Ένα ζεστό απόγευμα του Ιουνίου σε ένα επιχειρηματικό πάρκο στα περίχωρα του Μιλάνου, μακριά από τα πλήθη που συρρέουν στη Φοντάνα ντι Τρέβι της Ρώμης ή στην Πλατεία του Αγίου Μάρκου της Βενετίας, μια οικογενειακή επιχείρηση οδηγεί την επανάσταση της πράσινης ενέργειας – και μια οικονομική ανάκαμψη η οποία περνά ως επί το πλείστον κάτω από τα ραντάρ.

Η ακόρεστη ζήτηση για ηλεκτρικά αυτοκίνητα και σχετική υποδομή απαιτεί ηλεκτρικούς κινητήρες και οι ηλεκτρικοί κινητήρες απαιτούν την άντληση  στατόρων και ροτόρων από εργαζόμενους με προστατευτικό εξοπλισμό στη Eurogroup Laminations, εταιρεία η οποία ιδρύθηκε το 1967 και εισήχθη στο χρηματιστήριο νωρίτερα φέτος, βοηθώντας να τεθεί η Ιταλία στην κορυφή της ευρωπαϊκής αγοράς όσον αφορά τις αρχικές δημόσιες προσφορές (IPO).

Δεν πρόκειται για κάποια υπέρμετρα και υπερβολικά διαφημισμένη startup η οποία να υποστηρίζεται από κάποια Εταιρεία Εξαγορών Ειδικού Σκοπού (SPAC), αλλά για μια εταιρεία της οποίας τα κέρδη διπλασιάστηκαν πέρυσι, αφού προμηθεύει αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η Ford και η Volkswagen.

Καλώς ήρθατε στην ιταλική εκδοχή του γερμανοαυστροελβετικού Mittelstand – ανταγωνιστικού, καινοτόμου και μέρους ενός βιομηχανικού τομέα ο οποίος διατηρείται καλύτερα από τον αντίστοιχο της Γερμανίας, όπου μια πολύ βαθύτερη εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο και τις κινεζικές αγορές έχει σύρει την οικονομία σε ύφεση.

Και ενώ δεν είναι άτρωτη σε κρίσεις, η ιταλική οικονομία έχει σημειώσει μια αξιοσημείωτη άνοδο μετά την Covid-19, ξεπερνώντας τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ισπανία και τον μέσο όρο της ευρωζώνης από τα τέλη του 2019, σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη (ΟΟΣΑ).

Ανάκαμψη σημαντική για τη Δύση

Πρόκειται για μια ανάκαμψη η οποία έχει τεράστια σημασία για τη Δύση, καθώς η ευρωπαϊκή ενότητα απέναντι στον ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας είναι ένα σημαντικό γεωπολιτικό διακύβευμα. Το μεγάλο ερώτημα είναι εάν μπορεί να αποφύγει την εξασθένιση από κακές πολιτικές συνήθειες και μια ευρύτερη οικονομική επιβράδυνση.

Η Ιταλία ηγείται της ανάπτυξης του ΑΕΠ στην ευρωζώνη από τα τέλη του 2019, με τη Γερμανία να μένει πίσω

Οι πρόσφατες επιδόσεις της Ιταλίας προφανώς έρχονται σε σύγκρουση με τη φήμη της για αποτυχημένες τράπεζες, αδύναμες και συνεχώς εναλλασσόμενες κυβερνήσεις και ένα βουνό δημοσίου χρέους.

Η οικονομική ανάπτυξη ήταν αναιμική εδώ και δύο δεκαετίες, καθώς η εποχή των ανεκπλήρωτων οικονομικών υποσχέσεων και της διαφθοράς του Σίλβιο Μπερλουσκόνι έδωσε τη θέση της στις αποτυχίες του αντιθεσμικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων και των ευρωσκεπτικιστών.

Απέχουμε πολύ από το sorpasso της δεκαετίας του 1980, όταν το ονομαστικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Ιταλίας επισκίασε το ΑΕΠ του Ηνωμένου Βασιλείου – ακόμη και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ισπανίας ξεπέρασε εκείνο της Ιταλίας το 2017.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρήθηκε μια ευτυχής συρροή κυβερνητικής στήριξης, οικονομικών μεταρρυθμίσεων και δαπανών για την πανδημία της Ευρωπαϊκής Ένωσης – των οποίων η Ιταλία είναι ο μεγαλύτερος αποδέκτης, με εκτιμώμενη δυνητική ώθηση στο ΑΕΠ έως και 3,1% έως το 2030, σύμφωνα με την Eulala Rubio του Ινστιτούτου Jacques Delors.

