Όσο περνά ο καιρός γίνονται πιο καθαροί οι ενεργειακοί σχεδιασμοί του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ που στοχεύουν να καταστήσουν τις ΗΠΑ τον βασικό προμηθευτή ενέργειας της Ευρώπης. Προωθούνται ταυτόχρονα και οι σχεδιασμοί του στρατιωτικο – βιομηχανικού συμπλέγματος που στοχεύουν να έχουν οι ΗΠΑ ένα μεγάλο μερίδιο των δισεκατομμυρίων που θα ξοδεύσει η Ευρώπη για τον επανεξοπλισμό της.  Και αυτό διότι οι ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες δεν είναι σε θέση αυτή τη στιγμή να προχωρήσουν από μόνες τους σε παραγωγή όπλων που θα καλύψουν τις ανάγκες της ευρωπαϊκή άμυνας εναντίον μιας υποτιθέμενης ρωσικής απειλής. Εάν ευοδωθούν τα αμερικανικά σχέδια, η Ευρώπη θα περάσει σε μια διπλή εξάρτηση από τις ΗΠΑ, ενεργειακή και αμυντική.

Η ευημερία της Ευρώπης στηρίχτηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στις αμερικανικές εγγυήσεις για την ασφάλειά της τις οποίες όμως σήμερα ουσιαστικά απέσυρε ο Τραμπ. Η νέα αμερικανική πολιτική δεν δίνει εγγυήσεις ασφαλείας αλλά υποχρεώνει τους Ευρωπαίους να αυξήσουν κατακόρυφα τις πολεμικές τους δαπάνες, μεγάλο μέρος των οποίων θα χρησιμοποιηθεί για την αγορά αμερικανικών όπλων. Ακόμη, η μεταπολεμική ευημερία της Ευρώπης και ειδικά της Γερμανίας, στηρίχτηκε στη φτηνή ρωσική ενέργεια. Τώρα με την εισαγωγή του αμερικανικού LNG οι Ευρωπαίοι θα πληρώνουν αυτή την ενέργεια τρεις με τέσσερις φορές πιο ακριβά.

Την ίδια ώρα οι Ευρωπαίοι υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν τις εναλλακτικές πηγές ενέργειας και να υιοθετήσουν την τραμπική πολιτική της απεριόριστης χρήσης φυσικής ενέργειας συμπεριλαμβανομένων ακόμη και ορυκτών. Καθώς ο Τραμπ έχει αποχωρήσει από όλες τις συμφωνίες για την κλιματική αλλαγή, το μέλλον στον τομέα αυτό προμηνύεται καταστροφικό. Το ερώτημα που τίθεται είναι πόσο θα αντέξει η Ευρώπη με αυτή την πολιτική που οδηγεί στην αποβιομηχανοποίησή της και την μεταφορά μεγάλων εταιρειών της εκτός ευρωπαϊκού εδάφους. Η τραμπική πολιτική αποβλέπει, με την παροχή φτηνής ενέργειας, μεταφορά μέρους της ευρωπαϊκής παραγωγής σε αμερικανικό έδαφος.

Την ίδια ώρα η αμερικανική πολιτική επιδιώκει να εμποδίσει την όποια συνεργασία της Ευρώπης με την Κίνα. Στόχος να ανακοπούν οι κινεζικές επενδύσεις σε υπδομές της ευρωπαϊκής οικονομίας. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της επίθεσης που δέχεται η Κίνα για τη διαχείριση του λιμανιού του Πειραιά που είναι βασική εξαγωγική, διαμετακομιστική της πύλη προς την Ευρώπη.  Η Αθήνα πιέζεται να περιορίσει την κινεζική επιρροή ενώ οι Αμερικανοί εκτός από την Αλεξανδρούπολη που την καθιστούν διαμετακομιστικό σταθμό του αμερικανικού υγροποιημένου αερίου προς την Ευρώπη, σχεδιάζουν να επενδύσουν και στην Ελευσίνα σε λιμενικές εγκαταστάσεις, προκειμένου να περιορίσουν το εμπόριο μέσω Πειραιά.

