Στον σύγχρονο δημόσιο διάλογο, η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) έχει αναδειχθεί σε αντικείμενο βαθιάς ανησυχίας. Ποιος την ελέγχει; Ποιος την ρυθμίζει; με ποια ηθική; Θα μας ξεπεράσει; Θα μας αντικαταστήσει; Ερωτήματα θεμιτά, που δείχνουν μια κοινωνία ευαισθητοποιημένη απέναντι στην ταχύτητα της τεχνολογικής εξέλιξης. Κι όμως, μέσα σε αυτό τον καταιγισμό συζητήσεων, υπάρχει κάτι παράδοξο. Ενώ ανησυχούμε για το ποιος ελέγχει την τεχνητή νοημοσύνη, σπάνια αναρωτιόμαστε ποιος ελέγχει την ανθρώπινη.
Η ανθρώπινη νοημοσύνη – αυτή που δεν δημιουργήθηκε από αλγόριθμους, αλλά εξελίχθηκε σε βάθος χιλιετιών – είναι υπεύθυνη για τα πιο μεγάλα θαύματα του κόσμου. Τέχνη, επιστήμη, φιλοσοφία, ελευθερία. Μα είναι, ταυτόχρονα, υπεύθυνη και για τα μεγαλύτερα εγκλήματα της Ιστορίας. Πολέμους. Γενοκτονίες. Ιμπεριαλισμούς. Δικτατορίες. Εργαλεία βασανισμού. Όπλα μαζικής καταστροφής.
Δεν είναι τα μηχανήματα που ξεκίνησαν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν ήταν κάποιος υπολογιστής που οραματίστηκε το Άουσβιτς. Ούτε κάποιο λογισμικό σχεδίασε την πυρηνική βόμβα. Πίσω από κάθε πόλεμο, πίσω από κάθε καταστροφή, υπάρχει ένας ανθρώπινος νους – ένας νους ευφυής, αλλά όχι πάντα σοφός. Η ανθρώπινη νοημοσύνη, χωρίς ηθικά όρια, χωρίς παιδεία, χωρίς ευθύνη, μπορεί να γίνει το πιο επικίνδυνο όπλο.
Φαίνεται πως ο άνθρωπος συνήθισε μέσα από τα χιλιάδες χρόνια, στον έλεγχο του Βασιλιά, του Προέδρου, του γείτονα μας Υπουργού, του χωριανού μας βουλευτή. Αυτούς, ποιος τους ελέγχει; Τον Δάσκαλο η τον Πρύτανή, ποιος τον ελέγχει; Tον δικαστή; Πόσο σίγουροι είμαστε για το ήθος όλων αυτών που μας καθοδηγούν, που μας ελέγχουν, που μας βαθμολογούν;
Μας τρομάζει η ιδέα ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να μας πει τι να σκεφτούμε. Όμως δεν μας τρομάζει το γεγονός ότι, καθημερινά, η ανθρώπινη νοημοσύνη ήδη το κάνει. Από την πολιτική προπαγάνδα μέχρι την εμπορική χειραγώγηση, από τις ψευδείς ειδήσεις μέχρι τις θεωρίες συνωμοσίας – όλα παράγονται από ανθρώπους για να επηρεάσουν άλλους ανθρώπους. Τις περισσότερες φορές όχι για το καλό τους.
Γιατί λοιπόν ανησυχούμε περισσότερο για τον έλεγχο ενός εργαλείου που δημιουργήσαμε εμείς, αλλά όχι για τον έλεγχο του νου που το δημιούργησε; Η απάντηση ίσως είναι δύσκολη. Ίσως, γιατί δεν θέλουμε να κοιτάξουμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη.
Η τεχνητή νοημοσύνη πρέπει να ελεγχθεί – σαφώς. Αλλά είναι υποκριτικό να την αντιμετωπίζουμε ως τον μεγάλο εχθρό, ενώ η ανθρώπινη νοημοσύνη παραμένει ανεξέλεγκτη, επιρρεπής στη ματαιοδοξία, στον φανατισμό, στην απληστία. Τα FAKE NEWS ποιος τα παράγει; Ο άνθρωπος η τεχνολογία;
Η τεχνητή νοημοσύνη είναι αντανάκλαση των δημιουργών της. Αν δεν φροντίσουμε πρώτα να διαπαιδαγωγήσουμε την ανθρώπινη νοημοσύνη, πώς περιμένουμε να ελέγξουμε την τεχνητή; Αν δεν βοηθήσουμε εμείς οι ίδιοι τους εαυτούς μας, να γίνουμε ηθικοί, τι περιμένουμε από το παιδί μας – γιατί παιδί δικό μας είναι η τεχνίτη νοημοσύνη – να κάνει;
Ότι βλέπουν τα παιδιά μας, το αντιγράφουν, ότι μάθουν στο σχολείο το θεωρούν «αλήθεια».
Ας μάθουμε να έχουμε δική μας κριτική σκέψη και τότε θα μας αντιγράψουν και τα παιδιά μας. Ας μάθουμε να διαβάζουμε πίσω από τις λέξεις, πίσω από τις εικόνες και πάνω απ’ όλα, να «διαβάζουμε» αυτά που δεν μας λεν, δεν μας μαθαίνουν.
Είναι από εδώ που ξεκινά ο τρόμος για το «εξώγαμο» παιδί που μπήκε στο σπίτι μας, στη εργασία μας. Συνειδητοποιούμε την αδυναμία μας για να γίνουμε σωστοί άνθρωποι και αντί να παραδεχτούμε τα λάθη μας, αμφισβητούμε το παιδί μας με το όνομα AI.
Ίσως, αντί να φοβόμαστε τόσο τη μηχανή, να έρθει η ώρα να φοβηθούμε λιγάκι περισσότερο τον άνθρωπο – ή τουλάχιστον, να τον πάρουμε στα σοβαρά.
*Σκηνοθέτης
Υ.Γ. Το κείμενο και η εικόνα έγινε από το παιδί μας AI με καθοδήγηση δική μου
