Τα πρώτα αντρικά ερωτικά γυμνά του που δημιούργησε τη δεκαετία του ’70 προκάλεσαν αντιδράσεις σε Αθήνα και Λευκωσία, αλλά τελικά μπήκαν στα σαλόνια της αστικής κοινωνίας. Έγινε γνωστός για τους περίφημους ναύτες του, ο ίδιος όμως φυλάει στη συλλογή του ως πολύτιμο υλικό τα έργα που δημιούργησε με έμπνευση την ποίηση του Καβάφη. Το 2001 αντιπροσώπευσε την Κύπρο στην Μπιενάλε Βενετίας και το 2019 ξάφνιασε το κοινό όταν εξέθεσε τα Ολλανδικά Τοπία.
Και σήμερα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση «Karayan: The Golden Eras», που παρουσιάζεται αυτή την περίοδο στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών – Αποθήκες Παπαδάκη στη Λεμεσό, σκιαγραφώντας μια πορεία 50 δημιουργικών και ανατρεπτικών χρόνων, συνεχίζει να μας ξαφνιάζει δηλώνοντας ότι στα 80 του αρχίζει η νέα του νιότη.
Η ΠΡΩΤΗ ΜΟΥ ΕΚΘΕΣΗ ΗΤΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, ΣΤΗΝ ΓΚΑΛΕΡΙ ΩΡΑ ΤΟ 1978. Θυμάμαι ότι είχα ζωγραφίσει ένα τολμηρό αντρικό ερωτικό γυμνό και ο Μπαχαριάν ο ιδιοκτήτης της γκαλερί μου είπε να το κατεβάσεις αμέσως γιατί η Ώρα δεν θα γίνει μπουρδέλο! Όμως αρνήθηκα να το κατεβάσω. Σ’ αυτή την έκθεση είχα παρουσιάσει τα πρώτα ερωτικά γυμνά, σκηνές από τη Βενετία και τους πρώτους μου ναύτες. Στην πρώτη μου έκθεση στην Αθήνα ήρθε η Τατιάνα Γκρίτση Μιλιέξ και μου είπε «Αντρέα εσύ πρέπει να ζωγραφίσεις Καβάφη». Στην έκθεση μου το 1985 στην ιδία γκαλερί βρεθήκαμε με τον Τσαρούχη μπροστά στον Άγιο Σεβαστιανό και μου είπε “Κύριε Καραγιάν ,” εσείς τολμήσατε να κάνετε αυτά που εγώ δεν τόλμησα να κάνω.»
ΟΤΑΝ ΕΚΑΝΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΤΟ 1979, ΣΤΟΝ ΖΥΓΟ, μου είπαν ότι θα ερχόταν ο Αρχιεπίσκοπος να την κλείσει γιατί ήταν απρεπής. Πήγα τότε στον υπουργό Δικαιοσύνης, τον Πέτρο Μιχαηλίδη, και του πρότεινα να έρθει να δει την έκθεση και να κάνει τα εγκαίνια και αποδέχθηκε. Αμέσως μετά την πρώτη αυτή έκθεση τα γυμνά μου μπήκαν στα καλύτερα σαλόνια. Το κοινό ήταν πολύ θετικό. Μην ξεχνάτε ότι η τέχνη είναι ταξική. Δηλαδή αφορά μια τάξη. Ο κόσμος που ερχόταν στην έκθεση ήταν από μια μεσαία και ανώτερη τάξη που είναι πιο μορφωμένη και προοδευτική.
Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑ ΜΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΤΟ ΖΩΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥ ΕΡΓΟ. Όταν ήμουν στην Αγγλία το 1967, μόλις είχα πάει στην Ιατρική, δημιούργησα μια σειρά ακουαρέλες με δυο αγόρια γυμνά μέσα σε χώρους μυστηριώδεις. Εκείνη την εποχή αναζητούσα και εγώ την σεξουαλική μου ταυτότητα και ήταν πολύ χαρακτηριστικά αυτά τα έργα γιατί επηρέασαν όλη την πορεία μου στην ζωγραφική. Η δουλειά μου ήταν μια πορεία διαμαρτυρίας υπέρ της αποδοχής του διαφορετικού. Η ζωγραφική μου ήταν μια πολιτική τοποθέτηση χωρίς να γίνεται σοσιαλιστικός ρεαλισμός. Έπρεπε να κάνω τη δική μου επανάσταση.
