Σοβαρά ευρήματα, καταγγελίες για χρόνια αδράνεια, αλλά και κίνδυνο επιβολής αυστηρών οικονομικών κυρώσεων σε βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, φέρνει στο φως η χθεσινή έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για το υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. Η χώρα μας βρίσκεται ήδη στο εδώλιο του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για δύο υποθέσεις περιβαλλοντικής φύσης, ενώ καταγράφονται σοβαρά ερωτήματα για παρανομίες, ολιγωρία κρατικών Αρχών και αδυναμία αποτελεσματικής εφαρμογής του κοινοτικού δικαίου. Ο Γενικός Ελεγκτής, Ανδρέας Παπακωνσταντίνου, σχολιάζοντας την Έκθεση καταλήγει: «Εντοπίζονται αδικαιολόγητες καθυστερήσεις στη συμμόρφωση της Κυπριακής Δημοκρατίας με ευρωπαϊκές οδηγίες για περιβαλλοντικά ζητήματα.
Παρατηρείται, επίσης, σημαντική δυσκινησία του κράτους να υιοθετήσει δραστικά και άμεσα θεραπευτικά μέτρα όπου εντοπίζονται παραβιάσεις και παρανομίες».
Κραυγαλέες ελλείψεις και ευρωπαϊκή καταδίκη για τα διατάγματα
Η πρώτη υπόθεση αφορά στη μη συμμόρφωση με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, της άγριας χλωρίδας και πανίδας. Σύμφωνα με την έκθεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπίστωσε «γενικευμένες και συστημικές πλημμέλειες» στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Κύπρου, εντοπίζοντας αδυναμίες στους στόχους και τα μέτρα διατήρησης για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ).
Παρά τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις από το 2021, η Κυπριακή Δημοκρατία απέτυχε να εκδώσει τα αναγκαία διατάγματα προστασίας. Από τους 37 τόπους που έχουν χαρακτηριστεί ως ΕΖΔ, μόλις για 10 έχουν εκδοθεί διατάγματα, εκ των οποίων τα πέντε κρίθηκαν ανεπαρκή από την Επιτροπή. Η υπόθεση οδηγήθηκε τελικά στο Δικαστήριο της ΕΕ τον Μάρτιο του 2024.
Αν και το Υπουργείο διαβεβαίωνε ότι δεν υπήρχαν λόγοι ανησυχίας, η πραγματικότητα το διαψεύδει. Σε μεταγενέστερη αλληλογραφία, η Υπουργός παραδέχεται τις ελλείψεις και υπόσχεται επιτάχυνση των διαδικασιών, με στόχο την έκδοση 27 διαταγμάτων έως το τέλος του 2025. Ωστόσο, μέχρι σήμερα (Αύγουστος 2025), δεν έχει υπάρξει καμία επίσημη ενημέρωση για την πρόοδο του έργου.
Βατί και Κοτσιάτης: 12 χρόνια παραβιάσεων για τις χωματερές
Η δεύτερη υπόθεση αφορά τη μακροχρόνια μη συμμόρφωση με την Οδηγία περί υγειονομικής ταφής αποβλήτων. Αν και η Κύπρος καταδικάστηκε από το Δικαστήριο της ΕΕ ήδη από το 2013 για τη συνέχιση λειτουργίας των παράνομων χωματερών στο Βατί (Λεμεσός) και Κοτσιάτη (Λευκωσία), μέχρι και το 2025 δεν έχει ολοκληρωθεί η αποκατάστασή τους.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία επισημαίνει ότι παρά τις δεσμεύσεις, τα έργα αποκατάστασης καθυστερούν αδικαιολόγητα. Οι νέοι διαγωνισμοί για τις αποκαταστάσεις προκηρύχθηκαν μόλις το 2021 (Κοτσιάτης) και το 2023 (Βατί), με εκτιμώμενη ολοκλήρωση το Σεπτέμβριο του 2025. Τον Μάιο του 2025, η Επιτροπή παρέπεμψε εκ νέου την Κύπρο στο Δικαστήριο ζητώντας την επιβολή χρηματικών κυρώσεων.
Στο μικροσκόπιο της Ελεγκτικής Υπηρεσίας βρίσκονται, επίσης, αυθαίρετες οικοδομές και παράνομες κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις σε ευαίσθητες περιοχές, ακόμη και εντός του Δικτύου Natura 2000.
Παράνομη κτηνοτροφική μονάδα στον Άγιο Ιωάννη Πάφου
Η μονάδα, που λειτουργεί από το 2015 χωρίς οποιαδήποτε άδεια, βρίσκεται εντός Ζώνης Ειδικής Προστασίας και γειτνιάζει με Τόπο Κοινοτικής Σημασίας. Δεν διαθέτει κωδικό εκμετάλλευσης, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, αφού δεν υπάρχει καμία παρακολούθηση ή σήμανση των ζώων. Παρ’ ότι επισημάνθηκαν τα προβλήματα από το 2020, η μονάδα εξακολουθεί να λειτουργεί, με περιορισμένη δράση από τις αρμόδιες Αρχές.
Η Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου εισηγήθηκε την αναστολή ποινικής δίωξης με στόχο τη μεταστέγαση, ωστόσο, το σχέδιο δεν ευοδώθηκε. Το 2023, το Επαρχιακό Δικαστήριο διέταξε την κατεδάφιση των αυθαίρετων υποστατικών, εκτός εάν στο μεταξύ εξασφαλιστεί σχετική άδεια.
