Τα βιώματα, που κουβαλά ο καθένας, από το 1974, «βγαίνουν» τέτοιες ημέρες που είναι. Οι αφηγήσεις, πολλές φορές γίνονται και δημόσιες. Είτε με ανοικτές συνεντεύξεις είτε οχυρωμένοι πίσω από την ανωνυμία, για όσους το επιλέγουν. Όπως και να έχει, η ιστορία ξετυλίγει το νήμα. Πολλές από τις ιστορίες αυτές άγνωστες, ξεπερνούν το γενικό αφήγημα, που επικρατούσε για χρόνια. Άνθρωποι, που πολέμησαν παρά την προδοσία. Την έζησαν στη διάρκεια του πολέμου, δεν έμαθαν εκ των υστέρων τα γεγονότα. Οι εντολές, οι «εξαφανισμένοι» τότε «ηγήτορες», που κρύβονταν, όχι από ντροπή αλλά από φόβο, επιβεβαίωναν το προφανές. Έμειναν στους κρυψώνες τους μέχρι να ολοκληρωθούν τα σχέδια. Και μετά, γύριζαν και πουλάγανε πατριωτισμό με διασφαλισμένες τις προαγωγές.
Οι… ανήξεροι ήταν και είναι εκείνοι που πρόσφεραν κάλυψη στους προδότες. Το ίδιο ισχύει και για εκείνους, που θεωρούν ότι ο Ιωαννίδης και οι άλλοι ήταν «βλάκες και πως «ξεγελάστηκαν». Δυστυχώς ήξεραν τι έκαναν. Είχαν συμφωνήσει να δώσουν έδαφος στην Τουρκία, λιγότερο μεν από αυτό που κατέχει σήμερα η Άγκυρα, ωστόσο, η προδοσία δεν μετράται με πόσο έδαφος παραδίδει κανείς στον εχθρό, αλλά ότι παραδίδει πατρίδα. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τους χουντικούς στην Ελλάδα αλλά και τους εδώ εγκάθετούς τους. Οι τελευταίοι είχαν -μερικοί τουλάχιστον από αυτούς- το θράσος να συνεχίσουν να βρίσκονται στο πολιτικό σκηνικό. Δεν κρύφθηκαν, αλλά εκτέθηκαν και σε εκλογές. Και κάνουν και παραινέσεις και υποδείξεις και θυμώνουν κιόλας εάν δεν εισακουστούν!
Οι αφηγήσεις, σαράντα οκτώ χρόνια μετά, πολλές. Από όσους βρέθηκαν στο πεδίο των μαχών, από εκείνους που αιχμαλωτίστηκαν, προσφυγοποιήθηκαν. Αφηγήσεις εσχάτως και από γυναίκες, που έπεσαν θύματα βιασμών από Τούρκους στρατιώτες. Βιασμοί, που προκάλεσαν τραύμα, το οποίο παραμένει βαθιά μέσα στη ψυχή των θυμάτων. Σε κάποιες περιπτώσεις οι βιαστές δεν έβλεπαν ηλικίες. Πολλές από αυτές τις καταγγελίες περιέχονται στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που πήρε οριστική μορφή τον Ιούλιο του 1976. Ήταν τότε που είχε προσφύγει η Κυπριακή Δημοκρατία για τις τουρκικές ωμότητες στην Κύπρο. Στην έκθεση, μεταξύ άλλων, αναφέρεται πως η εγκαλούσα κυβέρνηση αιτιάται «μαζικούς και επαναλαμβανόμενους βιασμούς γυναικών όλων των ηλικιών, από 12 ως 71 χρόνων, σε ορισμένες δε περιπτώσεις σε τέτοιο βαθμό, ώστε τα θύματα να υποφέρουν από αιμορραγίες ή να καταστούν διανοητικά ερείπια. Σε μερικές περιοχές εξασκήθηκε η βίαιη πορνεία. Όλες τις γυναίκες και τα κορίτσια τα συνάθροιζαν σε χωριστά δωμάτια άδειων σπιτιών. Εκεί βιάζονταν επανειλημμένα από τα τουρκικά στρατεύματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μέλη της ίδιας οικογένειας βιάσθηκαν επανειλημμένα, μπροστά στα ίδια τα παιδιά τους…»
Η ιστορία δεν μπορεί να παραγραφεί. Κάποιες φορές σκοπίμως ξαναγράφεται με πολλές προσαρμογές, βολικές για να εξυπηρετηθούν πολιτικές. Υπάρχουν κυρίαρχα αφηγήματα και κυρίαρχες πολιτικές της άρχουσας τάξης, που εξυπηρετούνται από «νέες φρέσκες ματιές» της ιστορικής «πραγματικότητας». Για να μπορέσουμε να κοιτάξουμε μπροστά, πρέπει να αναγνωριστούν οι πραγματικότητες, οι αλήθειες. Το «κάναμε και εμείς» δεν αφορά όλους. Ούτε νομιμοποιείται κανείς να φορτώνει σε όλους τα εγκλήματα. Δεν ήταν συλλογικά και δεν έγιναν με τη σύμφωνη γνώμη του συνόλου, ούτε καν τις πλειοψηφίας. Όσοι διέπραξαν εγκλήματα να δικαστούν. Ακόμη και τώρα, τα εγκλήματα δεν παραγράφονται. Στην αντίπερα όχθη, η Τουρκία, ως κράτος, έχει διαπράξει εγκλήματα πολέμου και πρέπει αυτό να μην το ξεχάσει κανείς.
Αυτές τις ημέρες, μέρες επετειακές, οι θύμησες είναι πιο έντονες. Επαναλαμβανόμενες εκπομπές στα τηλεοπτικά κανάλια και επαναλαμβανόμενες διακηρύξεις κομμάτων, που θεωρούν ότι προσφέρεται η περίοδος για βαρύγδουπα και για τα… ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα. Τις υπόλοιπες ημέρες του χρόνου επιλέγουν, οι πλείστοι, την προσαρμοστικότητα Δεν προσφέρονται οι μέρες αυτές για τα γνωστά μοιρολόγια. Άλλο ο θρήνος, κι άλλο να προβάλλονται μέσα από μοιρολόγια πολιτικές, που προωθούν κάθε φορά και χειρότερο σενάριο.
