Η ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής αποτελεί ένα πεδίο συνεχούς αστάθειας, δια μέσου των αιώνων, πριν ακόμα οι χώρες πάρουν τη μορφή που τις ξέρουμε σήμερα. Αποτελούσε έναν χώρο που προσέλκυε τους ισχυρούς παίχτες στη διεθνή σκηνή.
Τα γεγονότα των τελευταίων μηνών σε Συρία και Λίβανο την έφεραν στο προσκήνιο ως έναν νέο παίχτη με ένα διαφορετικό αφήγημα.
Η Σαουδική Αραβία έσπευσε από νωρίς να καλύψει το κενό που άφησε η υποχώρηση του Ιράν όπως σημειώθηκε σε δύο πεδία:
α) Στον Λίβανο με τα καίρια πλήγματα του Ισραήλ κατά της Χεζμπολάχ (το μακρύ χέρι του ιρανικού καθεστώτος στη χώρα), και
β) Στη Συρία με την πτώση του καθεστώτος Άσαντ (την οποία οι Φρουροί της Επανάστασης χρησιμοποιούσαν ως ορμητήριο).
Προτάσσει μια διαφορετική προσέγγιση
Σε διεθνές συνέδριο που πραγματοποιήθηκε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας, μπορεί η θεματολογία να αφορούσε το ρόλο των μέσων ενημέρωσης και την επικοινωνία στη σύγχρονη εποχή, αλλά υπήρχαν και θεματικές ενότητες που είχαν να κάνουν με το νέο ρόλο που θέλει να παίξει το βασίλειο στο σημερινό κόσμο. Και ένα από τα κεφάλαια είχε να κάνει με τη νέα εξωτερική πολιτική που προωθείται εδώ τα τελευταία χρόνια.
Μεταξύ των ομιλητών και σημαντικοί Σαουδάραβες αναλυτές οι οποίοι στάθηκαν στις τοποθετήσεις πάνω σε δύο άξονες:
- Τη διαφορετικότητα της Σαουδική Αραβίας από άλλες χώρες και κυρίως το Ιράν. Η διατύπωση τους ότι η Σαουδική Αραβία δεν στηρίζει την τρομοκρατία και η εμφανής διαφοροποίηση που επιχειρήθηκε τόσο σ’ ό,τι αφορά το πρόσφατο παρελθόν, Ιράν, όσο και παλαιότερα, Ιράκ του Σάνταμ Χουσέιν, ήταν αρκούντως δεικτική των στοχεύσεων που υπάρχουν.
- Παράγοντας προώθησης της ειρήνης και όχι των συγκρούσεων. Τα παραδείγματα του Ιράκ (με την εισβολή στο Κουβέιτ) και του Ιράν (χωρίς να γίνει συγκεκριμένη αναφορά αλλά ήταν εμφανές που παρέπεμπαν) δεν λέχθηκαν τυχαία. Ήθελαν να τονίσουν τη διαφορετικότητα αυτού που επιδιώκει η Σαουδική Αραβία σε αυτή τη νέα κατάσταση πραγμάτων στην περιοχή. Ότι δηλαδή το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας (KSA) θέλει να βοηθήσει τους λαούς της περιοχής, συμπεριλαμβανομένων και των Παλαιστινίων, να ενισχυθούν οικονομικά μέσα σε συνθήκες ειρήνης. Αυτός όπως λέχθηκε είναι και ένας από τους λόγους που δεν στηρίζουν καμιά οργάνωση και καμιά ομάδα.
Οι λόγοι που η Σαουδική Αραβία προτάσσει μια διαφορετική προσέγγιση δεν είναι άσχετοι με τα γεγονότα του Οκτωβρίου του 2023. Γιατί μπορεί μεν ένεκα των γεγονότων στη Γάζα να μην τονίζεται από κανένα, ευθέως και δημοσίως, αλλά στην πραγματικότητα δέχθηκε και η ίδια η σαουδαραβική εξωτερική πολιτική ένα πλήγμα.
Το πισωγύρισμα του πολέμου στη Γάζα
Το Σεπτέμβρη του 2023, ο διάδοχος του θρόνου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MBS) είχε δηλώσει πως το Ριάντ σκέφτεται σοβαρά να προχωρήσει σε πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ. Ακολουθώντας τα παραδείγματα άλλων χωρών του Κόλπου όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αλλά και του Μαρόκο (μέσω των Συμφωνιών Αβραάμ) η Σαουδική Αραβία έβλεπε τα θετικά της ανάπτυξης των σχέσεων με το Ισραήλ και κατ’ επέκταση του ρόλου που θα μπορούσε το ίδιο το βασίλειο να παίξει στη Μέση Ανατολή και ευρύτερα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Εκ των πραγμάτων όμως ήταν αναγκασμένο το Ριάντ να βάλει τις όποιες κινήσεις και σκέψεις σε παύση μέχρι να ξεκαθαρίσει το όλο σκηνικό. Όχι τυχαία ήταν η δημόσια δήλωση του MBS τον περασμένο Σεπτέμβρη πως δεν θα υπάρξουν πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ χωρίς την αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους. Ως είχαν τα γεγονότα στην περιοχή και λαμβάνοντας υπόψη το κλίμα εντός του αραβικού κόσμου αλλά και διεθνώς, δεν μπορούσε να κάνει μια διαφορετική τοποθέτηση.
Από τις αναφορές των ομιλητών και από τη γενικότερη τακτική που ακολούθησε το Ριάντ από τον Οκτώβριο του 2023 μέχρι σήμερα συμπεραίνεται ότι για τους Σαουδάραβες άλλο είναι οι Παλαιστίνιοι και ο αγώνας του για αναγνώριση ξεχωριστού κράτους και άλλο οι οργανώσεις όπως η Χαμάς. Οι αναφορές ήταν για τον παλαιστινιακό λαό και δεν λέχθηκε οτιδήποτε (τουλάχιστον από αυτά που μεταφράζονταν) για Χαμάς κ.λπ. Ενώ τονίστηκε με έμφαση η οικονομική και ανθρωπιστική στήριξη του παλαιστινιακού λαού.
Μια νέα κατάσταση πραγμάτων
Ο κανόνας που θέλει τις αλλαγές στη Μέση Ανατολή να προκύπτουν ένεκα πολεμικών συγκρούσεων επιβεβαιώθηκε εκ νέου πριν μερικούς μήνες στο Λίβανο και στη Συρία. Αρχικώς ήταν οι επιχειρήσεις του Ισραήλ κατά της Χεζμπολάχ, που ανεξαρτήτως του μπορεί να λέγεται, είχαν οδηγήσει στη διάλυση της ηγεσίας της οργάνωσης και εν συνεχεία έφεραν τον στρατηγό Ζοζέφ Αούν στην προεδρία της χώρας.
Όχι άσχετα με τις εξελίξεις στο Λίβανο ήταν και τα γεγονότα που ακολούθησαν στη Συρία. Τα κτυπήματα στη Χεζμπολάχ φαίνεται να αποδυνάμωσαν το ρόλο του Ιράν και έτσι δόθηκε η ευκαιρία στους αντικαθεστωτικούς της Συρίας να δράσουν αστραπιαία, να εκδιώξουν τον Μπασάρ αλ Άσαντ και να οδηγήσουν τον Αχμέντ Χουσεΐν αλ Σαράα στη θέση του μεταβατικού προέδρου.
Αούν και αλ Σαράα επέλεξαν στα πρώτα τους ταξίδια εκτός Λιβάνου και Συρίας αντίστοιχα να έχουν προορισμό το Ριάντ της Σαουδική Αραβίας. Βάζοντας έτσι τα θεμέλια για μια νέα κατάσταση πραγμάτων στην ευρύτερη περιοχή.
Μία πολύ ισχυρή ψήφος εμπιστοσύνης
Οι Σαουδάραβες αναλυτές τονίζουν σε κάθε περίπτωση το πόσο σημαντικό είναι για τη χώρα τους το γεγονός ότι Ηνωμένες Πολιτείες και Ρωσία επέλεξαν το Ριάντ για να πραγματοποιήσουν τις μεταξύ τους συναντήσεις. Και στο Ριάντ προτίθενται να συναντηθούν Ντόναλντ Τραμπ και Βαλντιμίρ Πούτιν.
