian Andersen».
Ώρα όμως ν’ αναφερθούμε και στο δεύτερο πυλώνα της ποιητικής του Ιωσηφίδη. Ο ποιητής αρέσκεται διαχρονικά στους καβαφισμούς. Το πράττει σχεδόν σε όλα τα βιβλία του. Εδώ, σ’ ένα προφανή διάλογο, υπό τον τίτλο «Οι βάρβαροι επανακάμπτουν», (σελ. 15) μάλλον αναφέρεται στις μέρες μας, σαρκάζοντας την ανάγκη για διάλογο με τον κατακτητή: « …ο Ηγέτης ας φορεί ενδυμασία απέριττη, / περιστέρι ας κρατά, ας τους κεράσει ελιές. / Θα φορούν όσα μας λήστεψαν τις προάλλες: / τόγες μεταξωτές, περιβραχιόνια με ρουμπίνια,… /.
Γενικά, οι καβαφισμοί με ιστορικές μετατάξεις εμβληματικών προσωπικοτήτων, είναι συχνοί στην ποίηση του Ι.Ι. Σε άλλη περίπτωση, ο Τουταγχαμών διερωτάται: «Κανείς δεν ασχολήθηκε με τη νιότη μου: / στα οχτώ μου βασιλιάς, / χωρίς παιγνίδι ή φίλο, / χωρίς χρόνο για γράμματα ή εκδρομή με παιδιά. / Όλο σ’ εξέδρα για πολέμους, ως τα δεκαοχτώ». (σελ. 48)
Στην ίδια κατηγορία θα μπορούσε να καταταχθεί και το ποίημα «Πίσω μου σ’ έχω πλάνη» (σελ. 24) που αναφέρεται σ’ ένα πασίγνωστο κλασικό παραμύθι. Όμως εδώ πιστεύω ότι συνδυάζεται και το στοιχείο της επικαιρότητας. Αφού, με απλά λόγια, το θέμα αφορά το εξουσιάζειν δια του παραμυθιάσματος. Ό,τι πιο σύγχρονο και συνάμα διαχρονικό δηλαδή. Ο ποιητής μιλά για τη τέχνη της χειραγώγησης των εξουσιαζομένων από τους εξουσιαστές. Πρόκειται για μια εξειδικευμένη υπό – θεματική που, κατά τη γνώμη μου, αναδεικνύεται εύστοχα: «Δεν μ’ έπεισε ο μύθος της Κοκκινοσκουφίτσας / και του λύκου: Την κατάπιε σαν την πρωτοείδε, / και τη γιαγιά της φρέσκα, πριν από δεκαετίες. / Δεν θα με πανικοβάλλεις για να με εξουσιάζεις. / Πίσω μου σ’ έχω πλάνη των παραμυθιών».
Θα ήθελα να ολοκληρώσω αυτή την παρουσίαση με το τελευταίο έργο της συλλογής, που είναι λιγότερο επικαιρικό και περισσότερο προσωπικό ποίημα ποιητικής. Εδώ, ο Ι.Ι. επιχειρεί μια αποφθεγματική οριοθέτηση του τι εστί τέχνη, δημιουργία, ποίηση. Πιστεύω ότι εκεί όπου λειτουργεί η συμπύκνωση, εκπορεύεται επαρκές αισθητικό αποτέλεσμα: «Ιδού η Τέχνη, γαλήνια υπέρβαση της λογικής. / κλείνει τον κωδικό της στο χρηματοκιβώτιο της / κι απελπίζει στίφη και αγέλες λαφυραγωγών». (σελ. 60)
g.frangos@cytanet.com.cy
