Σειρά ενεργειών από το 2013 και μετά έχουν γίνει για τους ευάλωτους δανειζόμενους ή για όσους δεν μπορούν λόγω οικονομικών δυσκολιών να πληρώσουν τα δάνειά τους, με πρωτεργάτη κυρίως τη Βουλή και σε ορισμένες περιπτώσεις την κυβέρνηση. Και φυσικά, κοντά στους ευάλωτους επωφελήθηκαν και οι στρατηγικοί κακοπληρωτές, οι οποίοι έβλεπαν να ανοίγουν κάποια παράθυρα της νομοθεσίας από τα οποία μπόρεσαν ή μπορούν να επωφεληθούν χωρίς να χάνουν τις περιουσίες τους ή να δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο τη διευθέτηση συμφωνίας με την τράπεζα.
Εδώ και οκτώ χρόνια Βουλή, τράπεζες και Κεντρική Τράπεζα έδωσαν μάχες για το περιεχόμενο των νομοσχεδίων, με επίκεντρο τους δανειζόμενους. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, η Βουλή κέρδισε στα σημεία, ανάλογα με τις πολιτικές συμμαχίες που δημιουργούνταν κατά την ψήφιση των νομοσχεδίων. Πρωταγωνιστικό ρόλο στα νομοθετήματα, από τη μνημονιακή εποχή της Κύπρου μέχρι σήμερα, έχουν οι εκποιήσεις, ένα νομικό πλαίσιο που συνεχώς αλλάζει και σ’ ορισμένες περιπτώσεις οι αλλαγές που έγιναν κρίθηκαν αντισυνταγματικές.
Τι έγινε, τι θα γίνει
● Ένα από τα σχέδια που έδωσε πραγματική ανάσα σε δανειολήπτες ήταν το σχέδιο Εστία, που εκπόνησε το Υπουργείο Οικονομικών, επί θητείας του Χάρη Γεωργιάδη. Πρωταρχικός στόχος του σχεδίου Εστία ήταν η εξεύρεση μιας κοινωνικά αποδεκτής λύσης, μέσω της παροχής οικονομικής βοήθειας από το κράτος σε δανειολήπτες με μη εξυπηρετούμενα δάνεια που είναι εξασφαλισμένα με επιλέξιμη κύρια κατοικία ανοικτής αγοραίας αξίας μικρότερης των €350.000. Το σχέδιο ενισχύει την ικανότητα αποπληρωμής των δανειοληπτών, αφού προνοεί την ετήσια καταβολή από το κράτος μέρους των δόσεων αποπληρωμής (1/3) του αναδιαρθρωμένου δανείου κύριας κατοικίας.
● Λύση που θα επιτρέπει σε ευάλωτα νοικοκυριά με κόκκινα δάνεια να συνεχίσουν να μένουν στα σπίτια τους, πληρώνοντας ενοίκιο αντί δόσης εξόφλησης δανείου, εξετάζει αυτή την περίοδο το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Όπως εξηγήθηκε την περασμένη Τρίτη στη Βουλή, το ενοίκιο αντί δόσης θα καταβάλλουν οι ευάλωτοι δανειολήπτες, τα δάνεια των οποίων θα αγοράσει η «κακή τράπεζα», η οποία θα είναι η μετεξέλιξη της ΚΕΔΙΠΕΣ.
● Πολύ σημαντική είναι και η πρόθεση του κράτους να στηρίξει 700 περίπου μη βιώσιμους δανειολήπτες, στο πλαίσιο του σχεδίου Εστία 2. Στόχος να γίνει απομείωση δανείου από την τράπεζα για κάθε περίπτωση χωριστά, ανάλογα πάντα με τα εισοδήματα του κάθε δανειολήπτη και με τη δυνατότητα της τράπεζας, με το ποσοστό της απομείωσης του δανείου να μπορεί να φθάσει μέχρι και το 60%. Αφορά κυρίως άτομα με πολύ χαμηλά εισοδήματα, άνεργους, λήπτες δημόσιου βοηθήματος, συνταξιούχους ή και περιπτώσεις των οποίων τα εισοδήματα μειώθηκαν αισθητά. Σημειώνεται ότι το σχέδιο Εστία 2 αποτέλεσε και αντικείμενο διαβούλευσης του ΔΗΣΥ με τα κόμματα της αντιπολίτευσης που ψήφισαν τον προϋπολογισμό.
Όλα τα μέρη φαίνεται να υιοθετούν φόρμουλα με μεγαλύτερες διαγραφές δανείων μη βιώσιμων δανειοληπτών, παρά τις σοβαρές επιφυλάξεις των τραπεζών. Πάντως, η οποιαδήποτε φόρμουλα αποφασιστεί για την επιδότηση των δόσεων ευάλωτων δανειοληπτών δεδομένου ότι θα πληρούν τα κριτήρια του Εστία, θα τεθεί υπόψη της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της ΕΕ για να εξετάσει, κατά πόσο η συμμετοχή της κυβέρνησης στο σχέδιο, εγείρει ή όχι θέμα κρατικής ενίσχυσης.