Η δε παγκόσμια καταναλωτική έκρηξη η οποία αψηφά τον πληθωρισμό και ενισχύει τον νότο της ευρωζώνης πρόκειται να κάνει το 2023 έτος-ρεκόρ για την τουριστική βιομηχανία. Οι ψηφιακοί νομάδες στη Σικελία αυξάνονται παράλληλα με μια μετα-Brexit έκρηξη στο πλούσιο Μιλάνο, όπου οι τιμές των ακινήτων έχουν εκτοξευθεί και οι χρηματιστές έχουν δημιουργήσει βάσεις προκειμένου να επωφεληθούν από τις φορολογικές ελαφρύνσεις.

Πολιτική σταθερότητα

Τα τελευταία χρόνια έφεραν εκείνο που οι επενδυτές θεωρούν πολιτική σταθερότητα. Ακόμη και η ταραχώδης μετατόπιση του περασμένου έτους προς τα δεξιά από την κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Μάριο Ντράγκι στην υπερσυντηρητική Τζόρτζια Μελόνι δεν έχει ακόμη ταράξει το οικονομικό σκάφος. Ενώ η κοινωνική ατζέντα της νέας πρωθυπουργού βαδίζει σε άνευ προηγουμένου έδαφος, η ίδια εμμένει στις δημοσιονομικές δεσμεύσεις του προκατόχου της.

Το spread μεταξύ της απόδοσης των ιταλικών ομολόγων και των γερμανικών αντιστοίχων τους, το οποίο κάποτε ήταν καθημερινός δείκτης της ιταλικής οικονομικής πίεσης, έχει πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο του τελευταίου έτους. Ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ της Ιταλίας έχει επίσης μειωθεί, αλλά παραμένει υψηλός, γύρω στο 144%.

“Για πρώτη φορά εδώ και λίγο καιρό, αισθάνεται κανείς ότι η Ιταλία έχει ένα σχέδιο“, σύμφωνα με τον οικονομολόγο Gilles Moec της AXA, ο οποίος αναφέρει ότι η υπόσχεση για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε συνδυασμό με την ανταμοιβή των κονδυλίων της ΕΕ για την πανδημία έχουν σηματοδοτήσει μια τομή από δεκαετίες απογοητευτικής παρακμής.

Το spread του ιταλικού 10ετούς ομολόγου έναντι του γερμανικού βρίσκεται σε χαμηλό έτους

Ακόμη και με την προφανή πίεση της γεωπολιτικής συνθήκης και τις επιδοτήσεις-μαμούθ που δίνονται σε εργοστάσια-κολοσσούς (gigafactories) στη Γαλλία και τη Γερμανία, η πανσπερμία των μικρών επιχειρήσεων της Ιταλίας έχει μάθει επίσης να ανακάμπτει από τις κρίσεις.

Με τον ίδιο τρόπο που η Ρώμη κινήθηκε γρήγορα προκειμένου να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα του πολέμου διαφοροποιώντας τον ενεργειακό εφοδιασμό της, οι ιταλικές εταιρείες φαίνονται καλύτερα εξοπλισμένες για να επιβιώσουν από δυνατά χτυπήματα.

Η Eurogroup Laminations είναι ένα παράδειγμα αυτού του στοιχείου. Το καλοκαίρι του 2016, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο ψήφιζε υπέρ του Brexit και ο Economist παρουσίαζε καρικατουρίστικα τις ιταλικές τράπεζες ως ένα λεωφορείο που παραπαίει στην άκρη του γκρεμού, η εταιρεία εξασφάλισε χρηματοδότηση για να επεκταθεί.

Από το 2017, η εταιρεία αναφέρει ότι έχει αναπτύξει 10 νέα προϊόντα και εννέα νέες διαδικασίες. Όταν χτύπησε ο Covid, έκλεισε μόνο για τρεις ημέρες. Η κρίση του φυσικού αερίου την οδήγησε να μεταβιβάσει τις υψηλότερες τιμές ενέργειας στους πελάτες της, χωρίς όμως να τους χάσει κατά τη διαδικασία.

Ενδείξεις παραγωγικών διαδικασιών αιχμής βρίσκονται παντού γύρω από την τοποθεσία Baranzate, ενισχυμένες από ιταλικές εκπτώσεις φόρων για επενδύσεις κεφαλαίου. Ενώ στέκομαι αδρανής στο πάτωμα του εργοστασίου και παρακολουθώ μια αυτοματοποιημένη συναρμολόγηση, συνειδητοποιώ ότι στέκομαι εμπόδιο σε ένα από τα πολλά ανυπόμονα ρομπότ τα οποία προσπαθούν να κάνουν τη δουλειά τους. Το δωμάτιο ελέγχου εκεί κοντά είναι γεμάτο με οθόνες και μετρητές που δεν θα φαίνονταν παράταιροι ακόμη και σε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα.