ΟΛΗ Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΗ. Δηλαδή το προσωπικό και οι εμπειρίες μου μετατρέπονται σε μυθικό.Όλα έχουν μια σχέση με τη δική μου ιστορία. Θυμάμαι, όταν ήμουν στο δημοτικό, πήγαμε κάπου με ένα φίλο μου χωρίς να το ξέρουν οι γονείς μας. Και μετά η μητέρα μου με έδεσε σε μια κολώνα και μου είπε «δεν θα ξαναφύγεις από εκεί». Έτσι εμπνεύστηκα τον Άγιο Σεβαστιανό. Θυμάμαι επίσης ότι με έκλεινε στην τουαλέτα γιατί ήμουν πολύ άτακτος. Η τουαλέτα ήταν έξω στην αυλή και ζωγράφιζα διάφορες τολμηρές εικόνες, σαν αυτές που βρέθηκαν στην Πομπηία. Μετά ανακάλυψα ότι πολλές εικόνες και εμπνεύσεις είναι μέσα στο DNA μας.
ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΜΟΥ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗ ΛΕΜΕΣΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΩ το πρώτο έργο που έκανα με ναύτες. Είχα πάει στη Βενετία τη δεκαετία του ’80 και εκεί ξεκίνησα να δημιουργώ τους ναύτες. Ουδέποτε είχαν σχέση με τους ναύτες του Τσαρούχη. Ο ίδιος ο Τσαρούχης είδε το έργο μου με ναύτες, με τον τίτλο «Η Εθνική Εορτή», και του είπα «λένε ότι οι ναύτες μου μοιάζουν με τους δικούς σας». Και μου απάντησε «όχι κύριε Καραγιάν, οι δικοί μου ναύτες είναι Αθηναίοι. Οι δικοί σας είναι Κύπριοι, εξάλλου το σχέδιό σας είναι καλύτερο από το δικό μου». Το μόνο κοινό που έχουμε είναι το θέμα. Οι ναύτες για μένα ήταν και μια μυθιστορία της παιδικής ηλικίας και ένα ερωτικό θέμα. Το έργο μου «Η Εθνική Εορτή» έφτασε τις 22.000 λίρες στερλίνες, την πιο υψηλή τιμή που πέτυχε μέχρι σήμερα Κύπριος καλλιτέχνης σε επίπεδο διεθνούς δημοπρασίας.
ΠΕΡΑΣΑ ΠΟΛΛΕΣ ΩΡΕΣ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ αντιγράφοντας τις στήλες με τα ανδρικά γλυπτά. Επίσης στο Μουσείο της Ακρόπολης αντέγραφα ό,τι είχε απομείνει από το άετωμα του Παρθενώνα. Έφερα το ανδρικό γυμνό στα έργα μου σαν δική μου ερωτική αίσθηση και για να σπάσω τα ταμπού. Μέχρι τότε δεν τολμούσε κάποιος στην Κύπρο να κάνει ερωτικό ανδρικό γυμνό. Αυτό το μετέφερα και στην λογοτεχνία, στην πενταλογία μου, που κατάφερα να την ολοκληρώσω φέτος.
ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΣΤΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΜΟΥ. Και τα γυμνά μου είναι τοπία. Το τοπίο είναι η προσευχή μου προς το θείο. Όταν ζωγραφίζεις, τα πράγματα αποκτούν μια ιερότητα. Με τη Νίκη Μαραγκού πηγαίναμε τη δεκαετία του ’90 τακτικά τα πρωινά στη φύση και ζωγραφίζαμε εκ του φυσικού. Ήταν οι «πρωινές μας προσευχές» όπως τις λέγαμε. Στην δουλειά μου πρωταγωνιστούν η ακουαρέλα και το σχέδιο. Ο καθηγητής μου στο Λονδίνο, βλέποντας τα γυμνά μου που ήταν τολμηρά, μου έλεγε «Οh, these are not up to my British Standart», παρ’ όλο που εκείνη την εποχή ο Λούσιαν Φρόιντ έκανε γυμνά.
ΥΠΗΡΞΑΝ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΠΟΥ Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ήταν παραγκωνισμένη. Όμως ποτέ δεν σκέφτηκα να ασχοληθώ με άλλα μέσα. Η ζωγραφική στον τόπο μας άνθησε τις δεκαετίες του ’80 και ’90. Τώρα βρίσκεται σε μια φθίνουσα πορεία. Χρειαζόμαστε ένα νέο άνεμο.
ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ που παρουσιάζω στην αναδρομική μου έκθεση στη Λεμεσό είναι τα έργα που εμπνεύστηκα από την ποίηση του Καβάφη. Ήμουν αχώριστος φίλος με τον Γ.Π. Σαββίδη, τον σπουδαίο καβαφολόγο. Την εποχή εκείνη το 1992 ο Γ.Π. Σαββίδης μου έδωσε 13 ανέκδοτα ερωτικά ποιήματα που έγραψε ο Καβάφης για ένα ποιητή που ήταν ερωτευμένος και μου τα έδωσε για να τα εικονογραφήσω. Μια φίλη μου μετέφρασε τα ποιήματα στα γερμανικά και έγινε μια δίγλωσση έκδοση στο Βερολίνο με τα σχέδιά μου, για την οποία πήραμε το πρώτο βραβείο από το διεθνές κανάλι SAT3. Από αυτά τα σχέδια εμπνεύστηκα 15 ζωγραφικά έργα, τη σειρά «Καβάφης»!
ΤΗ ΣΕΙΡΑ «ΚΑΒΑΦΗΣ» έδειξα στο Βερολίνο το 1995, στη γκαλερί Am Savignyplatz. Θυμάμαι που πέρασε ο Γκλύν Χιούζ από την γκαλερί και μου είπε, «Αντρέα, αυτή η δουλειά έπρεπε να παρουσιαστεί στην Μπιενάλε στη Βενετία, θα έπαιρνες το πρώτο βραβείο». Ήταν πολύ τολμηρά για την εποχή. Το 2017 τα έργα της σειράς αυτής παρουσιάστηκαν στο Ίδρυμα Κακογιάννη και εκτέθηκαν επίσης φέτος στις 11 του Ιανουαρίου, που ήταν τα γενέθλιά μου, στο CVAR του Κώστα και της Ρίτας Σεβέρη. Μερικά από αυτά τα παρουσιάζω και τώρα στην αναδρομική μου.
ΣΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΜΟΥ ΥΠΗΡΧΕ ΚΑΠΟΙΟΣ ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ απέναντί μου. Οι εκθέσεις μου πήγαιναν καλά, αλλά δεν με έστελναν στο εξωτερικό για να εκπροσωπήσω την Κύπρο. Όταν όμως ανέλαβε η Ελένη Νικήτα στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες, με έστειλαν στην Μπιενάλε Βενετίας για να εκπροσωπήσω την Κύπρο το 2001. Τα έργα μου της σειράς PERSONAE περιλάμβαναν μνημειακά κεφάλια. Το βίντεο που συνόδευε την έκθεση με γυμνά είχε εγκριθεί από την Κύπρο αλλά είχε απορριφθεί από την Μπιενάλε στη Βενετία, μας είπαν ότι είναι πορνογραφικό! Με στεναχώρησε το γεγονός ότι, αντί να διαμαρτυρηθούμε, δεχτήκαμε και αλλάξαμε το βίντεο.
