Ανεξέλεγκτη και παράνομη εκμετάλλευση σαρώνει τα βουνά του Πενταδάκτυλου, προκαλώντας μη αναστρέψιμες ζημιές στο φυσικό περιβάλλον. Οι κατεχόμενες περιοχές μετατρέπονται σε πεδίο αθέμιτου ανταγωνισμού και περιβαλλοντικής ανομίας, την ώρα που στις ελεύθερες περιοχές οι επιχειρήσεις λειτουργούν υπό αυστηρό ευρωπαϊκό πλαίσιο.
Η δραματική υποβάθμιση της οροσειράς του Πενταδάκτυλου συνεχίζεται αμείωτη, μέσα από μια άναρχη, παράνομη και ληστρική λατόμευση που παραβιάζει κατάφωρα κάθε αρχή περιβαλλοντικής διαχείρισης και προστασίας. Ο διευθυντής της Υπηρεσίας Μεταλλείων και Λατομείων, Στέλιος Μιχαήλ, μιλώντας στον «Φ», κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, υπογραμμίζοντας την τραγική κατάσταση που επικρατεί στα κατεχόμενα εδάφη, όπου η Κυπριακή Δημοκρατία αδυνατεί να ασκήσει οποιονδήποτε έλεγχο.
«Η λατομική δραστηριότητα στον Πενταδάκτυλο έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός. Πρόκειται για μια ληστρική ανάπτυξη που έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, φτάνοντας μέχρι και ευαίσθητες περιοχές δασικής γης», δηλώνει ο κ. Μιχαήλ, ο οποίος κατάγεται από τον Κουτσοβέντη της επαρχίας Κερύνειας και γνωρίζει από πρώτο χέρι την καταστροφή.
Η περιβαλλοντική καταστροφή δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Την ίδια στιγμή, η πιθανή διακίνηση αδρανών υλικών μέσω του οδοφράγματος της Μιας Μηλιάς δημιουργεί νέο «πονοκέφαλο» για τις Αρχές. Όπως επισημαίνει ο κ. Μιχαήλ, «τίθεται ζήτημα αθέμιτου ανταγωνισμού, καθώς τα υλικά από τα κατεχόμενα παράγονται χωρίς καμία περιβαλλοντική ή τεχνική πιστοποίηση, ενώ το κόστος παραγωγής τους είναι σαφώς χαμηλότερο».
Σύμφωνα με τον κ. Μιχαήλ, θα πρέπει να εξεταστεί σε βάθος από τον Γενικό Εισαγγελέα να τροποποιηθεί ο κανονισμός για την Πράσινη Γραμμή ώστε να μην επιτρέπεται αδρανή λατομικά υλικά από τον Πενταδάκτυλο να διακινούνται στις ελεύθερες περιοχές λαμβάνοντας υπόψιν ότι σύμφωνα με τη νομοθεσία οι ορυκτοί πόροι ανήκουν στην Κυπριακή Δημοκρατία και οι αρμόδιες Αρχές δεν έχουν δώσει προνόμια λατομείου για τον Πενταδάκτυλο.
Ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Σκυροποιών έχει προειδοποιήσει επανειλημμένα την Κυβέρνηση και τους Ευρωπαίους εταίρους για την άμεση ανάγκη απαγόρευσης της μεταφοράς αυτών των υλικών. Όπως επισημαίνεται στις σχετικές επιστολές προς την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Νίκο Χριστοδουλίδη, τα εμπόδια δεν είναι μόνο περιβαλλοντικά αλλά και νομικά, αφού πρόκειται για προϊόντα που προέρχονται από παράνομα εκμεταλλευόμενες περιουσίες Ελληνοκυπρίων.