Το ερώτημα είναι πόσο αυτά τα αμερικανικά σχέδια γεωπολιτικής αντιπαλότητας με την Κίνα αλλά και με την Ρωσία θα μπορέσουν να ευοδωθούν, αν ταυτόχρονα επιβληθεί και το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία με εδαφικές παραχωρήσεις στην Ρωσία. Διότι είναι φυσικό ότι η ειρήνη στην Ουκρανία, με όποιο τρόπο και να επιβληθεί, θα οδηγήσει και στο τέλος των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας και στην επανάκτηση από μέρους της μεριδίου της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αυτό πιθανόν να οδηγήσει σε ένα modus vivendi ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και την Μόσχα και μια σχετική γεωπολιτική ισορροπία ανάμεσά τους στον ευρωπαϊκό χώρο. Άλλωστε από τώρα ο Τραμπ επιτρέπει στους φίλους του, αρχής γενομένης από τον Όρμπαν της Ουγγαρίας, να συνεχίσουν να εισάγουν ρωσικό φυσικό αέριο.

Για την ώρα, παρά την πρόοδο των αμερικανικών ενεργειακών σχεδιασμών με τις συμφωνίες της Αθήνας, το τοπίο παραμένει ρευστό. Διότι παράλληλα τίθεται και το θέμα της μερικής τροφοδοσίας της Ευρώπης με ρωσική ενέργεια μέσω του τουρκικού αγωγού TurkStream. Είναι ουτοπικό να πιστεύει κανείς ότι αυτή η ροή θα διακοπεί ποτέ. Ειδικά αν η τραμπική πολιτική οδηγήσει σε μια ειρήνη στην Ουκρανία που θα είναι  ευνοϊκή στη Ρωσία.

Άλλωστε οι Ηνωμένες Πολιτείες βλέπουν τους ρόλους Ελλάδας και Τουρκίας συμπληρωματικούς προς τα συμφέροντά τους και όχι αντιθετικούς, οπότε δεν χρειάζεται να καλλιεργούνται άτοπες προσδοκίες και ψευδαισθήσεις. Η στενή ενεργειακή συνεργασία Αθήνας-Ουάσιγκτον δεν σημαίνει ότι η Τουρκία θα μπει στο περιθώριο.  Εξάλλου η Τουρκία παραμένει για τις ΗΠΑ και ειδικότερα για τον Τραμπ, εκτός από σημαντικός στρατηγικός εταίρος και μέρος των συμπληρωματικών ενεργειακών αμερικανικών σχεδιασμών. Δεν είναι τυχαίο που υπάρχουν αμερικανικοί σχεδιασμοί για αγωγό που θα μετέφερε το φυσικό αέριο του Ισραήλ αλλά και αυτό της Κύπρου μέσω Τουρκίας προς την Ευρώπη. Με άλλα λόγια η Τουρκία δεν μένει εκτός αμερικανικών ενεργειακών σχεδιασμών όπως θριαμβολογούν κάποιοι στην Αθήνα και την Λευκωσία. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα συνδεθεί με αυτούς

Όλα αυτά θα πρέπει να ιδωθούν επίσης και στο πλαίσιο των αμερικανικών σχεδιασμών για επέκταση των συμφωνιών του Αβραάμ στην Μέση Ανατολή. Για το σκοπό αυτό βρέθηκαν τελευταία στην Ουάσιγκτον και έγιναν δεκτοί στον Λευκό Οίκο, πρώτα ο τζιχαντιστής Σύρος πρόεδρος Αλ Σάρα και στη συνέχεια ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν  Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι στις συσκέψεις στον Λευκό Οίκο ανάμεσα στον Τραμπ με τον Σύρο τζιχαντιστή ηγέτη Αλ Σάρα, παρευρέθηκε και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν.

Η αμερικανική οικονομία έχει ανάγκη τα δισεκατομμύρια των επενδύσεων τόσο της Σαουδικής Αραβίας όσο και των άλλων αραβικών κρατών του Κόλπου.

