Στην τελική ευθεία μπαίνει το έργο της Ερευνητικής Επιτροπής που διερευνά τις ανακλήσεις οχημάτων λόγω των ελαττωματικών αερόσακων ΤΑΚΑΤΑ. Όπως όλα δείχνουν, το χάος που επικράτησε τα προηγούμενα χρόνια και η αλυσίδα μη ενημέρωσης ξεκίνησαν με την περίφημη εγκύκλιο του Τμήματος Οδικών Μεταφορών (ΤΟΜ), η οποία εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2017. Σύμφωνα με καταθέσεις ενώπιον της Επιτροπής, η εγκύκλιος αυτή ουσιαστικά απάλλασσε τους εισαγωγείς από ευθύνη ενημέρωσης των ιδιοκτητών για ελαττώματα, αφήνοντας κρίσιμο κενό στην αλυσίδα πληροφόρησης.
Χαρακτηριστικά, ο πρόεδρος της Επιτροπής Μιχαλάκης Χριστοδούλου διερωτήθηκε πως η εγκύκλιος του 2017, που μοίραζε νομικές ευθύνες και άλλαζε πρακτικές δεκαετιών, δεν κοινοποιήθηκε ούτε στον γενικό διευθυντή του Υπουργείου, ούτε στον Υπουργό.
Η Επιτροπή, η οποία ολοκληρώνει τις ακροάσεις της την προσεχή Δευτέρα με την κατάθεση του διευθυντή Τροχαίας Αρχηγείου, Χάρη Ευριπίδου, αναμένεται να ετοιμάσει το πόρισμα της στα τέλη Ιουνίου με αρχές Ιουλίου. Το πόρισμα αναμένεται να δώσει απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα: Ποιοι γνώριζαν, ποιοι δεν ενημέρωσαν, ποιοι όφειλαν να δράσουν και δεν το έκαναν. Πάνω απ’ όλα, όμως, αναμένεται να αποδώσει ευθύνες για το πώς και γιατί δύο άνθρωποι χάθηκαν τόσο άδικα και ένας τρίτος τραυματίστηκε σοβαρά, από ένα πρόβλημα που ο υπόλοιπος κόσμος αντιμετώπιζε ήδη από το 2008.
Κατά τη διερεύνηση η Επιτροπή επιχείρησε να εξετάσει και τα δεδομένα που οδήγησαν στην τραγική κατάληξη του θανάτου δύο νέων ανθρώπων – του Κυριάκου Όξινου και της Στυλιανής Γιωργαλλή – καθώς και τον σοβαρό τραυματισμό του Αλέξανδρου Λούγκου, από αερόσακους που είχε διαπιστωθεί πως ήταν ελαττωματικοί και επικίνδυνοι. Παρά τις εκατοντάδες ειδοποιήσεις από ευρωπαϊκές Αρχές, την ενημέρωση της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή και τις παγκόσμιες ανακλήσεις οχημάτων, στην Κύπρο φαίνεται να υπήρξε πλήρης αδιαφορία των αρμόδιων Αρχών.
Η κοινή παραδοχή όλων σχεδόν των μαρτύρων – Υπουργών και Γενικών Διευθυντών – ότι δεν είχαν ιδέα για το πρόβλημα των ΤΑΚΑΤΑ, καταδεικνύει ένα θεσμικό κενό στην πληροφόρηση και στην υπευθυνότητα.
Ένας από τους όρους εντολής τη Ερευνητικής Επιτροπής είναι να εξετάσει τα γεγονότα, τις συνθήκες και τους λόγους που οδήγησαν στην έκδοση της εγκυκλίου του Τμήματος Οδικών Μεταφορών(ΤΟΜ), ημερ. 21 Μαρτίου 2017, που αφορούσε στις ανακλήσεις οχημάτων, καθώς και την εν γένει διαδικασία έκδοσης, παρακολούθησης και εφαρμογής της εν λόγω εγκυκλίου. Η Ερευνητική Επιτροπή εξέτασε διεξοδικά τις δύο εγκυκλίους του ΤΟΜ που εκδόθηκαν το 2011 και το 2017, οι οποίες δείχνουν ξεκάθαρα τη μεταβολή στάσης της αρμόδιας Αρχής ως προς τις υποχρεώσεις ενημέρωσης σε περιπτώσεις ανακλήσεων.
Η εγκύκλιος του 2011, την οποία είχε διαχειριστεί το ΤΟΜ ως αρμόδια Αρχή, επιχειρούσε να διασφαλίσει την ενημέρωση των ιδιοκτητών ακόμη και των «γκρίζων» οχημάτων (χωρίς Ευρωπαϊκού Έγκριση Τύπου-ΕΕΤ). Όπως ανέφερε ο υπουργός Μεταφορών Αλέξης Βαφεάδης, επιβλήθηκαν διαδικασίες στους οικονομικούς φορείς ώστε να ενημερώνονται οι ιδιοκτήτες, ακόμη κι αν τα στοιχεία επικοινωνίας τους δεν ήταν διαθέσιμα.
Ωστόσο, το 2017 σημειώθηκε ριζική αλλαγή. Η νέα εγκύκλιος αποποιήθηκε την ευθύνη ενημέρωσης για τις ανακλήσεις των «γκρίζων» οχημάτων από τους διανομείς των κατασκευαστών (ΔτΚ), χωρίς να καθορίζεται ποιος θα αναλάμβανε πλέον αυτή την ευθύνη. Όπως επεσήμανε ο υπουργός Αλέξης Βαφεάδης, η αλυσίδα ενημέρωσης ουσιαστικά έσπασε, αφήνοντας κενό που οδήγησε στη μη ενημέρωση ιδιοκτητών για σοβαρές ανακλήσεις.
Μ. Δημητριάδης: Δεν ήρθε τίποτα στην αντίληψή μου
Στο επίκεντρο της διαδικασίας βρέθηκε η κατάθεση του πρώην υπουργού Μεταφορών (2014–2018), Μάριου Δημητριάδη, ο οποίος διετέλεσε Υπουργός κατά την περίοδο έκδοσης της επίμαχης εγκυκλίου. Όπως ανέφερε, δεν είχε λάβει οποιαδήποτε ενημέρωση για το πρόβλημα των αερόσακων ΤΑΚΑΤΑ ούτε από τον προκάτοχό του ούτε από τα αρμόδια Τμήματα, σημειώνοντας ουσιαστικά ότι δεν είδε, δεν άκουσε, δεν διάβασε τίποτα. Όπως εξήγησε «αν δεν έρθει από τον γενικό διευθυντή, τον Τύπο ή το Συμβούλιο Οδικής Ασφάλειας, ο Υπουργός δεν ενημερώνεται».
Παρά τις υποδείξεις της Επιτροπής ότι είχαν σταλεί 73 ειδοποιήσεις στο ΤΟΜ ήδη από το 2013, ο κ. Δημητριάδης παρέμεινε στη θέση ότι ποτέ δεν τέθηκε θέμα ενώπιον του. Σε σχέση με την έκθεση της Ηλεκτρομηχανολογικής Υπηρεσίας (ΗΜΥ) για το θανατηφόρο ατύχημα του 2017, ανέφερε ότι αυτή παραδόθηκε στην Αστυνομία, όχι στο Υπουργείο, υποστηρίζοντας πως η ευθύνη για την παρουσίασή της στο Συμβούλιο Οδικής Ασφάλειας ανήκε στην Αστυνομία. Η στάση αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση του προέδρου της Επιτροπής, ο οποίος διερωτήθηκε πώς είναι δυνατόν ένας Υπουργός να μην λαμβάνει γνώση για έκθεση που συντάχθηκε από Τμήμα του ίδιου του Υπουργείου του.
Στην κρίση των γενικών διευθυντών τι αναφέρουν στον Υπουργό
Η Επιτροπή ανέτρεξε στη θητεία Υπουργών από το 2004 έως το 2018, με σχεδόν όλους τους πρώην υπουργούς Συγκοινωνιών και Μεταφορών να δηλώνουν ότι δεν είχαν ενημερωθεί για τους αερόσακους ΤΑΚΑΤΑ. Ο Ευθύμιος Φλουρέντζου (2011-2013) και η Ερατώ Κοζάκου Μαρκουλλή (2010-2011) ανέφεραν πως ούτε οι ίδιοι ενημερώθηκαν ούτε ενημέρωσαν τους διαδόχους τους, ενώ οι καταθέσεις κατέδειξαν μια παγιωμένη πρακτική απόκρυψης ή μη μεταφοράς κρίσιμων πληροφοριών από τα Τμήματα στους πολιτικούς προϊστάμενους.
Η κ. Μαρκουλλή χαρακτήρισε ως «αδικαιολόγητο» το γεγονός ότι η ΗΜΥ απέστειλε την έκθεση μόνο στην Αστυνομία και όχι στο Υπουργείο, ενώ ο Νίκος Νικολαΐδης (2008-2010) παραδέχτηκε ότι η κουλτούρα ενημέρωσης βασιζόταν στη διακριτική ευχέρεια των διευθυντών των Τμημάτων για το τι θεωρείται «σημαντικό».
Ο κ. Νικολαΐδης, είπε ότι η διασφάλιση της ενημέρωσης του Υπουργού γίνεται με διάφορους τρόπους: Από τον γενικό διευθυντή, με τον οποίο ο ίδιος είχε εξαίρετη συνεργασία, όπως είπε, με τακτικές συνεδρίες με τους επικεφαλής των Τμημάτων και με καθημερινές επαφές.
Η Μαρία Μαλαχτού Παμπαλλή, η οποία διετέλεσε Υπουργός για 7 μήνες (2007-2008) σημείωσε ότι κατά τη θητεία της δεν υπήρξε οτιδήποτε για το θέμα που διερευνά η Επιτροπή. Όσον αφορά την ενημέρωση για τα τρέχοντα θέματα του Υπουργείου, είπε ότι αυτή γινόταν καθημερινά από τους ίδιους τους λειτουργούς των Τμημάτων αλλά κυρίως από τον γενικό διευθυντή.
Ο Χάρης Θράσου, ο οποίος διορίστηκε μόλις μπήκε η Κύπρος στην ΕΕ (2004-2007) σημείωσε ότι ο ίδιος είχε αναλάβει αρκετά εναρμονιστικά νομοσχέδια, αναφέροντας χαρακτηριστικά την εναρμόνιση για τους τύπους οχημάτων και τις προδιαγραφές που έπρεπε να έχουν τα διάφορα οχήματα, η δημιουργία ΚΤΕΟ και η εκπαίδευση προσωπικού για διενέργεια ΜΟΤ, η ρύθμιση της ταχύτητας με τους κόφτες οχημάτων και τη σύνδεση του ύψους της άδειας κυκλοφορίας με τους ρύπους.