Ο Αντώνης Λατούρος, εκπροσωπώντας τόσο τον Παγκύπριο όσο και τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο Λατομείων, έχει δραστηριοποιηθεί έντονα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προωθώντας την ανάγκη τροποποίησης του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής. «Απαιτούμε από την ΕΕ να λάβει σαφή θέση. Δεν είναι δυνατόν εμείς να ακολουθούμε όλους τους κανονισμούς και από την άλλη να νομιμοποιείται η παρανομία μέσω του εμπορίου από τα κατεχόμενα», δηλώνει. Μεταξύ σοβαρού και αστείου για να καταδείξει τη σοβαρή καταστροφή στα βουνά του Πεταδακτύλου ο κ. Λατούρος ανέφερε στον «Φ» ότι «σε λίγα χρόνια τα ξενοδοχεία της Λευκωσίας θα πουλούν sea view δωμάτια».
Ειδικότερα, μέσω ερώτησης του ευρωβουλευτή Λουκά Φουρλά προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ζητήθηκαν ξεκάθαρες απαντήσεις για το πώς προτίθεται η ΕΕ να ανακόψει την περιβαλλοντική υποβάθμιση του Πενταδακτύλου, να στηρίξει τις νόμιμες κυπριακές επιχειρήσεις και να εξασφαλίσει συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία. Η απάντηση της πρώην Επιτρόπου Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, Ελίζα Φερέιρα, είναι άκρως αποκαλυπτική: Παραδέχεται ότι η Επιτροπή γνωρίζει το πρόβλημα, αλλά αδυνατεί να επιβάλει μέτρα στις περιοχές εκτός του αποτελεσματικού ελέγχου της Κυπριακής Δημοκρατίας, παραπέμποντας σε συνεργασία με τη Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή Περιβάλλοντος.
Σε απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις επιστολές που στάλθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Όλα αυτά τα εμπορεύματα πρέπει να πληρούν όλες τις απαιτήσεις του κεκτημένου σχετικά με τη διάθεση των εν λόγω εμπορευμάτων στην αγορά της ΕΕ. Το άρθρο 4(2) του κανονισμού 1480/2004 της Επιτροπής για τη θέσπιση ειδικών κανόνων σχετικά με τα εμπορεύματα που προέρχονται από περιοχές που δεν τελούν υπό τον αποτελεσματικό έλεγχο της κυβέρνησης της Κύπρου στις περιοχές στις οποίες η κυβέρνηση ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο ορίζει ότι οι Αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας διασφαλίζουν ότι τα εμπορεύματα που διέρχονται τη γραμμή συμμορφώνονται με τις διατάξεις του Κανονισμού για την Πράσινη Γραμμή για την υγεία, την ασφάλεια, το περιβάλλον και την προστασία των καταναλωτών».
Παράλληλα, η πρώην Επίτροπος Περιβάλλοντος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Ιωάννα Παναγιώτου, έχει ήδη επισημάνει από το 2016 τον τεράστιο κίνδυνο που διατρέχει η οροσειρά του Πενταδακτύλου, χαρακτηρίζοντάς την ως «μοναδική φυσική κληρονομιά σε άμεσο κίνδυνο». Σημειώνεται ότι η περιοχή υπό φυσιολογικές συνθήκες θα είχε ήδη ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000, κάτι που όμως δεν μπορεί να εφαρμοστεί λόγω της κατοχής.
Σύμφωνα με επιστημονικές αξιολογήσεις, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της λατόμευσης είναι ήδη ορατές: Καταστροφή οικοτόπων, εξαφάνιση σπάνιων ειδών, διατάραξη υδροφορέων και πλήρης αλλοίωση του τοπίου. Περισσότερα από 36 παράνομα λατομεία χαράσσουν ανελέητα τα βουνά του Πενταδακτύλου.
Απαιτούν να απαγορευθεί η μεταφορά αδρανών υλικών από τα κατεχόμενα
Με επιστολές προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τους αρμόδιους υπουργούς Γεωργίας, Εσωτερικών και Εμπορίου, ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Σκυροποιών ζητά την αποτροπή μεταφοράς αδρανών υλικών από τα κατεχόμενα μέσω ενδεχόμενης διάνοιξης νέου οδοφράγματος στη Μια Μηλιά ή/και οποιουδήποτε άλλου οδοφράγματος. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο, «τα λατομεία που βρίσκονται κοντά στη Μια Μηλιά ανήκαν πριν το 1974 σε Ελληνοκύπριους ιδιοκτήτες, οι οποίοι αναγκάστηκαν να τα εγκαταλείψουν λόγω της τουρκικής εισβολής. Σήμερα, η εκμετάλλευση αυτών των λατομείων γίνεται από παράνομους φορείς χωρίς κανέναν περιβαλλοντικό έλεγχο και εκτός των ευρωπαϊκών προδιαγραφών».
