Παρόλο που η οικονομική κρίση ως απόρροια της πανδημίας επηρέασε όλο το φάσμα της οικονομίας, με τη βοήθεια της κυβέρνησης και τις θυσίες της κοινωνίας η Κύπρος κατάφερε να διαχειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις οικονομικές επιπτώσεις αυτής της πανδημίας σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μέσα από μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων αξιοποιώντας ευρωπαϊκά εργαλεία στήριξης αλλά και εγχώριους οικονομικούς πόρους, υιοθετήθηκαν μέτρα ενίσχυσης της ρευστότητας στην αγορά αποτρέποντας σε σημαντικό βαθμό κύμα χρεοκοπίας επιχειρήσεων αλλά και απολύσεων προσωπικού.
Φυσικά, μετά και το τέλος της πανδημίας οι μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία παραμένουν. Η διαχείριση των προβλημάτων πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά αν θέλουμε να δούμε ένα καλύτερο μέλλον. Είναι μία καλή στιγμή ανασύνταξης της κυπριακής οικονομία και το 2023/24 να είναι χρόνια σημαντικών μεταρρυθμίσεων.
Ανασύνταξη:Θα πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για περαιτέρω ενίσχυση νέων δυναμικών τομέων της οικονομίας πέραν των παραδοσιακών που σήμερα είναι ο τουρισμός και γενικά ο τομέας των υπηρεσιών. Αυτοί οι νέοι τομείς θα δώσουν στην οικονομία μεγαλύτερη ευελιξία και εξωστρέφεια, και θα επιφέρουν μία βιώσιμη διαχρονική ανάπτυξη, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη μελλοντική ευημερία προς τους πολίτες. Τέτοιοι τομείς είναι η καινοτομία, η ψηφιακή τεχνολογία, η έρευνα, η ιδιωτική εκπαίδευση, αλλά και η πράσινη ανάπτυξη. Ειδικά η Κύπρος μπορεί και χρειάζεται να βελτιώσει περαιτέρω τον τομέα της έρευνας και καινοτομίας για να μπορέσει να αυξήσει την παραγωγικότητα της. Αυτό θα προέλθει μέσα από τη μεταρρύθμιση του συστήματος δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του τομέα της επιχειρηματικότητας, συμπεριλαμβανομένης και της σημαντικής ενίσχυσης των ερευνητικών κέντρων, νεοφυών επιχειρήσεων, και τεχνοβλαστών.
Πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρο η ευκαιρία του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα από το πρόγραμμα αυτό η Κύπρος θα μπορεί να αντλήσει κεφάλαια τα οποία είναι συνδεδεμένα με συγκεκριμένους τομείς παραγωγικών επενδύσεων που έχουν σχέση με την πράσινη και την ψηφιακή μεταρρύθμιση. Αν τα εκμεταλλευτεί σωστά θα μπορέσει να εκσυγχρονίσει την οικονομία της, να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, και να διαμορφώσει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Μεταρρυθμίσεις: Είναι πολύ σημαντικό να συνεχιστεί το συντομότερο η υλοποίηση του εκσυγχρονισμού του δικαστικού συστήματος, της τοπικής αυτοδιοίκησης, της δημόσιας υπηρεσίας και η πορεία που θα διασφαλίζει τη διαφάνεια και την αποτελεσματικότερη πάταξη της διαφθοράς. Σε συνδυασμό με την περαιτέρω προώθηση του ψηφιακού μετασχηματισμού η Κύπρος θα μπορεί γίνει ένα σύγχρονο ευέλικτο και αποτελεσματικό κράτος με υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, χαμηλά ποσοστά ανεργίας και καλύτερη κατανομή του πλούτου γιατί το κράτος θα έχει την δυνατότητα για μεγαλύτερη στήριξη προς τις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Παράλληλα, η κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει το συντομότερο σε μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος για να δοθούν περισσότερα φορολογικά κίνητρα που θα προωθήσουν τις εγχώριες και ξένες επενδύσεις και θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της οικονομίας. Η πράσινη φορολογική μεταρρύθμιση θα πρέπει να αποτελέσει τη βάση του νέου φορολογικού μοντέλου, ενθαρρύνοντας μέσα από κίνητρα τις επενδύσεις που στηρίζονται στην πράσινη ενέργεια αλλά και αυξάνοντας την φορολόγηση τεχνολογιών/τομέων που δυνητικά ρυπαίνουν το περιβάλλον, έχοντας σαν επακόλουθο τη μείωση της περιβαλλοντικής ρύπανσης αλλά και την αύξηση της πράσινης ενέργειας.
