Η Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Κύπρου ιδρύθηκε το 1999, δηλαδή 5 χρόνια πριν την ίδρυση του ΤΕΠΑΚ. Η ανέγερση του κτηρίου της αποτελούσε άπιαστο όνειρο για 15 ολόκληρα χρόνια. Κυβερνήσεις που είχαν δώσει τη συγκατάθεση τους για την ίδρυση, στην ουσία αδιαφορούσαν, επικαλούμενοι το μεγάλο κόστος. Το επιχείρημα ότι αυτή η Σχολή θα μπορούσε να αποτελέσει την ατμομηχανή της καινοτομίας, άρα της νέας επιχειρηματικότητας του τόπου, δεν ήταν αρκετό για να πειστεί η πολιτική ηγεσία μας.
Το 2010 όταν ανέλαβα Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου είχα θέσει ως βασικό στόχο την ανέγερση κτηρίου της Πολυτεχνικής. Είχα την αίσθηση ότι ο μόνος τρόπος για να μπορέσει η χώρα να προσελκύσει εταιρίες υψηλής τεχνολογίας ήταν μια σωστά στελεχωμένη και με σοβαρές εγκαταστάσεις Πολυτεχνική. Πίστευα, επίσης, ότι αυτό το έργο θα έπρεπε να έχει και μια υψηλή αισθητική που να παραπέμπει στο μέλλον. Πάντα, εξ’ άλλου, πίστευα στη γνωστή ρήση ότι «η μόρφωση θέλει αρχοντιά». Το αποτέλεσμα ξεπέρασε τις προσδοκίες μας. Ο αρχιτέκτονας διάβασε τη σκέψη μας.
Για 2 χρόνια, από το 2011 μέχρι το 2012, η τότε κυβέρνηση αρνιόταν επίμονα όποια προσπάθεια για ανέγερση κτηρίου για την Πολυτεχνική Σχολή, επικαλούμενη την οικονομική κρίση που ερχόταν. Όμως πέρα από την κρίση που προβαλλόταν ως δικαιολογία για τη μη ανέγερση της Σχολής, υπέβοσκε και στη Βουλή μια αντίδραση κυρίως από βουλευτές της Λεμεσού, κάποιοι εκ των οποίων δεν ήθελαν ν’ ακούσουν για ανέγερση Πολυτεχνικής στη Λευκωσία, εφόσον γι’ αυτούς Πολυτεχνείο στην Κύπρο ήταν μόνο το ΤΕΠΑΚ, άσχετα εάν αυτό ιδρύθηκε 5 χρόνια αργότερα
Φθάνουμε, λοιπόν, στο 2013, οπότε έχουμε το κούρεμα των τραπεζών και την οικονομική κατάρρευση. Η κατάσταση δυσκολεύει, η τρόικα επέμενε για περισσότερες περικοπές και λιγότερα έργα. Τέλος Μαρτίου 2013, ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ETE), κ. Βέρνερ Χόγερ, έκανε κάποιες δηλώσεις για το «κακό» που βρήκε την Κύπρο. Μέσα από τις δηλώσεις του διέκρινα μια συμπάθεια για τον τόπο μας, μπορώ να πω ακόμη και μια «δόση ενοχής». Αποφάσισα ότι ήταν η κατάλληλη ώρα να δράσω. Τηλεφώνησα στο γραφείο του, στην ΕTE, στο Λουξεμβούργο, και προσπάθησα να διευθετήσω μια συνάντηση μαζί του. Άφησα πολλά μηνύματα στην γραμματέα του, περίμενα μέρες, δύο εβδομάδες, τελικά μου τηλεφώνησαν και μου έδωσαν 15 λεπτά. Με κατέλαβε αγωνία. Έπρεπε σε 15 λεπτά να πείσω τον διοικητή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων να μας δώσει ένα τεράστιο δάνειο. Να δώσουν δηλαδή ένα δάνειο σε μια χώρα που είχε οικονομικά καταρρεύσει ένα μήνα προηγουμένως.
Λίγες μέρες αργότερα πήρα την πτήση για το Λουξεμβούργο. Σκεφτόμουν καθ’ όλη την πτήση τι θα έλεγα στον κ. Χόγερ. Είχα μόνο 15 λεπτά για να του ζητήσω πολλά εκατομμύρια.
Έφθασα στο Λουξεμβούργο. Το βράδυ δείπνησα με τον Πρύτανη του ομώνυμου πανεπιστημίου. Όλη τη νύχτα δεν έκλεισα μάτι. Αγχωμένος, το πρωί πήγα στο γραφείο του κ. Χόγερ μια ώρα νωρίτερα. Μπαινοβγαίναν πολλοί. Υπήρχε μεγάλη πίεση. Παρακολουθούσα και περίμενα υπομονετικά. Κάποια στιγμή με φωνάζει η γραμματέας του και μπαίνω στο γραφείο του. Ένοιωσα αμέσως ότι με περίμενε ένας ξεχωριστός άνθρωπος. Στον τοίχο του υπήρχε μια τεράστια φωτογραφία της γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου. Ένοιωσα οικεία. Απέναντί μου, σκέφτηκα, είχα έναν άνθρωπο που γνώριζε τη γειτονιά μας.
Αρχίσαμε τη συζήτηση, με ρώτησε για την Κύπρο και το «κούρεμα», πώς αισθάνεται ο κόσμος που έχασε τα χρήματά του, ήθελε να ξέρει τα πάντα για το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Απέναντι μου δεν είχα έναν σκληρό τραπεζίτη αλλά έναν πραγματικό άνθρωπο. Φοβήθηκα ότι θα περάσουν τα 15 λεπτά και δεν θα προλάβω να του πω κουβέντα για το δάνειο. Τότε με ξάφνιασε, φώναξε τη γραμματέα του και της ζήτησε να ακυρώσει το γεύμα του. «Έχω πολλά να πω με τον πρύτανη», της είπε. Φανερά, είχα απέναντι μου είχα ένα συνομιλητή που ήθελε να ακούσει.
Του είπα για την υπό ανέγερση Βιβλιοθήκη μας, για την Πολυτεχνική Σχολή που θέλαμε να κτίσουμε, για την Ιατρική Σχολή, για το κτήριο της Βιολογίας και το φωτοβολταϊκό πάρκο που θα μπορούσε να κάνει το Πανεπιστήμιο Κύπρου ενεργειακά αυτόνομο. Του μίλησα για τους δωρητές μας, για τη διασπορά, για τις επιτυχίες μας στις διεθνείς κατατάξεις και τους νέους ανθρώπους που θέλουμε να έχουν προοπτική. «Το κούρεμα των καταθέσεων κινδυνεύει να διώξει όλους τους νέους», του είπα, «πρέπει να ανοίξουμε μια άλλη προοπτική, να δούμε την κρίση ως ευκαιρία αναγέννησης του τόπου μας». Ήταν μια συζήτηση ανθρώπινη.
Τότε γύρισε και μου είπε κατά λέξη. «Ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψή σου. Μπράβο για τη δουλειά που κάνετε, πρέπει να μελετήσω αυτά που μου είπες, και σε 6 μήνες να μιλήσουμε ξανά». Δεν σταμάτησε εδώ η κουβέντα μας, μιλήσαμε, μεταξύ άλλων, για την ελληνική διασπορά, για την Αλεξάνδρεια, και τον Καβάφη. Του έβαλα να ακούσει στο YouTube τον Sean Connery να απαγγέλει την «Πόλη» στα αγγλικά. Φεύγοντας από το γραφείο του μου είπε ξανά «σε 6 μήνες» θα τα πούμε και πάλι. Έφυγα με πολλές ελπίδες.
Σημείωσα στο ημερολόγιό μου ότι θα έπρεπε να του τηλεφωνήσω 6 μήνες μετά, δηλαδή τέλος Σεπτεμβρίου 2013. Δεν χρειάστηκε διότι πριν βγει ο Σεπτέμβρης με κάλεσε ο ίδιος. «Πρύτανη», μου είπε, «ερχόμαστε Κύπρο να τα πούμε από κοντά. Θα ήθελα επίσης να μιλήσω σε φοιτητές των Οικονομικών και της Διοίκησης, θέλω να το οργανώσεις». Πράγματι, τον Οκτώβριο 2013 ο κ. Χόγερ με το επιτελείο του ήταν στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Στην αίθουσα Συγκλήτου τον περιμένανε 40 περίπου φοιτητές.
Μίλησε για την ανάπτυξη της Κύπρου και τις προϋποθέσεις της. Η συζήτηση με τους φοιτητές ήταν καταπληκτική. «Είναι εξαιρετικό το επίπεδο τους», μου είπε. «Μπράβο σας!». Η συζήτηση κράτησε δυο και πλέον ώρες. Όταν τέλειωσε, γύρισε και μου είπε. Πάμε στο γραφείο σου. Και εκεί ευθέως μπήκε στο ψητό: «Πρύτανη πόσα χρήματα χρειάζεστε για τα νέα σας κτήρια»; Του απάντησα αμέσως: «235 εκατομμύρια ευρώ». Μου ζήτησε μια υπολογιστική, έκανε τους λογαριασμούς του, «θα σου δώσω 175 εκατομμύρια», είπε. «Μπορείς να βρεις τα υπόλοιπα»; Ήμουν αδίσταχτα καταφατικός και δώσαμε τα χέρια. Σε λίγους μήνες, με τη συγκατάθεση του Υπουργείου Οικονομικών, που από την πρώτη στιγμή ήταν θετικό, κλείσαμε τη συμφωνία. Ο κ. Χόγερ επέστρεψε λίγους μήνες αργότερα για την υπογραφή της. Είχαμε βρει χρηματοδότηση για το νέο κτήριο της Πολυτεχνικής. Είχαμε κάνει ένα τεράστιο πρώτο βήμα. Την Παρασκευή 8 Απριλίου του 2016 τοποθετήθηκε ο θεμέλιος λίθος. Η ομιλία του κ. Χόγερ στην τελετή αυτή ήταν εξαιρετική, ένας ύμνος για το Πανεπιστήμιο Κύπρου και τη γνώση που παράγει καινοτομία.