Αυτά τα δύο γεγονότα αποτελούν τα καλύτερα διαπιστευτήρια για το βασίλειο όσον αφορά το νέο γεωπολιτικό ρόλο που θέλει να παίξει πρωτίστως στη Μέση Ανατολή. Μέσα από τη νέα κατάσταση πραγμάτων κατάφερε να εμφανιστεί ως ένα αξιόπιστος διαμεσολαβητής όχι μόνο για την περιοχή αλλά και παγκοσμίως. Κάτι που αναμένεται να επικυρωθεί μέσα από τη συνάντηση Αμερικανο-ρωσική συνάντηση κορυφής.
Ιδιαίτερης μνείας τυγχάνουν οι αναφορές που έγιναν πρόσφατα από τον Αμερικανό Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος βλέπει στη Σαουδική Αραβία ένα ρόλο κλειδί για την προώθηση των νέων στόχων του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Κατά την πρώτη του θητεία είχε προσπαθήσει έντονα για να βελτιώσει τις σχέσεις του βασιλείου με το Ισραήλ, κάτι που διακόπηκε και ένεκα του πολέμου στη Γάζα.
Με την επάνοδό του στην Προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών ο Ντόναλντ Τραμπ θέλει να συνεχίσει απ’ εκεί που είχε μείνει πριν τέσσερα χρόνια κατά την πρώτη του θητεία στο Λευκό Οίκο.
Σε μια όχι άγνωστη περιοχή
Όπως παραδέχονται και οι ίδιοι οι Σαουδάραβες, για δεκαετίες η προσοχή τους ήταν στραμμένη μόνο στη γειτονιά τους και τον Αραβικό Κόλπο και ελάχιστα ασχολούνταν με τις χώρες της Μέσης Ανατολής στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Το νέο δόγμα του Ριάντ που κινείται πάνω στο τρίπτυχο: ειρήνη, ευημερία και ανάπτυξη, δεν αφήνει τις μεσογειακές χώρες της Μέσης Ανατολής εκτός.
Είναι παράλληλα εμφανές ότι για αλλάξει το μέλλον των χωρών αυτών η Σαουδική Αραβία δεν μπορεί να συνεχίσει να παίζει ρόλο παρατηρητή, αλλά θα πρέπει να εμπλακεί και η ίδια αποφασιστικά και αποτελεσματικά επιβάλλοντας τη δική της ατζέντα.
Φαίνεται πως τα οφέλη που θέλει να κερδίσει το Ριάντ από την εμπλοκή του τόσο στο Λίβανο όσο και στη Συρία είναι εντελώς διαφορετικά είτε απ’ εκείνα που επεδίωκε το Ιράν είτε απ’ όσο προσπαθεί να κερδίσει η Τουρκία. Κινείται πάνω σε διαφορετική ατζέντα που δεν σχετίζεται είτε με εδαφικές διεκδικήσεις ή θρησκευτικό φανατισμό.
Κι αυτή η διαφορετική ατζέντα που προτάσσει σήμερα η Σαουδική Αραβία βολεύει πολύ περισσότερο απ’ όλους τους Δυτικούς οι οποίοι θα ήθελαν να δουν την περιοχή να αλλάζει προς το καλύτερο. Μια αλλαγή που θα μπορούσε να στεριώσει καλύτερα εάν σ’ αυτή τον καθοριστικό ρόλο τον παίζουν οι χώρες της περιοχής εκ των έσω. Και αυτή τη συνταγή ήδη οι Σαουδάραβες άρχισαν να την χρησιμοποιούν, διαμηνύοντας παράλληλα προς τις ηγεσίες των χωρών πως πρέπει να κοιτάξουν το συμφέρον τους και τα οφέλη που μπορεί να κερδίσουν αλλάζοντας ατζέντα.
Τα αποτελέσματα των όποιων κινήσεων θα διαφανούν στην πορεία και τίποτε δεν μπορεί να θεωρείται εκ προοιμίου διασφαλισμένο. Ιδιαίτερα όταν η περιοχή για την οποία μιλάμε είναι η Μέση Ανατολή.