> Το διεθνές οικονομικό περιβάλλον και οι εσωτερικές προκλήσεις
Πληθωρισμός:Επί του παρόντος, ο πληθωρισμός παρόλο που έχει καθοδική τάση συνεχίζει να είναι σε ψηλά επίπεδα και επηρεάζει αρνητικά το κόστος των προϊόντων στην αγορά, όπως την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, καυσίμων, και τροφίμων. Ο πληθωρισμός ενδεχομένως να παραμείνει για κάποιους μήνες ακόμη σε ψηλά επίπεδα αλλά εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει προς το τέλος του 24 κοντά στο 2% . Αυτή η εκτίμηση υπόκειται σε υψηλό βαθμό αβεβαιότητας και επηρεάζεται από τις εξελίξεις στη Ρώσο-Ουκρανική κρίση..
Η αύξηση των επιτοκίων από την ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) θα συνεχιστή μέχρι η ΕΚΤ πετύχει τον επιθυμητό πληθωρισμό, διασφαλίζοντας έτσι τη σταθεροποίηση του πληθωρισμού κοντά στο 2% που είναι και η εκάστοτε πολιτική της. Οι συνεχείς αύξηση του βασικού επιτοκίου έχει σαν επακόλουθο τον ακριβότερο δανεισμό για τις επιχειρήσεις, για τα νοικοκυριά, αλλά και για το κράτος, όπου η αναχρηματοδότηση του χρέους γίνεται με υψηλότερα επιτόκια, με όλες τις αρνητικές συνέπειες στην διαχείριση του δημόσιου χρέους.
Σε μία τέτοια περίπτωση, για να μπορέσει η κυπριακή κυβέρνηση να συνεχίσει να δανείζεται με χαμηλά επιτόκια και να αναχρηματοδοτεί το Δημόσιο Χρέος της, θα πρέπει να αναβαθμίσει την πιστοληπτική αξιολόγηση της χώρας. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από τη μείωση του ρίσκου και απαιτεί πολιτικές από το κράτος που θα εγγυώνται περαιτέρω μείωση του Δημόσιου Χρέους μέσα από τη δημιουργία δημοσιονομικών πλεονασμάτων, μέσα από τη μείωση του ιδιωτικού χρέους, και μέσα από την μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των κυπριακών τραπεζών.
Δημόσια οικονομικά και χρέος-Το δημόσιο χρέος βρίσκεται σήμερα σε καθοδική πορεία αλλά σε οριακά επίπεδα λόγω και της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής που εφάρμοσε το κράτος στα πλαίσια στήριξης της απασχόληση και των επιχειρήσεων. Σιγά-σιγά με τον έλεγχο της πανδημίας η κυβέρνηση επανέρχεται στο νοικοκύρεμα των δημόσιων οικονομικών, κάτι που είχε κάνει και πριν την πανδημία, και πρέπει να επανέλθει στους πλεονασματικούς προϋπολογισμούς τα επόμενα χρόνια, με στόχο να μειώσει το δημόσιο χρέος που είναι από τα πιο ψηλά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γι΄αυτό και χρειάζεται να υπάρχει μία πιο συνετή διαχείριση των δημόσιων οικονομικών.
*Υποψήφιος Αντιπρόεδρος του Δημοκρατικού Συναγερμού -Καθηγητής Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών – Αντιπρόεδρος Τμήματος Οικονομικών, Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου
