Το πρόβλημα της ηλεκτρικής σύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου ενώ έφτασε σε αδιέξοδο, η Ελλάδα υπογράφει Συμφωνία για σύνδεση με την Αίγυπτο για ηλεκτραγωγό εντός των ΑΟΖ Αιγύπτου και Ελλάδας. Δικαίωμά της. Μήπως αφήνεται η Κύπρος μετέωρη;
Ας δούμε πού έχει δίκιο ο ΥΠΟΙΚ Κύπρου. Το Ηλεκτρικό Σύστημα Κύπρου είναι μικρό. Παράγει 1450 MW με συμβατικές παλιές μονάδες παραγωγής. Η μέγιστη ζήτηση φορτίου το 2025 ήταν περίπου 1300-1350 ΜW, με πρόβλεψη για 1600 MW το 2030. Παράλληλα, έχουν εγκατασταθεί περίπου 1000 MW Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Το 2024 οι ΑΠΕ κάλυπταν το 23,5% της κατανάλωσης, που δεν είναι ικανοποιητικό. Ακόμη, στα δίκτυα μεταφοράς πολλή ανανεώσιμη ενέργεια απορρίπτεται. Η ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού (από 2/10/2025) αναμένεται να μειώσει το κόστος ηλεκτρισμού. Μα πρέπει να εκμεταλλευτούμε το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (€114 εκατ.) για αυτοματοποίηση των δικτύων μεταφοράς, διανομής, αποθήκευσης. Ένα σχέδιο χορηγιών για συστήματα αποθήκευσης της ενέργειας κρίνεται σήμερα επείγον.
Ένας ηλεκτραγωγός από Ελλάδα/GSI θα βοηθούσε τη διείσδυση ηλεκτρικής ενέργειας των ΑΠΕ, την εξισορρόπηση του συστήματος, την πτώση των τιμών. Το καλώδιο Great Sea Interconnector-GSI θα ένωνε Ισραήλ, Κύπρο, Ελλάδα. Σχεδιάστηκε για ισχύ 1000 MW, και μελλοντικά για 2000 MW. Θα προωθεί την πράσινη ενέργεια, τα ΑΠΕ, θα μειώσει τις εκπομπές CO2 και τις τιμές ηλεκτρισμού.
Ο αρχικός προϋπολογισμός του έργου (2013) ήταν Є1,2 δισ. για μήκος καλωδίου 1210 χλμ, δηλαδή Є1 εκατ. ανά χιλιόμετρο. Το 2017 το έργο έφτασε να κοστίζει Є1,575 δισ., δηλαδή περίπου Є1,3 εκατ. ανά χιλιόμετρο. Η επιχορήγηση του έργου από το Πρόγραμμα Connecting Europe Facilities της ΕΕ είναι Є 658 εκατ. και από το Recovery & Resilience Fund Є100 εκατ. Όμως, το 2023 ο ΑΔΜΗΕ πλήρωσε Є48 εκατ. ευρώ και ανέλαβε τη διαχείριση του έργου, με προσδοκία αποπεράτωσης του το 2024. Το κόστος διογκώθηκε στα Є1,925 δισ. αλλά για 880 χλμ -αφαιρείται το καλώδιο ως το Ισραήλ, που μαζί με αυτό θα έφτανε τα Є2,6 δισ. -υπερδιπλάσιο απ’ το αρχικό κόστος!
Χωρίς εγγύηση ότι το έργο θα υλοποιηθεί. Έτσι, ορθά υπαναχώρησε ο ΥΠΟΙΚ Κύπρου.
Η Τουρκία απαιτεί κύριο ρόλο και κυριαρχία στα ενεργειακά της Μέσης Ανατολής. Λόγω της συμμαχίας 3+1 πεισμώνει να καταστήσει ανέφικτη την ενεργειακή σύνδεση Κρήτης-Κύπρου-Ισραήλ. Το ελληνικό ΥΠΕΞ -μέχρι πρόσφατα υπέρ των ήρεμων νερών – είδε πριν 16 μήνες 5 τουρκικά πολεμικά να διέκοψαν την έρευνα και πόντιση. Ο ΥΠΕΞ Ελλάδας είπε ψέμα ότι: «το ερευνητικό σκάφος αποχώρησε, γιατί ολοκλήρωσε την έρευνα». Αλλά αυτό κάλυψε μόλις το 1/10 των 880 χλμ Κρήτης-Κάσου-Κύπρου. Λύθηκε το θέμα; Όχι! Μπορεί η Ε.Ε. με Ελλάδα και Κύπρος να πιέσουν δυναμικά την Τουρκία;
Συμπέρασμα: Ο Υπουργός Μ. Κεραυνός έκρινε το έργο μη υλοποιήσιμο με ένα κόστος συνεχώς διογκούμενο. Έργο ανέφικτο λόγω δύναμης της Τουρκίας, λόγω αδυναμίας της Ελλάδας και της ΕΕ, έστω κι αν η πόντιση καλωδίων σε διεθνή ύδατα δεν απαιτεί άδεια από παράκτιο κράτος. Γι’ αυτό ας λείπουν οι πιεστικές δηλώσεις από Ελλάδα ότι «οι Κύπριοι δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους».
Ενώ η Τουρκία εμποδίζει το έργο, η Κύπρος θα ήταν άδικα εκτεθειμένη οικονομικά, η δε Ε.Ε. σε λίγο καιρό θα μας ωθούσε σε Μνημόνιο στερήσεων, άγνωστης διάρκειας. Μα η Κύπρος με ηλεκτραγωγούς σε Ισραήλ και Λίβανο δεν είναι ενεργειακά απομονωμένη.
Αν η Ελλάδα και η ΕΕ αδυνατούν, τότε ας πεισθεί Αμερικάνος μεγαλοεπενδυτής (με υποστήριξη από την κυβέρνηση των ΗΠΑ) να εκτελέσει το έργο με δικό του ρίσκο, οικονομικό και γεωστρατηγικό –οι ΗΠΑ ας καθίσουν την Τουρκία στη γωνιά! Business is business, αγαπητή Ελλάδα, και συγνώμη που έχουμε «αυτόνομη οικονομική φωνή».
*Μαθηματικός, οικονομολόγος, πρώην πρόεδρος Ακαδημίας Επιστημών Κύπρου, πρώην μέλος Αναθεωρητικής Αρχής Προσφορών/ΑΑΠ
