Η υποκειμενικότητα του παραλόγου.
Αν ζούσαν σήμερα ο Ζαρύ, ο Μπέκετ, ο Πιραντέλλο, ο Ιονέσκο, θα ήταν περήφανοι για το πώς εφαρμόζουμε καθημερινά τις αρχές του θεάτρου του παραλόγου. Βέβαια, ο Τσβάιχ και η γυναίκα του μπορεί να αυτοκτονούσαν σήμερα, αν είχαν επιβιώσει μετά το 1942, ξεπερνώντας την απελπισία τους για την υποδούλωση της Ευρώπης. Να θυμίσω πως το θέατρο του παραλόγου αναδύθηκε μέσα από τα συντρίμμια των αξιών και θεμελιώθηκε στην απουσία της λογικής, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε ένα κύμα αθεΐας και της αντίληψης πως η ζωή είναι χωρίς λόγο.
Πολύ χαρακτηριστικό είναι το δοκίμιο του Αλμπέρ Καμύ «Ο μύθος του Σίσυφου» (1942, Καστανιώτης 2007), για την έννοια του παραλόγου: Αν το παράλογο μας φαίνεται πρόδηλο, ίσως αξίζει να ζούμε συντηρώντας το και βιώνοντάς το, λέει. Μόνο που ο Καμύ απεχθανόταν να υποκύπτει σε συνήθειες, ενώ εμείς συνηθίσαμε τόσο τον παραλογισμό ώστε μας φαίνεται φυσιολογικός.
Ένα μικρό παράδειγμα: Οι ταξιτζήδες διαμαρτύρονται και απεργούν επειδή δεν επιτρέπεται να βάζουν καύσιμα από τα κατεχόμενα. Γιατί; Επειδή η κατοχή είναι τόσο πρόδηλη στην καθημερινότητά μας και η συμπεριφορά των ηγετών μας τόσο παράλογη απέναντι σ’ αυτό το γεγονός, το πρόσκαιρο προσωπικό συμφέρον επισκιάζει την οικονομική –και όχι μόνο– ενίσχυση των κατακτητών. Ποια συμπεριφορά των ηγετών; Στην περίπτωση αυτή, την αποδοχή του καθεστώτος της Πράσινης Γραμμής, σύμφωνα με το οποίο επιτρέπεται το εμπόριο ντόπιων αγαθών από τα κατεχόμενα, με πιστοποίηση του Τ/Κ Εμπορικού Επιμελητηρίου. Το οποίο, βεβαίως, εξυπηρετώντας τα συμφέροντα της Τουρκίας βαφτίζει τουρκοκυπριακή τη βενζίνη, τα φάρμακα, τα εμπορεύματα ή τα οικοδομικά υλικά εκ Τουρκίας και όχι μόνο τα αγγούρια και τις ντομάτες.
Άλλο παράδειγμα: Το ΑΚΕΛ στέλνει την ΠΣΕΜ στην Πράσινη Γραμμή να διαδηλώσει κατά της κατοχής και της ανακήρυξης του ψευδοκράτους, βάζοντας τους μαθητές να παπαγαλίζουν τις θέσεις του, με την κομματική φρασεολογία περί ομοσπονδίας, πολιτικής ισότητας κ.ά. «Leave the kids alone» τραγουδούν οι Pink Floyd, αλλά το κόμμα προσθέτει άλλο ένα τούβλο παραλόγου στα νεανικά μυαλά: Την επομένη μέρα, όταν οι μεγάλοι θα κάνουν και πάλι βόλτες και ψώνια στα κατεχόμενα, θα αναρωτηθούν άραγε γιατί δεν διαδήλωσαν στην απ’ εκεί πλευρά του συρματοπλέγματος, μαζί με όσους Τουρκοκύπριους δεν θέλουν τον τουρκικό στρατό και τον Ερντογάν; Θα μου πείτε, τα ψώνια και τα λοιπά είναι ακίνδυνα και λογικά μέσα στον παραλογισμό τους, όχι όμως μια αντικατοχική διαδήλωση με ρίσκο.
Αν τα παραπάνω είναι επουσιώδη, τι να πει κανείς για τη δημοσιοποίηση των πρακτικών του 2017 από το Κραν Μοντανά; Τα έγγραφα, που δεν αμφισβητείται η γνησιότητά τους, δείχνουν εκείνο που γνωρίζαμε και χωρίς αυτά: Ότι δεν πρόκειται η Τουρκία να αποδεχτεί να φύγει από την Κύπρο (το δηλώνει και δημοσίως με κάθε τρόπο), εκτός και αν είναι προς το συμφέρον της, κάτι εξαιρετικά απίθανο. Κι εμείς περιμένουμε ακόμα τον Γκοντό, που ποτέ δεν έρχεται. Λένε πως τα έγγραφα ενδέχεται να προέρχονται από διαρροές του Προεδρικού, επειδή εξυπηρετούν τον Αναστασιάδη. Και γιατί δεν το έκανε εδώ και 4 χρόνια που αμφισβητούνται οι χειρισμοί του; Ίσως επειδή θα φαινόταν πως έκανε επίσης πολλές παραχωρήσεις, χοντρά λάθη διαπραγματευτικής τακτικής αλλά και ουσίας. Γιατί τώρα δεν τον νοιάζει; Αδιάφορο…
Δεν θα μπούμε στο μυαλό κανενός, ούτε θα υποκύψουμε στην υποκειμενικότητα της λογικής που θέλει να περνιέται ως αντικειμενική. Στην πραγματικότητα, τα απόρρητα πρακτικά του Κραν Μοντανά δεν μας αφορούν ιδιαιτέρως· μας αρκεί που παρακολουθούμε τους ηγέτες μας να παριστάνουν τον Σίσυφο σ’ έναν δήθεν ηρωικό αλλά μάταιο αγώνα. Όμως ο Σίσυφος γνώριζε καλά αυτό που αγνοούν οι δικοί μας ψευτοαγωνιστές: Ο αγώνας του εμπεριείχε την περιφρόνηση προς τους θεούς, ήταν υπέρ της ζωής και κατά του θανάτου, κάνοντας το μάταιο –το παράλογο, αν θέλετε– σύμβολο της ανθρώπινης μοίρας. Ο κόσμος συχνά νομίζει πως τα έργα του Πιραντέλλο, π.χ., ή το «Περιμένοντας τον Γκοντό», είναι κωμωδίες. Όπως νομίζουν οι ηγέτες μας σήμερα πως θεωρούμε τον παράλογο «αγώνα» τους ανιδιοτελή…
chrarv@phileleftheros.com
Ελεύθερα, 21.11.2021.