Οι γεωπολιτικές ισορροπίες είναι λεπτές στην περιοχή και θα περάσουν και μέσα από την προσπάθεια λύσης του προβλήματος της Γάζας αλλά και γενικότερα του Παλαιστινιακού. Οι Αμερικανοί είναι υποχρεωμένοι να επιδιαιτητεύσουν τις διαφορές και τα συμφέροντα του αραβομουσουλμανικού κόσμου αλλά και της Τουρκίας με το Ισραήλ.

Αν μπορεί κανείς να βγάλει κάποιο συμπέρασμα από τον χαώδη τρόπο που αναπτύσσεται η όλη εξωτερική πολιτική του Τραμπ, είναι πως αποβλέπει να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με την Μόσχα με το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία και με κάποιας μορφής εκεχειρία στη Γάζα  να στρέψει περισσότερο την προσοχή του στην Ασία για την αντιμετώπιση της Κίνας.

Όσον αφορά την Ελλάδα και την Κύπρο συμβάλλουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στους αμερικανικούς αυτούς σχεδιασμούς χωρίς να προωθούν ουσιαστικά τα δικά τους συμφέροντα. Ειδικά ο Μητσοτάκης προσπαθεί να εξαγοράσει την εύνοια του Τραμπ λόγω παλιών αμαρτιών του. Η αμερικανική επιρροή επανέρχεται δυναμικά και στην Ελλάδα και στην Ανατολική Μεσόγειο με τη συναλλακτική πολιτική του Τραμπ, η οποία ευνοεί ασφαλώς τα αμερικανικά συμφέροντα και ελάχιστα αυτά της Ελλάδας κα της Κύπρου.

>Πρώτον διότι δεν διασφαλίζεται η εθνική κυριαρχία της Ελλάδας ούτε και προωθείται η αποχώρηση της Τουρκίας από την Κύπρο και,

> Δεύτερο, οι πολίτες και τω δύο χωρών θα συνεχίσουν να πληρώνουν την ενέργεια πολύ πιο ακριβά από τους πολίτες των περισσοτέρων ευρωπαϊκών χωρών. Είναι χαρακτηριστικό για παράδειγμα ότι οι Έλληνες πολίτες πληρώνουν σχεδόν δύο φορές πιο ακριβά την ενέργεια που καταναλώνουν απ’ ότι οι πολίτες της Βουλγαρίας.

Όπως έχει ειπωθεί και υποστηριχτεί πολλές φορές από αυτή εδώ τη στήλη, η μονομέρεια της εξωτερικής πολιτικής Ελλάδας και Κύπρου δεν εξυπηρετεί τα καλώς νοούμενα συμφέροντα τους. Η εξωτερική πολιτική δεν εξυπηρετείται με επικοινωνιακά βεγγαλικά για εσωτερική κατανάλωση,  αλλά με την υιοθέτηση της σωστής στρατηγικής που εξυπηρετεί σε βάθος χρόνου τα συμφέροντα μιας χώρας. Ο πλουραλισμός στην εξωτερική πολιτική στοχεύει στην εκμετάλλευση των ευκαιριών που παρουσιάζονται καθώς τα συμφέροντα μιας χώρας δεν μπορούν να ταυτίζονται ποτέ απόλυτα με αυτά μιας άλλης, ειδικά αν η δεύτερη είναι μια μεγάλη δύναμη που κινείται ανάμεσα σε πολύπλοκες γεωπολιτικές ισορροπίες. Όλοι οι νηφάλιοι πολιτικοί αναλυτές  θα σας πουν, ότι «είναι προβληματικό να δώσουμε τα κλειδιά σε έναν μεμονωμένο συμπαίκτη» ή με πιο απλοϊκό τρόπο «δεν βάζουμε όλα τα αυγά μας σε ένα καλάθι». Ειδικά σε ένα ρευστό διεθνές τοπίο που μοιάζει με κινούμενη άμμο.

*Πανεπιστημιακός  stephanos.constantinides@gmail.com