Την ημέρα που υπογράφαμε τα συμβόλαια, ένα έντυπο από τη Λεμεσό βγήκε με τίτλο «Ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα που έγιναν ποτέ στην Κύπρο. Το Πανεπιστήμιο Κύπρου υπέγραψε το συμβόλαιο ανέγερσης της Πολυτεχνικής Σχολής». Το «σκάνδαλο», βέβαια, ήταν ότι κτιζόταν στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, όχι στη Λεμεσό. Τους αγνοήσαμε. Δεν αξίζει τον κόπο να ασχολείσαι με μικρότητες!
Τα εμπόδια όμως δεν είχαν τελειώσει. Προσκλήθηκα ένα βράδυ στο Γραφείο Προγραμματισμού από την Τρόικα για να μου ανακοινώσουν ότι τα δάνεια από την ΕΤΕ θα έπρεπε να τα ξεχάσω, και ότι η Κύπρος δεν πρέπει να δανείζεται γιατί είναι καταχρεωμένη. Θύμωσα. Οι φωνές μου εκείνο το βράδυ ακούστηκαν μέχρι την παλιά Λευκωσία. Την επόμενη μέρα παρενέβη ο ίδιος ο κ. Χόγερ, αλλά και το Υπουργείο Οικονομικών. Τελικά, το πρόβλημα ξεπεράστηκε. Η κυβέρνηση το κατάλαβε: θα ήταν σκανδαλώδες να αρνηθεί ένα γενναιόδωρο δάνειο από την ΕΤΕ για την ανάπτυξη της ναυαρχίδας της ανώτατης εκπαίδευσης στην Κύπρο.
Μου έμελλε να αντιμετωπίσω ακόμη ένα πρόβλημα. Την αντίδραση από μέρους της Συντεχνίας του ακαδημαϊκού προσωπικού του Πανεπιστημίου. Καλούσαν συγκεντρώσεις και έλεγαν στους συναδέλφους ότι με το δάνειο από την ΕΤΕ «κινδύνευαν οι συντάξεις τους»! Αυτό ήταν φυσικά ψέμα. Εξηγούσα ότι δανειολήπτης ήταν το Κράτος, όχι το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Μικρή λεπτομέρεια: οι τότε αντιδρώντες, σήμερα καμάρωναν δίπλα από τις κορδέλες στα εγκαίνια της Πολυτεχνικής!
Και όμως, στα πρόσφατα εγκαίνια της Πολυτεχνικής Σχολής έλειπε ο πιο σημαντικός άνθρωπος – ο τότε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, ο κ. Χόγερ. Χωρίς αυτόν, δεν θα παίρναμε το δάνειο και, φυσικά, δεν θα χτιζόταν η Πολυτεχνική. Ήταν ο άνθρωπος που πίστεψε σε μας και, μέσα στη ζόφο της κρίσης, μας βοήθησε να κάνουμε το όνειρο πραγματικότητα. Η παρουσία εκπροσώπου της ΕΤΕ δεν κάλυψε την απουσία του. Οι άνθρωποι δίνουν υπόσταση στους θεσμούς. Ένα πράγμα είναι να είσαι θεσμικός γραφειοκράτης, άλλο είναι να είσαι ανθρώπινος, ουσιαστικός και οραματιστής αξιωματούχος. Ο κ. Χόγερ, την Τετάρτη το βράδυ, θα έπρεπε να ήταν στην πρώτη σειρά των καλεσμένων. Όχι μόνο να αναγνωρισθεί η τεράστια συμβολή του, αλλά να τιμηθεί εκείνο το είδος Ευρωπαίου αξιωματούχου που συναισθάνεται, οραματίζεται και υλοποιεί.
Κάθε μεγάλη ιστορία έχει τα φώτα της. Αλλά πίσω από τα φώτα, υπάρχουν πάντα εκείνοι που τα άναψαν!
Καλή επιτυχία στην Πολυτεχνική Σχολή, όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά διεθνώς – να μας κάνει πάντα περήφανους.
*Ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Χριστοφίδης διετέλεσε Πρύτανης του Πανεπιστημίου Κύπρου (2010-2018).
