Επανέρχεται ο δημοσιογράφος Μιχάλης Μιχαήλ, με αφορμή τον σάλο που ξέσπασε γύρω από τους ισχυρισμούς του για τον τρόπο θανάτου του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου, όπως αυτοί παρουσιάστηκαν σε podcast του ευρωβουλευτή Φειδία Παναγιώτου. Αυτή τη φορά ο Μ. Μιχαήλ εξαπολύει σφοδρή επίθεση και τοποθετείται για το άρθρο του καθηγητή Ιστορίας Πέτρου Παπαπολυβίου με τίτλο «Η αποικιακή προπαγάνδα και ο θάνατος του Αυξεντίου».
Ο Μ. Μιχαήλ αναφέρει ότι ο κ. Παπαπολυβίου «βασίζει το άρθρο του σε μια δήθεν δική μου αναφορά, την οποία ουδέποτε έκανα, ότι δηλαδή ο Αυξεντίου αυτοκτόνησε. Επιδιώκει έτσι να απαντήσει σε κάτι που δεν ειπώθηκε». Την ίδια ώρα διερωτάται γιατί επιμένουν ο κ. Παπαπολυβίου και αρκετοί άλλοι ότι «ισχυρίστηκα πως ο Αυξεντίου αυτοκτόνησε και γιατί τέτοια ανάγκη παραποίησης», επαναλαμβάνοντας ότι όσοι παρακολούθησαν τη σχετική ενότητα του τρίωρου βίντεο της συνέντευξης, «θα θυμούνται ότι ουδέποτε ισχυρίστηκα πως ο Αυξεντίου αυτοκτόνησε».
Βεβαίως, πλείστα των σχολίων για τις αναφορές Μιχαήλ δεν εστίαζαν στο αν ισχυρίσθηκε ότι ο Αυξεντίου αυτοκτόνησε αλλά στο ότι έθιξε το θέμα με τρόπο με τον οποίο αφήνει σκιές για τις συνθήκες θανάτου του ήρωα. Οι αναφορές του καθηγητή Πέτρου Παπαπολυβίου παρατίθενται μαζί με την απάντηση Μιχαήλ.
Αυτούσια η ανάρτηση
Θα παρακάμψω την προσπάθεια απαξίωσής μου από τον αναπληρωτή καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Πέτρο Παπαπολυβίου και θα επικεντρωθώ στην ουσία των αναφορών του στο άρθρο του με τίτλο «Η αποικιακή προπαγάνδα και ο θάνατος του Αυξεντίου – Ο ιστορικός Πέτρος Παπαπολυβίου τοποθετείται για το θέμα των απόψεων Μιχαήλ», το οποίο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 26 Αυγούστου 2025, ως απάντηση σε όσα είχα αναφέρει στη γνωστή πλέον συνέντευξή μου στον Φειδία Παναγιώτου.
Ο κ. Παπαπολυβίου βασίζει το άρθρο του σε μια δήθεν δική μου αναφορά, την οποία ουδέποτε έκανα — ότι δηλαδή ο Αυξεντίου αυτοκτόνησε. Επιδιώκει έτσι να απαντήσει σε κάτι που δεν ειπώθηκε. Θεωρώ ότι αυτό δεν τον τιμά.
Όσοι παρακολούθησαν τη σχετική ενότητα του 3ωρου βίντεο της συνέντευξης, θα θυμούνται ότι ουδέποτε ισχυρίστηκα πως ο Αυξεντίου αυτοκτόνησε. Είπα ξεκάθαρα ότι στο δικαστήριο κατατέθηκε ιατροδικαστική έκθεση, στην οποία αναφερόταν πως το απανθρακωμένο σώμα του Αυξεντίου έφερε διαμπερές τραύμα από σφαίρα στον δεξί κρόταφο, με τη σφαίρα να εξέρχεται από την άλλη πλευρά.
Συνέχισα λέγοντας ότι:
«Ο αρχικός ισχυρισμός του ιατροδικαστή ήταν πως αυτοκτόνησε. Πιο κάτω όμως αναφέρει ότι η σφαίρα ερρίφθη από απόσταση δύο ποδών».
Αμέσως πρόσθεσα:
«Κάποιος που αυτοκτονεί, ακουμπά το όπλο πάνω του. Άρα, κάποιος που πυροβολείται από τα 60 εκατοστά, πιθανόν δεν αυτοκτονεί. Άρα, μάλλον δεν αυτοκτόνησε».
Ο κ. Παπαπολυβίου παραθέτει απόσπασμα από την έκθεση του στρατιωτικού ιατρού Ίσραελ, η οποία επιβεβαιώνει ακριβώς αυτό που είπα.
Εύλογα, λοιπόν, διερωτώμαι: Γιατί επιμένουν —ο κ. Παπαπολυβίου και αρκετοί άλλοι— ότι ισχυρίστηκα πως ο Αυξεντίου αυτοκτόνησε; Γιατί τέτοια ανάγκη παραποίησης;
Ο κ. Παπαπολυβίου επικαλείται επιλεκτικά απόσπασμα από την εφημερίδα Ελευθερία της 29ης Μαρτίου 1957 για την απόφαση του δικαστηρίου. Ως ιστορικός, θα ανέμενε κανείς να παραθέσει ευρύτερο απόσπασμα για να έχει ο αναγνώστης πληρέστερη εικόνα.
