«ζ-η-θ, ο ξένος» σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού

Από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος σε συμπαραγωγή με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου

Την παράσταση «ζ-η-θ, ο ξένος» παρουσιάζει το καλοκαίρι το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος  σε συμπαραγωγή με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου. Μια επιστροφή στις πηγές: επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες της Οδύσσειας, σε μετάφραση Δημήτρη Μαρωνίτη και σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού, με την οποία συμμετέχει στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.

Η παραγωγή θα κάνει πρεμιέρα τον Ιούλιο στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου (Παρασκευή 11 & Σάββατο 12 Ιουλίου), για να ακολουθήσει περιοδεία σε όλη την Ελλάδα και την Κύπρο. Στην Κύπρο οι παραστάσεις θα δοθούν ως εξής: Αμφιθέατρο Μακάριος Γ΄, Σχολής Τυφλών 18 και 19 Ιουλίου 2025
Αρχαίο Θέατρο Κουρίου 25 και 26 Ιουλίου 2025.

Μετά τη ΝΕΚΥΙΑ με το ιαπωνικό θέατρο ΝΟ το 2015 και τους Ιχνευτές του Σοφοκλή το 2021, παραστάσεις που θα μας μείνουν αξέχαστες, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επανέρχεται με μια ακόμα αναπάντεχη δραματουργική πρόταση καθοδηγώντας μια επιστροφή στις πηγές. Μια επίσκεψη σε τρεις ραψωδίες του έπους που αποκαλύπτει πώς αυτό το ατελεύτητο μυστήριο της προφορικής Αφήγησης (το βαθύ μυστήριο του θεάτρου) έχει τη δυνατότητα να μας εξακοντίζει συναρπαστικά «εκεί που η ιστορία ακόμα συμβαίνει».

* Τα πρόσθετα αποσπάσματα από την Ιλιάδα στη δραματουργία της παράστασης είναι σε μετάφραση Δημήτρη Ν. Μαρωνίτη, Άγρα, 2012
*Τα πρόσθετα αποσπάσματα από την Αινειάδα Βιβλίο ΙΙ στη δραματουργία της παράστασης είναι σε μετάφραση Θεόδωρου Παπαγγελή (εκδόσεις ΜΙΕΤ).
Επιπλέον, υπάρχουν θραύσματα, από τον Κόιντο «Τα μεθ’ Όμηρον» Βιβλίο ΧΙΙ σε μετάφραση Γιάννη Δούκα.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΚΗΝΟΘΕΤΗ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

«΄Ο,τι ζει στους κόλπους του Έπους έχει μορφή, προσωπική υπόσταση: τα άλογα μιλούν και προφητεύουν, τα ποτάμια αντιδρούν σαν έμψυχες οντότητες, η σύμπτωση προϋποθέτει θεϊκό χέρι.

Αν για τη σημερινή ευαισθησία η Αυγή είναι ένα φαινόμενο φυσικό, για τον Όμηρο είναι προσωποποιημένη εκδήλωση. ΄Ετσι, τη βλέπουμε να σηκώνεται από το κρεββάτι της… […]

Εδώ ο άνθρωπος, δεν έχει υποστεί ακόμα το εσωτερικό τσάκισμα που θα χωρίσει την υπόσταση του σε θνητή και αθάνατη, έλλογη και άλογη. Ζει και ενεργεί σαν αδιάσπαστη ενότητα, σαν ένα ψυχοσωματικό σύνολο (πρωτοφανές και αξεπέραστο για τον δυτικό πολιτισμό) χωρίς διχασμούς».

*Κωστής Παπαγιώργης, «Η ομηρική μάχη», εκδόσεις Καστανιώτης, Αθήνα, 1993, σ. 20-23

Αλήθεια, τι θυμόμαστε απ’ το έπος;

Σε ποιον βαθμό εκείνη  η Εποχή του Χαλκού – οι νόστοι και η πνευματικότητα,  η ωμότητα και το ήθος της – θα μπορούσαν, ιδεατά, να συνομιλήσουν, να  εγχύσουν κάποιου είδους  φως στα δικά μας  σημερινά σκιερά;

