Ένα κίνημα που δημιουργήθηκε από ανθρώπους με φιλελεύθερες ιδέες και στόχο να διαμορφώσουν ένα καλύτερο κόσμο, ήταν φυσικό να βρεθεί στο στόχαστρο των ναζί. Δυστυχώς η ιστορία επαναλαμβάνεται και το Bauhaus, ένα αιώνα μετά, βρίσκεται ξανά στο στόχαστρο.
Η πόλης Ντεσάου στη Γερμανία γιορτάζει φέτος τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Σχολής Bauhaus η οποία λειτούργησε στο κτήριο που είχε σχεδιάσει ο Βάλτερ Γκρόπιους και έγινε σύμβολο του κινήματος.
Η ονομασία αποτελεί αντιστροφή της λέξης «hausbau», που σημαίνει «οικοδόμηση». Βασικός στόχος ήταν να δημιουργηθεί μια αίσθηση κοινότητας μέσω της τέχνης. Για τους εκπροσώπους του κινήματoς αυτό σήμαινε, μεταξύ άλλων, να επιτευχθεί μια στενή σύνδεση διαφόρων πεδίων της τέχνης και της χειροτεχνίας. Τα σχεδιαζόμενα αντικείμενα έπρεπε να προσαρμοστούν σε διαδικασίες παραγωγής που θα επέτρεπαν τη φθηνή και γρήγορη κατασκευή τους ώστε το καλό ντιζάιν να γίνει προσιτό.
Επιδιώκοντας να εμβολίσει το κατεστημένο με νέες κι ανατρεπτικές ιδέες, το κίνημα βρέθηκε στο στόχαστρο του Χίτλερ με αποτέλεσμα το 1933 να κλείσει η Σχολή. Ωστόσο μέχρι σήμερα το Bauhaus ασκεί επιρροή στα καλλιτεχνικά πεδία, κυρίως στον σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική.
Για φέτος, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη λειτουργία της Σχολής στο Ντεσάου (αρχικά λειτούργησε στη Βαϊμάρη και τέλος στο Βερολίνο) είχαν προγραμματιστεί διάφορες εκδηλώσεις κάτω από το γενικό τίτλο «Φτάνοντας στην Ουσία. 100 Χρόνια Bauhaus Dessau». Οι εορτασμοί προκάλεσαν την αντίδραση του AfD (το ακροδεξιό κόμμα της Γερμανίας) το οποίο μίλησε για «μονόπλευρη εξύμνηση» και κάλεσε το κοινοβούλιο της Σαξονίας-Άνχαλτ να επανεκτιμήσει κριτικά το κίνημα.
Η πρόταση απορρίφθηκε ωστόσο το θέμα παραμένει υπό συζήτηση. Αρκετοί, όχι κατά ανάγκην με ακροδεξιά οπτική, θεωρούν πως η φιλοσοφία του Bauhaus πρέπει να ειδωθεί μέσα από ένα νέο πρίσμα στο οποίο θα περιλαμβάνονται οι νέες προκλήσεις που έχουν να κάνουν με τα υλικά, τους φυσικούς πόρους και τα περιβαλλοντικά προβλήματα.
Ο τίτλος «Φτάνοντας στην ουσία» περιλαμβάνει ενδεχομένως και μια νέα οπτική. Σήμερα, εξετάζονται πιο προσεκτικά οι εμπορικοί οδοί των πρώτων υλών και των προϊόντων, η ρύπανση και η εκμετάλλευση. «Τη δεκαετία του 1920, η εταιρεία Polysius είχε ένα εργοστάσιο τσιμέντου στην Ανατολική Αφρική το οποίο προμήθευε υλικά για αυτά τα υπέροχα κτήρια που κτίστηκαν τότε. Σήμερα εξετάζουμε τις συνθήκες που κατέστησαν δυνατές αυτές τις αρχιτεκτονικές και τα αντικείμενα», λέει η διευθύντρια του Ιδρύματος Bauhaus Ντέσαου, Μπάρμπαρα Στάινερ. Οι φοιτητές και οι καλλιτέχνες του Bauhaus αναζητούν ιδέες και λύσεις σε προβλήματα που ήταν τόσο επίκαιρα τότε, όσο και σήμερα. Διερευνούν την ανακυκλωσιμότητα των υλικών και εναλλακτικά δομικά υλικά.
«Η πρόταση του AfD – και δεν ήταν μόνο αυτή, αλλά μια σειρά από καμπάνιες που στοχεύουν τον μοντερνισμό- έχει επιφέρει ταυτόχρονα και μία υποστήριξη», λέει η Στάινερ. Τυχόν επικράτηση του AfD όμως θα είναι καταστροφική. «Ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του ιδρύματος θα είναι ο υπουργός Πολιτισμού του AfD, επειδή ο πολιτισμός είναι ένας από τους βασικούς τομείς του κόμματος. «Και 100 χρόνια μετά, το Bauhaus κλείνει ξανά», λέει. Υπάρχει, ωστόσο, μια διαφορά από το 1933, όταν οι Ναζί έκλεισαν το Bauhaus: «Το Bauhaus δεν είχε λαϊκή υποστήριξη τότε, αλλά τώρα έχει». Ήδη έχουν σχηματιστεί συμμαχίες με άλλα πολιτιστικά ιδρύματα ώστε να είναι έτοιμες να αποκρούσουν πρωτοβουλίες του AfD κατά των ιδεών του μοντερνισμού.
Οι εορτασμοί πάντως έχουν αρχίσει θα συνεχιστούν και του χρόνου, με εκθέσεις που θα φιλοξενηθούν στα κτήρια του Bauhaus καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους καθώς και παραστάσεις και άλλες εκδηλώσεις. Στο πάρκο Tierpark, το Θέατρο Άνχαλτ γιορτάζει με παραστάσεις όπως οι λεγόμενοι «Χοροί των Υλικών» του σκηνογράφου Όσκαρ Σλέμερ. Τα κοστούμια έχουν γεωμετρικό σχήμα, κατασκευασμένα από μέταλλο, ύφασμα ή άλλα υλικά.
Ελεύθερα 5.10.2025
