Τέτοιος είναι ο καταθλιπτικός κύκλος βίας, πραγματικό “deja vu” κατά τη διάρκεια των πολλών τελευταίων ετών στα γαλλικά banlieues (υποβαθμισμένα προάστια), που έχει αποτυπωθεί σε ταινίες όπως το “La Haine” και σε πλάνα ειδήσεων που μεταδόθηκαν σε όλο τον κόσμο την περασμένη εβδομάδα.

Αυτές οι γειτονιές που χτίστηκαν για να στεγάσουν μετανάστες εργάτες τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 έχουν γίνει συνώνυμο των στερήσεων, των εθνοτικών συγκρούσεων και των αστυνομικών τακτικών στρατιωτικού τύπου. Και δυστυχώς, της αδιαφορίας.

Θα χρειαστεί πολλή πολιτική βούληση για να καταστεί ο σημερινός κύκλος διαφορετικός από την τελευταία φορά κατά την οποία ξέσπασε βία το 2005.

Η κορύφωση των ταραχών φαίνεται να έχει περάσει μετά την ανάπτυξη 45.000 ανδρών και γυναικών των υπηρεσιών επιβολής του νόμου και την κηδεία του Γάλλου εφήβου Nahel, ο οποίος έχασε τη ζωή του από πυροβολισμό αστυνομικού την Τρίτη (το επώνυμο του Nahel δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα από τις αρχές επειδή ήταν ανήλικος).

Ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν ακύρωσε μια επίσημη κρατική επίσκεψή του στη Γερμανία, αναγνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη κρίση: εκτιμάται ότι έχει προκληθεί ζημία 100 εκατομμυρίων ευρώ σε καταστήματα, εμπορικά κέντρα, τράπεζες και άλλα.

Οιωνοί

Οι οιωνοί δεν είναι καλοί για μια στροφή αλλαγής. Ο Μακρόν δεν έχει συμμαχική προς τον ίδιο κοινοβουλευτική πλειοψηφία και έχασε πολιτικό κεφάλαιο προωθώντας τη διχαστική εμβληματική μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος – η οποία δημιούργησε τον δικό της έκτακτο και βαρύ κύκλο βίας ο οποίος ανέβαλε επίσης μια κρατική επίσκεψη, εκείνη τη φορά του βασιλιά Καρόλου στη Γαλλία.

Εν τω μεταξύ, η ακροδεξιά – η οποία πλασάρεται ως κόμμα του νόμου και της τάξης, καθώς και των μικρών επιχειρήσεων – δεν ήταν ποτέ πιο δημοφιλής.

Θυμίζει τις πολιτικές συνέπειες του 2005, όταν ο σκληροτράχηλος υπουργός Εσωτερικών Νικολά Σαρκοζί δημιούργησε υποστήριξη για την εκλογή του στην προεδρία της χώρας, δεσμευόμενος να καθαρίσει τα “αποβράσματα” από τους δρόμους.

Διαδικτυακή έρευνα της Le Figaro εν μέσω των ταραχών έδειξε ότι η ηγέτιδα της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν προηγείται με 39%, έξι μονάδες μπροστά από τον Μακρόν. Η άκρα αριστερά, η οποία αρνήθηκε να ζητήσει ηρεμία, πέφτει.

Ο κεντροδεξιός πρώην πρωθυπουργός του Μακρόν, Εντουάρ Φιλίπ, παραμένει δημοφιλής.

Σπίθα και πυριτιδαποθήκη

Πώς φτάσαμε εδώ και τι να κάνουμε γι’ αυτό; Υπάρχουν δύο πτυχές της βίας που πρέπει να αντιμετωπιστούν: Η μία είναι η σπίθα – σε αυτή την περίπτωση, η σφαίρα που έβαλε τέλος στη ζωή του Nahel – και η άλλη μια πυριτιδαποθήκη μνησικακίας, υπομόρφωσης και ανεργίας.

Σχετικά με τη σπίθα, η αστυνόμευση χρειάζεται πραγματική αλλαγή και θα ωφεληθεί από ένα μοντέλο που να προσανατολιστεί περισσότερο στην κοινότητα.

Η Γαλλία είναι διαφορετική από τις ΗΠΑ – έχει λιγότερη χρήση πυροβόλων όπλων, μικρότερο πληθυσμό στις φυλακές και ευρύτερο δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας. Τα προβλήματά της πηγάζουν από την έλλειψη εποπτείας και την αποσύνδεση από εκείνους τους οποίους προστατεύει.

Το σώμα αποτυγχάνει να αστυνομεύσει τον εαυτό του: έκθεση του 2016 διαπίστωσε ότι σε 59 περιπτώσεις θανατηφόρου βίας η οποία χρησιμοποιήθηκε σε μια περίοδο έξι ετών, μόνο δύο είχαν οδηγήσει σε ανάληψη νομικής δράσης.

Οι δε “προστατευτικές δικλείδες” για τον περιορισμό της χρήσης όπλων έχουν διαβρωθεί με την πάροδο του χρόνου, σύμφωνα με τον ερευνητή Sebastien Roche του CNRS, γαλλικού εθνικού ερευνητικού κέντρου, ο οποίος επικαλείται την αύξηση των θανάτων στα χέρια της αστυνομίας μετά από την ψήφιση ενός αντιτρομοκρατικού νόμου το 2017.

Το ότι τόση αστυνόμευση στα banlieues περιλαμβάνει στρατιωτικοποιημένο έλεγχο του πλήθους και ελέγχους ταυτότητας “μιλά” για μια ελλιπή, ελάχιστα εκπαιδευμένη δύναμη. Το Clichy-sous-Bois, το επίκεντρο των ταραχών του 2005, δεν είχε αστυνομικό τμήμα μέχρι το 2010, παρά το υψηλό ποσοστό εγκληματικότητας.

Η συζήτηση περί “αχρωματοψίας” των ρεπουμπλικανικών αξιών συγκρούεται με τα στοιχεία πολλών μαρτυριών.

Ο Michel Zecler, μαύρος παραγωγός μουσικής ο οποίος ξυλοκοπήθηκε άσχημα από την αστυνομία στο στούντιο του στο Παρίσι, μου είπε το 2021: “Μη μου πει κανείς ότι δεν υπάρχει αστυνομικός ρατσισμός μετά από αυτό που πέρασα”.

Όσον αφορά την κοινωνική πυριτιδαποθήκη, η γκετοποίηση πλουσίων και φτωχών στη Γαλλία συνεχίζεται ακόμη και τη στιγμή που η εισοδηματική ανισότητα διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα λόγω της μεγάλης κλίμακας κρατικής αναδιανομής.

Η πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες είναι άνιση: η άλλη πλευρά των ελλείψεων της αστυνομίας στα banlieues είναι οι ελλείψεις στην εκπαίδευση.

Δάσκαλοι εγκαταλείπουν ή απορρίπτουν τις περιοχές αυτές σε μεγαλύτερo βαθμό και οι διακρίσεις συνεχίζονται στην απασχόληση. Το Παρίσι έχει αναπτυχθεί, ενώ τα περίχωρά του έχουν μείνει στάσιμα. Ο Αλί Ραμπέχ, δήμαρχος της Τραπ, το αποκαλεί “ολική αποτυχία της δημοκρατίας”.

Μαγικές λύσεις

Ο πληθωρισμός και η Covid-19 έχουν κάνει τα πράγματα χειρότερα. Δεκάδες τοπικοί σύμβουλοι προειδοποίησαν τον Μάιο ότι τα banlieues βρίσκονταν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καθώς το υψηλότερο κόστος διαμονής στα κτίρια σταμάτησε τα ζωτικής σημασίας έργα ανακαίνισης, οι πληρωμές ενοικίων δεν πραγματοποιούνταν και η άνιση κατανομή πόρων υγειονομικής περίθαλψης που βγήκε στην επιφάνεια από την πανδημία έχει αφήσει σημάδια.

Η ανάπλαση θεωρείται κλειδί για καλύτερη στέγαση, ποιότητα ζωής και ασφάλεια.

Μελέτες δείχνουν ότι πρόκειται για γειτονιές όπου η ταχύτητα βαδίσματος των ανθρώπων είναι διπλάσια από εκείνη που μετριέται σε άλλες, πιο ευχάριστες πόλεις.

Ο Alexis de Tocqueville έγραψε κάποτε ότι κάθε γενιά είναι ένας νέος λαός. Η νεαρή ηλικία των ταραχοποιών – κατά μέσο όρο 17 ετών – υποδηλώνει έναν λαό που κινδυνεύει να χαθεί.

Το viral βίντεο ενός πατέρα να σέρνει τον γιο του από τους δρόμους τη νύχτα και να τον ρίχνει στο πορτμπαγκάζ του αυτοκινήτου του ήταν μια οδυνηρή υπενθύμιση του μεγάλου αριθμού μονογονεϊκών οικογενειών που αγωνίζονται να διατηρήσουν τον έλεγχο.

Η θλιβερή έλλειψη παιδικών σταθμών στην περιοχή ενισχύει την ευπάθεια των οικογενειών.

Το να ανοίξουν περισσότεροι χώροι νηπιαγωγείων ήταν μία από τις 31 ιδέες που προτάθηκαν από το think tank Institut Montaigne πέρυσι για την αναζωογόνηση των banlieues.

Δεν υπάρχει μαγική λύση και η πολλή βία θα κάνει κάποιες λύσεις ακόμα πιο δύσκολο να επιτευχθούν – οι υποδομές για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του επόμενου έτους, οι οποίες θεωρούνταν κλειδί για την αναγέννηση των φτωχών γειτονιών, έχουν καταστραφεί.

Στον Μακρόν τελειώνει ο χρόνος για να τηρήσει τις υποσχέσεις του στη νεότερη γενιά την οποία ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί –  και να αποφύγει ακόμη μια περίπτωση deja vu αστικής βίας.