Κατά πόσον εκείνος, ο πολιτισμός της Αιδούς, η σχέση  με τη Φύση, με τον θεό, το θείο και το θαύμα, η σχέση με τον ξένο – ή με εκείνο το βαθύ μυστήριο της φιλοξενίας – μπορεί να έχουν κάποιον λόγο σήμερα,  πάνω στον δικό μας, πολιτισμό; Πάνω στις δικές μας σημερινές απορίες;

Ένας ξένος – και Οίος επιπλέον ονομάζεται από τον Όμηρο , δηλαδή μόνος – ένα ανθρώπινο ράκος μετά το ύστατο ναυάγιο του, συντετριμμένο μετά την άνιση πάλη του με το πέλαγος, πεταμένο σε μιαν ακτή …

(Αλήθεια, μας θυμίζει τίποτα από το σήμερα αυτή η εικόνα; Την έχει πάρει – έστω ξώφαλτσα – το μάτι μας πουθενά στον σύγχρονο κόσμο που μας περιβρέχει;)

Εδώ, σε μια ξένη ακτή που δεν διάλεξε, του ορίστηκε να αναζητήσει και να ξαναβρεί το σώμα, το πρόσωπο και το όνομά του.

Για 1263 στίχους παραμένει άγνωστος, απρόσωπος,  ξένος, και μόνο μετά το πρώτο του δάκρυ – και το μετέπειτα γοερό κλάμα – αρχίζει μια διαδρομή «αναγνώρισης». Προσπαθώντας να τον τιμήσουν, (σε έναν ξένο πάντα υπαινίσσεται η θεότητα), να διασκεδάσουν τις οδύνες του με Ωδές από ιστορίες ηρώων και θεών,  δεν γνωρίζουν ότι τραγουδούν τη ζωή του … Κι όταν μέσα από την αξιοπρέπεια των δακρύων ζητά να επιτρέψουν σε εκείνον, έναν ξένο,  να συνεχίσει ο ίδιος την ιστορία – μπαίνοντας,  δραματικό πρόσωπο πια / είδωλο,  στο θέατρο της ζωής του – η “αναγνώριση”  δεν θα αργήσει να  επιτελεσθεί.

Χάρη σε μια μοναδικής δραματουργικής έμπνευσης ίντριγκα του ποιητή της οδύσσειας, (μοναδική σχεδόν  στο παγκόσμιο ρεπερτόριο), τα  δάκρυα τον έκαναν θεατή, αφηγητή Ραψωδό, ποιητή – της ίδιας του της ζωής . Μαζί με την “αναγνώριση”  ανακτά και το όνομα του…

[Υπάρχει μια απλή και θεμελιώδης, ζωτική επιθυμία που χαρακτηρίζει τη ζωή του ανθρώπου: Να ταξιδέψει, από ένα σημείο Α σε ένα σημείο Β. Ως οδύσσεια – είτε εξωτερικής είτε εσωτερικής γεωγραφίας, (αναρίθμητες και οι περιπτώσεις εσωτερικής οδύσσειας για τους θνητούς) – θα μπορούσε ανεπιφύλακτα να ονομασθεί κάθε  ανεπιδίωκτη περιπλοκή ή περιπέτεια αυτής της διαδρομής,  προσδιοριζόμενη από ακούσιες, ανεπιθύμητες, απρόοπτες αποκλίσεις του δρόμου. Και είναι δύσκολο να υπάρξει θνητός  που να μην έχει βρεθεί – έστω κατ’ αναλογίαν – σε μία τουλάχιστον τοποθεσία/συνθήκη  στη ζωή του που να τον προσδιορίζει ως  ξένο.

Μπορεί άραγε η συμπάθεια – αυτή με την οποία γενναιόδωρα μπορεί να μας ελεήσει η σκηνική εμπειρία του έπους – να λειτουργήσει  σαν μια τρυφερή αφή, μια κατανόηση  για το δράμα του Άλλου”; Τη δυσχερή θέση του ξένου, όπου – όπως διακαώς μας διδάσκει η Ιστορία – τίποτα δεν διασφαλίζει πως ο οποιοσδήποτε από εμάς,  δεν θα βρεθεί σε ανάλογη θέση σε μια  επόμενη, απότομη στροφή της;] Το έπος, το  έπος  μας έμαθε να αναπνέουμε.