Ο Σύνδεσμος ζητά να ληφθούν υπόψη πέντε βασικά ζητήματα:
1. Παράνομη εκμετάλλευση περιουσιών Ελληνοκυπρίων: Η εκμετάλλευση των λατομείων συνιστά καταπάτηση ιδιωτικών περιουσιών και η μεταφορά των προϊόντων τους στις ελεύθερες περιοχές ουσιαστικά θα νομιμοποιήσει την παράνομη εκμετάλλευση.
2. Αθέμιτος ανταγωνισμός εις βάρος των κυπριακών λατομείων:
α) Οι επιχειρήσεις στις ελεύθερες περιοχές λειτουργούν κάτω από αυστηρό κανονιστικό και περιβαλλοντικό πλαίσιο της ΕΕ, ενώ στα κατεχόμενα δεν υπάρχει κανένας ουσιαστικός έλεγχος.
β) Η μεταφορά αδρανών υλικών από τα κατεχόμενα θα επιφέρει δυσβάσταχτες οικονομικές συνέπειες στις νόμιμες επιχειρήσεις μας, δημιουργώντας αθέμιτο ανταγωνισμό.
3. Περιβαλλοντικές παραβιάσεις:
α) Σύμφωνα με την απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ερώτηση του ευρωβουλευτή Λουκά Φουρλά, η λατομική βιομηχανία στα κατεχόμενα λειτουργεί εκτός των ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών προδιαγραφών.
β) Δεν έχουν καθοριστεί περιοχές Natura 2000, παρ’ όλο που η οροσειρά του Πενταδακτύλου είναι βέβαιο ότι θα είχε ενταχθεί στο δίκτυο αυτό υπό κανονικές συνθήκες.
4. Ασφάλεια & Υγεία:
α) Τα λατομεία στα κατεχόμενα δεν ακολουθούν τις ευρωπαϊκές νομοθεσίες περί Ασφάλειας & Υγείας, γεγονός που δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για τους εργαζομένους και πιθανές επιπτώσεις σε όσους έρχονται σε επαφή με τα παραγόμενα υλικά.
β) Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ευθύνη να διασφαλίσει ότι τα αδρανή υλικά που χρησιμοποιούνται στις ελεύθερες περιοχές προέρχονται από επιχειρήσεις που τηρούν αυστηρούς κανόνες Ασφάλειας & Υγείας σύμφωνα με τις Οδηγίες της ΕΕ.
5. Νομική και πολιτική διάσταση:
α) Η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να διαφυλάξει την τήρηση του Κανονισμού της Πράσινης Γραμμής, διασφαλίζοντας ότι δεν θα επιτραπεί η μεταφορά προϊόντων που παραβιάζουν το κοινοτικό δίκαιο και τις αρχές του δίκαιου ανταγωνισμού.
β) Ζητούμε παρέμβαση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ώστε να τροποποιηθεί ο Κανονισμός και να απαγορευτεί ρητά η μεταφορά αδρανών υλικών από τα κατεχόμενα.
Τα τρία αιτήματα του Συνδέσμου
Ι. Να απαγορευθεί η μεταφορά αδρανών υλικών από τα κατεχόμενα μέσω οποιουδήποτε οδοφράγματος.
ΙΙ. Να ασκηθούν πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να αναγνωρίσει το πρόβλημα του αθέμιτου ανταγωνισμού και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.
ΙΙΙ. Να διασφαλιστεί ότι δεν θα χρησιμοποιούνται υλικά από τα κατεχόμενα σε δημόσια έργα.
