Την απαγόρευση διά νόμου τοποθέτησης εγκαταστάσεων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) για εμπορικούς σκοπούς εντός γεωργικής γης, εφόσον είναι αντίθετο το Τμήμα Γεωργίας, προβλέπει πρόταση νόμου που θα συζητηθεί σήμερα στην κοινοβουλευτική επιτροπή Γεωργίας. Η πρόταση νόμου που κατέθεσαν οι βουλευτές Γιαννάκης Γαβριήλ, Ανδρέας Πασιουρτίδης και Βαλεντίνος Φακοντής, έχει στόχο τη θωράκιση της γεωργικής γης από την αλματώδη εγκατάσταση μεγάλων έργων ΑΠΕ για εμπορικούς σκοπούς, αποτέλεσμα τεράστιες εκτάσεις γόνιμης γης να μην αξιοποιούνται για γεωργικούς σκοπούς.
Σύμφωνα με πληροφορίες του «Φ», ενώ το Τμήμα Γεωργίας ζητά αυστηροποίηση του πλαισίου και υιοθέτηση της πρότασης νόμου για να σταματήσει η απώλεια παραγωγικής γης, το Τμήμα Πολεοδομίας αντιμετωπίζει την κατάσταση ως ζήτημα σωστής εφαρμογής και αναθεώρησης της υφιστάμενης Εντολής 1/2024, όχι ως ανάγκη νέας νομοθεσίας.
Η τροποποίηση εντάσσεται στο πλαίσιο των «περί Προώθησης και Ενθάρρυνσης της Χρήσης των ΑΠΕ Νόμων 2022–2025» και προσθέτει νέο εδάφιο στο άρθρο 22Α του βασικού νόμου. Με αυτό, απαγορεύεται η τοποθέτηση εγκαταστάσεων ΑΠΕ για εμπορικούς σκοπούς σε γεωργική γη που, μετά από εξέταση του Τμήματος Γεωργίας, κρίνεται ότι: Αποτελεί γη υψηλής φυσικής αξίας, είναι γόνιμη, αποδοτική ή μόνιμα αρδευόμενη, εμπίπτει σε αρδευόμενου ή ξηρικό αναδασμό ή αρδεύεται από κυβερνητικό έργο, εντάσσεται σε ζώνες προστασίας βάσει τοπικών σχεδίων και τέλος, βρίσκεται εντός ζώνης Natura 2000 και συγκεκριμένα Ειδικής Ζώνης Διατήρησης (ΕΖΔ).
Η ρύθμιση δεν επηρεάζει την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών προς όφελος του γεωργοκτηνοτροφικού τομέα, δηλαδή αγροβολταϊκών ή εγκαταστάσεων φωτοβολταϊκών πλαισίων σε θερμοκήπια, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει σε μόνιμη βάση χρήση της γεωργικής γης με κατάλληλες καλλιέργειες.
Σημειώνεται ότι ενώ οι περιοχές του δικτύου Natura 2000 προστατεύονται επαρκώς, με βάση το ισχύον πλαίσιο αδειοδότησης και χωροθέτησης έργων που αξιοποιούν ΑΠΕ στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, οι περιοχές που εμπίπτουν εντός Πολεοδομικής Ζώνης Προστασίας Ζ1, Περιοχής Εξαιρετικής Φυσικής Καλλονής, αποτελούν γεωργική γη υψηλής φυσικής αξίας, γόνιμη/αποδοτική γεωργική γη, μόνιμα αρδευόμενη γη, εντάσσονται σε σχέδια αρδευόμενου, ξηρικού ή/και μικτού αναδασμού, σε περιοχή που αρδεύεται από κυβερνητικό έργο δεν προστατεύονται επαρκώς και αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα σημαντικές πιέσεις και απειλές λόγω της χωροθέτησης, κατασκευής και λειτουργίας έργων ΑΠΕ.