Αλλά και κάτι ακόμη: δεν θα έπρεπε να ανατρέξει και στις προηγούμενες δημοσιεύσεις, ιδιαίτερα όταν κατατέθηκε η έκθεση Ίσραελ;
Αναφέρω μόνο δύο ενδεικτικά δείγματα:
Η εφημερίδα Έθνος (16 Μαρτίου 1957) είχε τίτλο:
«Ο ιατρός, ο ενεργήσας την νεκροψίαν κατέθεσε: “Κατά πάσαν πιθανότητα ο Αυξεντίου ηυτοκτόνησε”».
Ο τίτλος της εφημερίδας Φιλελεύθερος της ίδιας μέρας ήταν:
«ΠΩΣ ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΠΕΘΑΝΕΝ Ο ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΑΤΟΝ ΜΑΧΗΝ ΕΙΣ ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΤΟΥ ΜΑΧΑΙΡΑ;»
«Επυροβόλησεν ο ίδιος εις τον κρατήρα ή έπεσεν εκ σφαίρας ριφθείσης εντός του σπηλαίου; Απεκλείσθη η εκδοχή ότι εφονεύθη εκ σφαίρας, την οποίαν έρριψαν μέλη των δυνάμεων ασφαλείας».
Όσον αφορά την τελική απόφαση, ας δούμε ένα πιο εκτενές απόσπασμα απ’ αυτό που χρησιμοποίησε ο κ. Παπαπολυβίου. Η εφημερίδα Ελευθερία (29 Μαρτίου 1957) την οποία επικαλείται γράφει:
«Ο Ειδικός Δικαστής κ. Έλλισον, εκτελών μεταθανάτιον ανάκρισιν, απεφάνθη χθες ότι βάσει της προσαχθείσης ιατρικής μαρτυρίας, ο θάνατος του εκ Λύσης 29ετούς Υπαρχηγού της ΕΟΚΑ, Γρηγορίου Πιερή Αυξεντίου (…) οφείλετο εις διαμπερές τραύμα εις την κεφαλήν από σφαίραν. Ο θάνατος επήλθε πριν ο Αυξεντίου υποστή εγκαύματα (…). Κατά το πόρισμα του Ανακριτού, ο Αυξεντίου δεν ηυτοκτόνησε, αλλά όταν ετέθη πυρ εις το σπήλαιον, εις το οποίον ευρίσκετο, μία εκ των σφαιρών εξερράγη από τη θερμότητα και προκάλεσε το θανατηφόρο τραύμα».
Η πλήρης εικόνα, λοιπόν, αντικρούει την ερμηνεία ότι οι Βρετανοί επιδίωκαν να παρουσιάσουν τον Αυξεντίου ως αυτόχειρα με σκοπό να εξευτελίσουν τη θυσία του. Ούτε το δικαστήριο υιοθέτησε τα όσα ανέφερε η αποικιακή διοίκηση, ούτε εγώ υποστήριξα κάτι τέτοιο.
Γι’ αυτό και ο ισχυρισμός του κ. Παπαπολυβίου ότι:
«Η συγκεκριμένη “έρευνα” του κ. Μιχαήλ για την “αυτοκτονία” του Γρ. Αυξεντίου, δεν φέρνει στο φως οτιδήποτε καινούριο που να ανατρέπει όσα ξέραμε μέχρι σήμερα», είναι παντελώς ανυπόστατος.
Προσθέτει επίσης ειρωνικά:
«Επομένως όσα “ανακάλυψε” εδώ και μερικούς μήνες ο δημοσιογράφος Μιχάλης Μιχαήλ, κατά δήλωσή του “ιστορικός ερευνητής”, είναι γνωστά σε κάθε σοβαρό μελετητή του Αγώνα της ΕΟΚΑ αλλά και στους απλούς φιλίστορες».
Μα, ουδέποτε ισχυρίστηκα ότι ανακάλυψα κάτι νέο. Ανέφερα ρητά στις γραπτές αναφορές μου τα βιβλία του Σπ. Παπαγεωργίου (Ζήδρος) και του Αυγουστή Ευσταθίου. Σε συνδυασμό με τις δημοσιεύσεις των εφημερίδων, ήταν φανερό ότι δεν παρουσιάζω πρωτότυπα στοιχεία, αλλά υπενθυμίζω πράγματα που έχουν θαφτεί ή παραγνωριστεί.