Συντελεστές

Μετάφραση: Δημήτρης Μαρωνίτης

Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός

Δραματουργική επεξεργασία: Ελένη Μολέσκη– Μιχαήλ Μαρμαρινός

Σκηνογραφία: Γιώργος Σαπουντζής

Σχεδιασμός κοστουμιών:  Ελευθερία Αράπογλου

Μουσική σύνθεση: Άντης Σκορδής

Χορογραφία: Gloria Dorliguzzo

Σχεδιασμός φωτισμού: Ελευθερία Ντεκώ

Μάσκες: Μάρθα Φωκά

Α΄ βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Μολέσκη

Β΄ βοηθός σκηνοθέτη: Αλεξία Παραμύθα

Βοηθός σκηνογράφου: Kατερίνα Ζυρπιάδου

Βοηθός ενδυματολόγου: Ερνέστα Χατζηλεμονίδου

Βοηθός χορογράφου: Στέλλα Μαστοροστέριου

Βοηθοί φωτισμού:Νάσια Λάζου, Σωτήρης Ρουμελιώτης

Μουσική διδασκαλία: Παναγιώτης Μπάρλας

Συνεργάτης από πλευράς ΚΘΒΕ για σκηνικά και κοστούμια: Δανάη Πανά

Oργάνωση παραγωγής: Εύα Κουμανδράκη

Φωτογραφίες: Mike Rafail (That Long Black Cloud)

Ξένος. Χάρης Φραγκούλης

ΕΜΕΙΣ / ΦΑΙΑΚΕΣ

Κλέλια Ανδριολάτου                                      Ναυσικά

Γαλάτεια Αγγέλη                                               Νύμφη, κόρη κάποιου Δύμαντα, θεά Αθηνά

Ερατώ Μαρία Μανδαλενάκη                      Νύμφη, φίλη της Ναυσικάς- συνομήλικη

Χριστίνα Μπακαστάθη                                 Νύμφη, φίλη της Ναυσικάς- συνομήλικη

Στέλλα Παπανικολάου                                 Νύμφη, φίλη της Ναυσικάς- συνομήλικη

Ηλέκτρα Γωνιάδου                                     θεά Αθηνά, γυναίκα των Φαιάκων

Κλειώ Δανάη Οθωναίου                           θεά Αθηνά, γυναίκα των Φαιάκων

Έλενα Τοπαλίδου                                     Αρήτη

Χρήστος Παπαδημητρίου                      Αλκίνοος

Γιάννης Χαρίσης                                     Εχένηος, Αρχηγός και Σύμβουλος των Φαιάκων

Φωτεινή Τιμοθέου                                 Ευρυμέδουσα, γυναίκα των Φαιάκων

Νίκος Καπέλιος                    Αρχηγός και Σύμβουλος των Φαιάκων, κραυγή του Ηφαίστου

Γιάννης Βάρσος                                    Ευρύαλος, νέος των Φαιάκων

Νικόλας Γραμματικόπουλος              Κλυτόνηος, νέος των Φαιάκων

Νεκτάριος Θεοδώρου                        Ελατρεύς, Αρχηγός και Σύμβουλος των Φαιάκων

Κωστής Καπελλίδης                  Αμφίαλος, θεά Αθηνά, κήρυκας, Άρης, νέος των Φαιάκων

Νίκος Κουκάς                                     Λαοδάμας, νέος των Φαιάκων

Τίτος Μακρυγιάννης                        Θόων, νέος των Φαιάκων

Γιάννης Τομάζος                                 Άλιος, νέος των Φαιάκων

Λένια Ζαφειροπούλου                      Τυφλός Αοιδός (Δημόδοκος, Αφροδίτη)

Μουσικοί επί σκηνής- τσέλο: Εύη Καζαντζή, Άλμπα Λυμτσιούλη, Αλίκη Μάρδα

Παραστάσεις. Πρεμιέρα: Επίδαυρος, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025
Παρασκευή 11 & Σάββατο 12 Ιουλίου. Ακολουθούν παραστάσεις στην Κύπρο το 2ο δεκαπενθήμερο Ιουλίου 2025: Αμφιθέατρο Μακάριος Γ΄, Σχολής Τυφλών | 18 και 19 Ιουλίου 2025
Αρχαίο Θέατρο Κουρίου* | 25 και 26 Ιουλίου 2025. Μια συμπαραγωγή ΚΘΒΕ – ΘΟΚ