Το ΕΤΕΚ και η Ανεξάρτητη Αρχή κατά της Διαφθοράς έχουν επίσης επιληφθεί της υπόθεσης, μετά από σχετική αναφορά της Ελεγκτικής Υπηρεσίας.
Παράνομη κατοικία σε κτηνοτροφικό τεμάχιο στην Τίμη Πάφου
Από το 1996 είχαν εκδοθεί πολεοδομικές άδειες χωρίς τη συγκατάθεση του Τμήματος Γεωργίας, διαχειριστή του τεμαχίου, το οποίο ανήκει στο κράτος. Η μίσθωση έληξε τον Οκτώβριο του 2023 και δεν ανανεώθηκε. Ωστόσο, ο μισθωτής αρνείται να αποχωρήσει. Η υπόθεση βρίσκεται πλέον σε διαδικασία νομικής αγωγής μετά από παρέμβαση του Γενικού Ελεγκτή.
Παραδοχές, επιρρίψεις ευθυνών και νέες υποσχέσεις από το υπουργείο Γεωργίας
Το υπουργείο Γεωργίας, στις απαντήσεις του στα σχόλια για την Ειδική Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας, παραδέχεται ορισμένες παραλείψεις, ωστόσο, αποδίδει μέρος των καθυστερήσεων σε αλληλοεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων και γραφειοκρατικές διαδικασίες. Επισημαίνει ότι για τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) την ευθύνη έχει το υπουργείο Εσωτερικών και η Υπηρεσία Θήρας. Στοχεύοντας σε επίσπευση των διαδικασιών, το Τμήμα Περιβάλλοντος πρότεινε την αξιοποίηση των υφιστάμενων Διαχειριστικών Σχεδίων ως βάση για την έκδοση διαταγμάτων. Η πρόταση έχει γίνει αποδεκτή και η διαδικασία εφαρμόζεται πιλοτικά.
Σε ό,τι αφορά την περίπτωση παράνομης οικοδομής σε κτηνοτροφική περιοχή της Τίμης (Πάφος), το Υπουργείο αναφέρει ότι έλαβε υπόψη του τις εισηγήσεις της Ελεγκτικής Υπηρεσίας και δεν προχώρησε σε ανανέωση της σύμβασης μίσθωσης για δεύτερη περίοδο. Ωστόσο, ο μισθωτής δεν έχει αποχωρήσει από την έκταση, με αποτέλεσμα να κινηθεί διαδικασία για νομικά μέτρα. Η υπόθεση έχει ανατεθεί σε ιδιώτη δικηγόρο, ο οποίος προχωρεί σε διαβουλεύσεις με σκοπό εξώδικη διευθέτηση, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη και η καταχώριση αγωγής.
Η έκθεση κάνει εκτενείς αναφορές στην καθυστέρηση έκδοσης των Διαταγμάτων για τις Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) και τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ). Το Υπουργείο, σε απαντητική του επιστολή προς τον Γενικό Ελεγκτή, αποδίδει τις καθυστερήσεις σε τεχνικές και θεσμικές δυσκολίες, όπως η αλληλεπικάλυψη περιοχών και η ανάγκη για διαβουλεύσεις με άλλα αρμόδια Τμήματα και τη Νομική Υπηρεσία. Επιπλέον, διευκρινίζει ότι η παραπομπή της Κυπριακής Δημοκρατίας στο Δικαστήριο της ΕΕ αφορά αποκλειστικά τις ΕΖΔ και όχι τις ΖΕΠ, οι οποίες εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του υπουργείου Εσωτερικών.
Το Τμήμα Περιβάλλοντος, σύμφωνα με την απάντηση του Υπουργείου, έχει ήδη ετοιμάσει και υποβάλει στην ΕΕ εννέα διατάγματα και αναμενόταν να εκδοθούν άλλα δύο στις αρχές Ιουλίου. Η καθυστέρηση στην περαιτέρω έκδοση διαταγμάτων αποδίδεται σε «άτυπη» διαδικασία συνεννόησης με τις ευρωπαϊκές Αρχές, ώστε να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της Οδηγίας.
Η Ελεγκτική Υπηρεσία αναδεικνύει και τις καθυστερήσεις στην αποκατάσταση των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων, ειδικά στον Κοτσιάτη και το Βατί. Το Υπουργείο αναγνωρίζει τη χρονική υστέρηση, την οποία αποδίδει στη διαδικασία αλλαγής αρμοδιοτήτων από το υπουργείο Εσωτερικών στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων χωρίς την αντίστοιχη μεταφορά προσωπικού, καθώς και σε τεχνικές προκλήσεις και καθυστερήσεις σε απαλλοτριώσεις και περιβαλλοντικές εγκρίσεις. Η πλήρης αποκατάσταση των ΧΑΔΑ Βατί και Κοτσιάτη αναμένεται να ολοκληρωθεί αφού κλείσουν και τα σχετικά ζητήματα με τις λυματοδεξαμενές που γειτνιάζουν με τον ΧΑΔΑ Βατί.
Ιδιαίτερη μνεία στην έκθεση γίνεται και για παράνομα κτηνοτροφικά υποστατικά εντός της προστατευόμενης περιοχής Natura 2000 «Γκρεμοί του Χανουτάρη». Σύμφωνα με το Υπουργείο, βρίσκονται σε εξέλιξη ενέργειες για σήμανση των ζώων και μετεγκατάσταση της συγκεκριμένης εκμετάλλευσης σε κατάλληλο χώρο. Εφόσον διαπιστωθούν πειθαρχικά ή ποινικά αδικήματα, δηλώνει πως θα ακολουθηθούν οι προβλεπόμενες διαδικασίες.