Το Τμήμα Γεωργίας δηλώνει ξεκάθαρα ότι συμφωνεί με την προώθηση της πρότασης νόμου του ΑΚΕΛ. Επισημαίνει δε ότι, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ανησυχητικά μεγάλος αριθμός αιτημάτων για δημιουργία φωτοβολταϊκών πάρκων, τα οποία δεσμεύουν μεγάλες εκτάσεις γόνιμης και αποδοτικής γης που μέχρι πρόσφατα χρησιμοποιούνταν για καλλιέργεια και βόσκηση. Περαιτέρω, το Τμήμα Γεωργίας εισηγείται να περιληφθεί στην απαγόρευση και η εγκατάσταση αγροβολταϊκών, μέχρι να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητα της διπλής χρήσης.
Από την άλλη πλευρά, το Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως εκφράζει μεν την ανάγκη να διαφυλαχθεί η γεωργική γη, ωστόσο επισημαίνει ότι η Εντολή 1/2024 που ρυθμίζει το πλαίσιο αδειοδότησης για έργα ΑΠΕ περιλαμβάνει ήδη δικλείδες ασφαλείας. Σύμφωνα με το Τμήμα, η Εντολή 1/2024 προβλέπει απαγορεύσεις και κριτήρια που περιορίζουν την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε περιοχές με περιβαλλοντική ή γεωργική αξία. Το Τμήμα έχει τη θέση ότι υπάρχει περιθώριο για αναθεώρηση και βελτίωση της εντολής, όχι όμως για νέα νομοθετική ρύθμιση, καθώς «δεν φαίνεται να προκύπτει λόγος» θέσπισης νόμου. Παρά τις επιφυλάξεις της, το Τμήμα δηλώνει ότι δεν διαφωνεί με το πνεύμα της πρότασης νόμου, δηλαδή την ανάγκη προστασίας της γεωργικής γης και την αποφυγή σύγκρουσης μεταξύ αγροτών και εταιρειών ΑΠΕ για κρατικές εκτάσεις.
Απειλές από την ανεξέλεγκτη επέκταση των ΑΠΕ
Το Terra Cypria υποδέχεται θετικά την πρόταση νόμου, χαρακτηρίζοντάς την «σημαντικό βήμα προς την προστασία της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, της υπαίθρου και του φυσικού περιβάλλοντος». Στο σημείωμα θέσεων που απέστειλε στην Επιτροπή, υπογραμμίζει ότι παρά το υπάρχον πλαίσιο που προστατεύει επαρκώς τις περιοχές Natura 2000, πολλές άλλες κατηγορίες γεωργικής γης υψηλής φυσικής αξίας παραμένουν εκτεθειμένες. Σε ζώνες προστασίας Ζ1, σε περιοχές εξαιρετικής φυσικής καλλονής, σε μόνιμα αρδευόμενες εκτάσεις και σε παραδοσιακές δεντροκαλλιέργειες, η πίεση από μεγάλα φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα έχει ενταθεί επικίνδυνα.
Η αλλαγή χρήσης γης και η κατάληψη καλλιεργήσιμων εκτάσεων οδηγεί σε υποβάθμιση της αγροτικής γης, απώλεια οικοσυστημάτων και κατακερματισμό παραδοσιακών καλλιεργειών, ιδιαίτερα ελιών, χαρουπιών, αμυγδαλιών και φουντουκιών, που επιδοτούνται για αγρο-περιβαλλοντικούς σκοπούς.
Το Terra Cypria εισηγείται σειρά στοχευμένων προσθηκών, ώστε η προστασία να γίνει πιο ολοκληρωμένη και συμβατή με τα πραγματικά δεδομένα της υπαίθρου. Ρητή αναφορά στις μόνιμες καλλιέργειες (ελιά, χαρουπιά, αμυγδαλιά, φουντουκιά) που επιδοτούνται από τον ΚΟΑΠ. Ένταξη όλων των τύπων αναδασμών (αρδευόμενος, ξηρικός, μικτός) στη λίστα προστασίας. Προσαρμογή των ορισμών πολεοδομικών ζωνών προστασίας ώστε να καλύπτονται πλήρως οι Ζ1 και συναφείς κατηγορίες. Καθαρότερη διατύπωση της προστασίας για όλες τις ζώνες Natura 2000, είτε ΤΚΣ/ΕΖΔ είτε ΖΕΠ.