ΕΧΩ ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΘΕΙΟ. Γεννήθηκα Λατίνος και η δουλειά μου είναι δεμένη με ένα είδος καθολικισμού. Η ενοχή και η εξιλέωση ήταν σημαντικό στοιχείο στο έργο μου ως ζωγράφος και συγγραφέας. Έβλεπα τα πράγματα από μια θεατρική σκοπιά, σαν μια όπερα. Θυμάμαι, έμπαινα στην εκκλησία την καθολική και έβλεπα τα υπέροχα αγάλματα που στόλιζαν τις κόγχες, όμορφα αγόρια και κορίτσια να υποφέρουν αλλά και να ατενίζουν τα ουράνια, αυτή η αίσθηση του ερωτισμού και εξιλέωσης πολύ με επηρέασε. Είναι ευτύχημα το ότι γεννήθηκα και μεγάλωσα ως Λατίνος.
ΜΙΚΡΟΣ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΑΣΧΟΛΗΘΩ ΜΕ ΤΟΝ ΧΟΡΟ, ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ. Όμως η μητέρα μου μου έλεγε ότι «αυτά είναι για τους πούστηδες, τους άθεους και τους κομμουνιστές». Πήρα πτυχίο στην Γενική Ιατρική, όμως τότε ήταν η περίοδος των Παιδιών των Λουλουδιών στο Λονδίνο όπου πήγα για ειδικότητα και έπνεε ένας αέρας ελευθερίας που με επηρέασε. Έτσι, στράφηκα στη ζωγραφική. Όταν το έμαθε η μητέρα μου, μου είπε «θα πεθάνεις στην ψάθα». Και εγώ της απάντησα «μην ανησυχείς, θα αγοράσω χειροποίητο περσικό χαλί». Σημαντικό ρόλο έπαιξε και η Καίτη Στεφανίδου. Μια μέρα που με κάλεσε για φαγητό, με έβαλε να ζωγραφίσω ένα τοπίο και τότε μου είπε: «Αντρέα, είσαι ζωγράφος». Το ίδιο πράγμα μου είπε ο καθηγητής μου σε μια βραδινή σχολή Τέχνης για ενήλικες στο Λονδίνο. Σπούδασα ζωγραφική στο Central και στο Camberwell Schools of Art του Λονδίνου, και χαρακτική στη Στουτγάρδη της Γερμανίας.
Η ΜΗΤΕΡΑ ΜΟΥ Η ΚΑΡΜΕΛΛΑ ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΛΥ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΟΜΟΡΦΗ. Ήταν ερωτευμένη με τον γιατρό Νίκο Θεοφανίδη τον βιολογικό μου πατέρα, αλλά η μάνα του δεν την ήθελε γιατί ήταν Μαρωνίτισσα. Και έτσι χώρισαν. Παντρεύτηκε αργότερα τον Τζων Καραγιάν. Μετά ξαναμπήκε στη ζωή της ο Θεοφανίδης και γεννήθηκα εγώ και ο Χάρης. Έζησαν 12 χρόνια αυτοί οι άνθρωποι μαζί, ένα παράξενο Ιψενικό τρίγωνο, σε μια κοσμοπολίτικη και αριστοκρατική εποχή της Λευκωσίας. Στην οδό Ουζουνιάν που ήταν το σπίτι μας ζούσαν όλες οι φυλές και όλες οι κοινότητες μαζί. Ύστερα ο Θεοφάνιδης εξαφανίστηκε από τη ζωή μας, και τελικά η τραγική μοίρα τα έφερε έτσι ώστε 40 χρόνια μετά η μητέρα μου και ο Θεοφανίδης να πεθάνουν την ίδια μέρα, στην ίδια κλινική.
ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΑΝ ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΣΩ ΝΑ ΖΩΓΡΑΦΙΖΩ ΩΣ ΤΑ ΒΑΘΙΑ ΜΟΥ ΓΕΡΑΜΑΤΑ. Τώρα είμαι 80 χρονών και αρχίζει η νέα μου νιότη. Δεν ξέρω τι θα γίνει στο μέλλον. Μπορεί να κάνω κάτι άλλο. Η ζωγραφική, η λογοτεχνία, το πιάνο, οι κριτικές κινηματογράφου είναι κομμάτι της ζωής μου. Επίσης με ενδιαφέρει να ασχολούμαι με τα αδέσποτα. Είμαι σε ένα μεταίχμιο, στο Λίμπο του Δάντη, εκεί όπου οι ψυχές δεν ξέρουν αν θα πάνε στον παράδεισο ή στην κόλαση. Αυτή τη στιγμή χρειάζομαι έναν εκπρόσωπο που να μπορεί να προωθήσει και να δείξει τη δουλειά μου.
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ ΕΡΓΑ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΝΑΥΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΔΗΛΑΤΕΣ. Μια σημαντική ενότητα της δουλειάς μου είναι η τριλογία «Κύπρος 1983-1985». Βασικοί κύκλοι είναι επίσης ο «Καβάφης» και η ενότητα «Personae» που παρουσίασα στη Βενετία και μέρος της στην Μπιενάλε Καϊρου το 2006. Και μετά ήταν τα «Ολλανδικά Τοπία» που έκανα το 2019 και παρουσίασα στην Αποκάλυψη. Το 2007 δημιούργησα τη σειρά έργων με τίτλο «Τα Αλεξανδρινά», τα οποία και εκτέθηκαν στο νεόδμητο κτήριο της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Μου αρέσει κάθε φορά να ανακαλύπτω κάτι καινούργιο. Από τη σειρά «Καβάφης» δεν πούλησα κανένα έργο, παρ’ όλο που μου ζήτησαν. Μια επιλογή από αυτά τα έργα εκθέτω τώρα στην αναδρομική μου.
ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΕΚΤΙΜΗΣΕ ΠΟΛΥ ΤΟ ΕΡΓΟ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΡΟΥΛΑ ΜΑΤΣΗ. Θυμάμαι, μια φορά ήρθε και αγόρασε ένα μεγάλο μου έργο από τη σειρά «Τηλεφωνικοί Θάλαμοι» και μου έδωσε ένα μεγάλο ποσό, το οποίο χρησιμοποίησα για να κάνω τη σειρά με τα έργα που παρουσίασα στη Μπιενάλε Βενετίας. Χωρίς αυτά τα λεφτά δεν θα μπορούσα να τα κάνω.
Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗ ΜΟΥ ΑΥΤΗ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ είναι ότι το Υφυπουργείο Πολιτισμού μάς δίνει 300 ευρώ τον μήνα τιμητική σύνταξη, γιατί προωθήσαμε την Κύπρο στο εξωτερικό. Πριν το κούρεμα καταθέσεων μας έδιναν 500 ευρώ τον μήνα και 2.000 κάθε Δεκέμβρη. Ποιος μπορεί να ζήσει με 300 ευρώ; Αυτό το πράγμα είναι ανήθικο. Μου είπαν να κάνω αίτηση στο ΕΕΕ και με απέρριψαν γιατί τα τετραγωνικά του σπιτιού μου ήταν λίγο περισσότερα από εκείνα που προβλέπει το ΕΕΕ.
ΔΕΝ ΕΧΩ ΚΑΜΙΑ ΑΓΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΠΟΥ ΦΕΥΓΕΙ. Η ωραιότερη ηλικία της ζωής μου είναι τα 80 μου. Θα φύγω κάποια στιγμή και προτιμώ να φύγω ενώ θα κοιμάμαι, σε μια στιγμή ευτυχίας μου. Δεν θέλω να είμαι βάρος σε κανένα. Μάλιστα, θα ήθελα να μπορώ να τελειώσω τη ζωή μου με αξιοπρέπεια, όπως εγώ θέλω.
Δημοτικό Κέντρο Τεχνών – Αποθήκες Παπαδάκη (25367700). «Karayan: The Golden Eras». Αναδρομική έκθεση του Ανδρέα Καραγιάν. Μέχρι 11/5