“Δεν έχουμε το μέγεθος της Γερμανίας ή του κράτους της Γαλλίας”, λέει ο Marco Arduini, διευθύνων σύμβουλος της Eurogroup. “Ωστόσο έχουμε επιχειρηματικό πνεύμα”. Όπως δείχνει το παρακάτω διάγραμμα, στην ευρωζώνη μειώθηκε το χάσμα της κρίσης μεταξύ ενός παραγωγικού Βορρά και ενός μη ανταγωνιστικού Νότου: σήμερα η Γερμανία είναι το μέρος όπου η αύξηση των μισθών ξεπερνά την αύξηση της παραγωγικότητας, ενώ οι χώρες του νότου έχουν αυξημένη παραγωγικότητα, σύμφωνα με την Unicredit.

Η σχέση Βορρά – Νότου εντός της ευρωζώνης σε επίπεδα κόστους εργασίας ανά μονάδα προϊόντος έχει αναπροσδιοριστεί μετά τη χρηματοοικονομική κρίση

Προκλήσεις

Υπάρχουν δύο μεγάλες προκλήσεις, ωστόσο, οι οποίες θέτουν αυτή την ανάκαμψη σε κίνδυνο. Η πρώτη είναι οι προφανείς διαρθρωτικές προκλήσεις που εξακολουθούν να υπάρχουν. Περιλαμβάνουν την εκπαίδευση, με το μερίδιο της Ιταλίας στα άτομα ηλικίας 25-34 ετών με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να βρίσκεται πολύ κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ του 41%, την εικόνα για τη διαφθορά στη χώρα, η οποία θεωρείται ανάλογη με εκείνη στην πρώην σοβιετική δημοκρατία της Γεωργίας και ένα χρονίως αργό δικαστικό σύστημα, το οποίο επιταχύνεται ως μέρος των δεσμευσεων της Ιταλίας προκειμένου να ξεκλειδώσει τα κονδύλια ανάκαμψης της ΕΕ.

Η δεύτερη είναι ότι οι παλιές πολιτικές συνήθειες είναι δύσκολα να πεθάνουν μεμιάς, καθώς η κυβέρνηση της Μελόνι αντιμετωπίζει μια κρίσιμη δοκιμασία για την αξιοποίηση αυτών των κονδυλίων της ΕΕ. Η απόκτηση των χρημάτων εξαρτάται από τη σκληρή δουλειά για την εκπλήρωση των ορόσημων των επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων, ωστόσο η πρόοδος είναι αργή και υπάρχουν φόβοι ότι η Μελόνι μπορεί να αποδώσει τις αποτυχίες στο κατεστημένο των Βρυξελλών για τακτικούς λόγους ενόψει των ευρωεκλογών του επόμενου έτους.

Μια ολοένα και πιο δύσπιστη Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθυστέρησε την πληρωμή 19 δισεκατομμυρίων ευρώ στη χώρα τον Μάρτιο, προκειμένου να ελέγξει τι έχει γίνει μέχρι στιγμής. Εξαιρώντας αυτή τη δόση, η Ιταλία έχει λάβει περίπου 67 δισεκατομμύρια από ένα σύνολο 192 δισεκατομμυρίων ευρώ δανείων και επιχορηγήσεων.

Ο οικονομολόγος Francesco Giavazzi, πρώην σύμβουλος του Ντράγκι, προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα στην εφημερίδα Corriere della Sera: “Εάν η εφαρμογή του (σχεδίου ανάκαμψης) δεν παρέμενε προτεραιότητα για την κυβέρνηση, θα υπήρχε ο κίνδυνος να ματαιωθούν οι φιλοδοξίες μας – και εκείνες της Ευρώπης”. Έχει δίκιο.

Η διατήρηση της ανάκαμψης της Ιταλίας θα είναι κρίσιμη όχι μόνο για την ίδια τη χώρα, αλλά και για τις ελπίδες της Ευρώπης για στενότερη ολοκλήρωση και δυτική ενότητα. Σε εταιρικό επίπεδο, τα στελέχη γνωρίζουν ότι το μέλλον μπορεί να καταστεί περίπλοκο: ο απόηχος του πολέμου έχει ήδη αναγκάσει την EuroGroup Laminations να αναστείλει και να καταγράψει ως ζημίες τις δραστηριότητές της στη Ρωσία και να διαφοροποιήσει την αλυσίδα εφοδιασμού της, με βάση έναν πιο πολωμένο κόσμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. “Δεν είναι μια εύκολη στιγμή για την Ευρώπη”, λέει ο Arduini. “Πρέπει να μείνουμε ενωμένοι”. Οι πολιτικοί, όμως, μπορεί να έχουν άλλα σχέδια.