Και αφού —κατά τον κ. Παπαπολυβίου— «τα όσα “ανακάλυψε” ο Μ. Μιχαήλ είναι γνωστά εδώ και δεκαετίες», ας αναρωτηθούμε:
– Εκτός από τον Παπαγεωργίου και τον Ευσταθίου, ποιος άλλος ιστορικός ή φιλίστορας τα έχει αναφέρει;
– Γιατί ο ίδιος δεν τα αναφέρει στις δημοσιεύσεις του για τον Αυξεντίου;
– Γιατί η πλειοψηφία του λαού πιστεύει πως ο Αυξεντίου κάηκε ζωντανός;
– Γιατί υπήρξε τέτοια έντονη αντίδραση στα όσα είπα, αν όντως ήταν “γνωστά”;
Μήπως τελικά δεν μας λένε την ιστορία όπως έγινε;
Τι υποστήριξε ο δρ Πέτρος Παπαπολυβίου
«Την Κυριακή 3 Μαρτίου 1957, στο βραδινό δελτίο των 7.30μμ της τότε Κυπριακής Ραδιοφωνικής Υπηρεσίας, οι συντάκτες των ειδήσεων, απηχώντας την αποικιακή αναλγησία, σχολίασαν ως εξής τον θάνατο του Γρηγόρη Αυξεντίου: «Ο φονευθείς τρομοκράτης, εις μίαν εκδήλωσιν απελπισίας και απογνώσεως, ηρνήθη να εξέλθη του κρησφυγέτου του και να παραδοθή προετίμησε δε αντάξιον της δειλίας και της ανανδρίας του θάνατον όταν αι δυνάμεις ασφαλείας επετέθησαν κατά του οχυρού του διά να τον συλλάβουν». Ήταν η πρώτη προσπάθεια της ιμπεριαλιστικής προπαγάνδας να αποδομήσει την αυτοθυσία ενός «φτωχόπαιδου 29 χρονών, απ’ το χωριό Λύση», που επέλεξε να πεθάνει πολεμώντας για την ελευθερία της πατρίδας του από τον αποικιακό ζυγό και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, απογυμνώνοντας τη σκηνοθεσία που ετοίμασε ο Χάρντινγκ για να εξευτελίσει την ΕΟΚΑ συλλαμβάνοντάς τον ζωντανό.
Τις επόμενες ημέρες, και ενώ οι εφημερίδες σε όλο τον κόσμο κατέγραφαν τις συνθήκες του θανάτου του Αυξεντίου με θαυμασμό προς τον Κύπριο ήρωα, έγινε η καθιερωμένη θανατική ανάκριση (όπως για όλους τους θανάτους με βίαιο τρόπο, και κατά το 1955-1959) και εκεί δημοσιοποιήθηκε για πρώτη φορά ότι στη νεκροψία που έγινε στις 4 Μαρτίου 1957, στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, από τον στρατιωτικό γιατρό, λοχαγό Ίσραελ, είχαν γραφτεί και τα εξής: «Ο θάνατος προεκλήθη εκ του διαμπερούς τραύματος της κεφαλής, το οποίον κατά πάσαν πιθανότητα προεκλήθη υπό του ιδίου του φονευθέντος. Δεν δύναται, εν τούτοις, να αποκλεισθή η πιθανότης το εν λόγω τραύμα να προεκλήθη κατόπιν τυχαίας εκπυρσοκροτήσεως, ως εκ της υψηλής θερμοκρασίας του κρησφυγέτου.» Η δημόσια θανατική ανάκριση για τον Αυξεντίου έγινε στις 15 και στις 28 Μαρτίου 1957, με κατάθεση και του Αυγουστή Ευσταθίου. Στο τελικό πόρισμα, που υπογράφει ο ειδικός δικαστής Έλλισον, καταγράφεται ρητώς ότι «ο Αυξεντίου δεν ηυτοκτόνησεν, αλλά όταν ετέθη πυρ εις το σπήλαιον, εις το οποίον ούτος ευρίσκετο, μία των εκεί ευρισκομένων σφαιρών εξεπυρσοκρότησεν από την θερμότητα και επροκάλεσε το θανατηφόρον τραύμα.» (Εφημ. «Ελευθερία», 29 Μαρτίου 1957.)
Τα παραπάνω ήταν γνωστά στην ιστορική έρευνα εδώ και δεκαετίες. Καταγράφονται λεπτομερώς σε όλες τις εφημερίδες της εποχής (Έθνος, Ελευθερία, Φιλελεύθερος, Χαραυγή), ενώ για την προσπάθεια σπίλωσης του θανάτου του Αυξεντίου μέσω της προβολής της «αυτοκτονίας» του έχει γράψει αναλυτικά ο Σπύρος Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Ζήδρος» (1978), κλασικό στη σχετική βιβλιογραφία. Επίσης, το 2012 αναφέρθηκε στη θανατική ανάκριση και ο Αυγουστής Ευσταθίου στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε με δική μου εισαγωγή από τις εκδόσεις Επιφανίου. Επομένως όσα «ανακάλυψε» εδώ και μερικούς μήνες ο δημοσιογράφος Μιχάλης Μιχαήλ, κατά δήλωσή του «ιστορικός ερευνητής», είναι γνωστά σε κάθε σοβαρό μελετητή του Αγώνα της ΕΟΚΑ αλλά και στους απλούς φιλίστορες.