Ειδικό δικαστήριο
Τα κόμματα διεκδικούν τη σύσταση ειδικού δικαστηρίου για τους δανειολήπτες, ώστε να μπορεί να εξετάζει αιτήσεις και αγωγές αμφισβήτησης του αληθούς υπολοίπου οφειλής και να διατάζει, αντί της εκποίησης, την παρουσίαση κοινού πλάνου εξόφλησης της πραγματικής οφειλής. Τροπολογίες κατέθεσαν τα κόμματα ΑΚΕΛ, ΕΔΕΚ και Συμμαχία Πολιτών και η Αλληλεγγύη. Οι τροπολογίες θα ενσωματωθούν σε αναθεωρημένο κείμενο του νομοσχεδίου, το οποίο θα συζητηθεί στην επόμενη συνεδρία της Επιτροπής Νομικών, στην οποία θα κληθούν να συμμετάσχουν οι εμπλεκόμενοι φορείς.
Μορατόριουμ δόσεων
Η πανδημία του κορωνοϊού είχε ως αποτέλεσμα να εφαρμοστεί και μορατόριουμ αναστολής δόσεων και τόκων για όσους δανειζόμενους δεν παρουσίαζαν καθυστέρηση στην πληρωμή των δόσεων πέραν των 30 ημερών. Η πρωτοβουλία ανήκει στην Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή και αυτό το μέτρο είχε μια ευρεία κάλυψη για τους δανειζόμενους μέχρι τέλος του 2020, για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στα τυχόν οικονομικά προβλήματα που δημιούργησε η πανδημία. Το μέτρο πήρε παράταση μέχρι τον Ιούνιο, για όσους δανειζόμενους δεν είχαν ολοκληρώσει την περίοδο εννιαμήνου.
Μέγα θέμα οι εκποιήσεις
Στην προσπάθεια να προστατέψει η νομοθετική εξουσία τους πελάτες τραπεζών στην εποχή του μνημονίου αλλά και τώρα, στην εποχή της πανδημίας του κορωνοϊού, το πρώτο θέμα συζήτησης ήταν και είναι οι εκποιήσεις. ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ έδωσαν κοινοβουλευτικές μάχες για τον νόμο των εκποιήσεων. Δυο φορές μάλιστα, με αρκετά χρόνια διαφορά, κινδύνεψε να μην ψηφιστεί ο προϋπολογισμός εξαιτίας του πλαισίου για τους πλειστηριασμούς, μια το 2015 και μια το 2020. Ο νόμος έγινε λάστιχο με αρκετές προσθέσεις και αφαιρέσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Τον Ιούνιο του 2014 δημιουργήθηκαν προστριβές με τους δανειστές για το θέμα, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η καταβολή μιας προγραμματισμένης δόσης.
Η ιστορία των εκποιήσεων δεν τελειώνει αλλά έχει και συνέχεια. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης, με αφορμή κυρίως τις επερχόμενες βουλευτικές εκλογές τον Μάϊο του 2021, βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να καταθέτουν προτάσεις για ένα νόμο ο οποίος από την αρχή ξεκίνησε στραβά. Εάν παγοποιηθούν για άλλη μια φορά οι εκποιήσεις, η συνολική αναστολή τους από την ημέρα που εμφανίστηκε ο κορωνοϊός στην Κύπρο θα ανέλθει στους 13 μήνες.
Η πρώτη αναστολή εφαρμόστηκε από τις 18 Μαρτίου μέχρι τις 18 Ιουνίου 2020. Οι τράπεζες προχώρησαν εθελοντικά σε καθολική αναστολή, σε μια προσπάθεια να συνδράμουν στις προσπάθειες ανάκαμψης της κυπριακής οικονομίας. Λόγω της συνέχισης της πανδημίας, στις 15 Μαϊού 2020 ο Σύνδεσμος Τραπεζών αποφάσισε την επέκταση της αναστολής των ενυπόθηκων ακινήτων μέχρι την 31η Αυγούστου. Από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο επανήρχισαν οι εκποιήσεις, για να ανασταλούν εκ νέου, στοχευμένα, από τις 21 Δεκεμβρίου μέχρι το τέλος Μαρτίου του 2021, καθώς είχε εγκριθεί πρόταση νόμου του ΑΚΕΛ για πάγωμα των εκποιήσεων για την κύρια κατοικία αξίας €350 χιλ. και τη μικρή επαγγελματική στέγη.
Στην τελευταία συνεδρίαση, η κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών αποφάσισε τη σύσταση ad hoc επιτροπής για εξέταση και συγκερασμό των 13 προτάσεων νόμου της αντιπολίτευσης για το θέμα των εκποιήσεων, με κυριότερο στόχο την εξεύρεση μηχανισμού που θα διαπιστώνει το ακριβές ποσό της οφειλής ενός μη εξυπηρετούμενου δανείου, κάτι το οποίο θεωρείται από τα μέλη της Επιτροπής ως το μεγαλύτερο εμπόδιο στην επίτευξη αναδιαρθρώσεων και την αποφυγή των εκποιήσεων. Με αυτό τον τρόπο, δόθηκε και ο απαραίτητος χρόνος στην Επιτροπή Οικονομικών, αλλά και στην Επιτροπή Νομικών, για να ρυθμίσει το θέμα του καθορισμού του υπολοίπου, που είναι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο δεν προωθείται επαρκής αριθμός αναδιαρθρώσεων δανείων, σύμφωνα με τους βουλευτές.
