Από το φωτισμό των σπιτιών, την θέρμανση, την βιομηχανία, τις μεταφορές, η ενέργεια διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις οικιακές και επιχειρηματικές δραστηριότητες. Η ενεργοποίηση των υπολογιστών ή η εκκίνηση του αυτοκινήτου είναι ενέργειες που θεωρούμε δεδομένες, ωστόσο αντιπροσωπεύουν το τελικό στάδιο μιας πολύπλοκης διαδικασίας, σύμφωνα με την έκδοση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Shedding Light on Energy in Europe (Ρίχνοντας φως στην ενέργεια στην Ευρώπη έκδοση του 2024 ) μέσω της οποίας επιχειρούνται να δοθούν απαντήσεις σε ερωτήματα, σε μια προσπάθεια να καταστήσει πιο κατανοητό το περίπλοκο θέμα της ενέργειας. Aπό πού προέρχεται η ενέργεια, τι είδος ενέργεια χρησιμοποιούμε στην ΕΕ αλλά και πώς προχωράμε προς την υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, είναι μερικά από τα ερωτήματα που επιχειρεί να απαντήσει η έκδοση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ενεργειακό μείγμα
Η διαθέσιμη ενέργεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση προέρχεται από ενέργεια που παράγεται στην ΕΕ και από ενέργεια που εισάγεται από τρίτες χώρες. Επομένως, για να έχουμε μια καλή εικόνα της συνολικής διαθέσιμης ενέργειας στην ΕΕ, σημειώνει η Κομισιόν, η παραγωγή ενέργειας θα πρέπει πάντα να εντάσσεται στο πλαίσιο των εισαγωγών. Το 2022, η ΕΕ παρήγαγε περίπου το 37% της δικής της ενέργειας, ενώ το 63% εισήχθη. Το 2022, το ενεργειακό μείγμα στην ΕΕ, δηλαδή το φάσμα των διαθέσιμων πηγών ενέργειας, αποτελούνταν κυρίως από πέντε διαφορετικές πηγές: αργό πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου (37%), φυσικό αέριο (21%), ανανεώσιμη ενέργεια (18%), στερεά ορυκτά καύσιμα (13%) και πυρηνική ενέργεια (11%).
Τα μερίδια των διαφορετικών πηγών ενέργειας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των χωρών της ΕΕ. Το 2022, το μερίδιο των προϊόντων πετρελαίου στη διαθέσιμη ενέργεια ήταν υψηλότερο στην Κύπρο (87%), τη Μάλτα (86%) και το Λουξεμβούργο (61%), ενώ το φυσικό αέριο ήταν σημαντική πηγή ενέργειας στην Ιταλία (37%), την Ουγγαρία (31). %), την Ιρλανδία και την Ολλανδία (και οι δύο 30%). Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο στη Σουηδία (50%) και τη Λετονία (42%), ενώ η πυρηνική ενέργεια αντιπροσώπευε το 35% της διαθέσιμης ενέργειας στη Γαλλία και το 26% στη Σουηδία. Το μερίδιο των στερεών ορυκτών καυσίμων ήταν υψηλότερο στην Εσθονία (58%) και στην Πολωνία (41%).
Η παραγωγή ενέργειας είναι πολύ διαφορετική από τη μια χώρα της ΕΕ στην άλλη, σύμφωνα με την έκδοση της Κομισιόν. Το 2022, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ήταν η αποκλειστική πηγή παραγωγής ενέργειας στη Μάλτα (με άλλα λόγια, αυτή η χώρα δεν παρήγαγε κανένα άλλο είδος ενέργειας). Στις άλλες χώρες σημειώθηκε μερίδιο 99,6% στη Λετονία, 98% στην Πορτογαλία και 96% στην Κύπρο. Η σημασία της πυρηνικής ενέργειας ήταν ιδιαίτερα υψηλή στη Γαλλία (71% της συνολικής εθνικής παραγωγής ενέργειας), στο Βέλγιο (67%) και στη Σλοβακία (61%). Τα στερεά καύσιμα ήταν η κύρια πηγή ενέργειας που παράγεται στην Πολωνία (70%), στην Εσθονία (59%), στην Τσεχία (46%) και στη Βουλγαρία (45%). Το φυσικό αέριο είχε το μεγαλύτερο μερίδιο στην Ολλανδία (53%), την Ιρλανδία (37%) και τη Ρουμανία (34%), ενώ το μερίδιο του αργού πετρελαίου ήταν μεγαλύτερο στη Δανία (33%).
Από την παραγωγή στην τελική κατανάλωση
Για την ορθή ερμηνεία των στατιστικών ενέργειας, είναι απαραίτητο να γίνει διάκριση μεταξύ πρωτογενών και δευτερογενών ενεργειακών προϊόντων. Σύμφωνα με την Κομισιόν, ένα προϊόν πρωτογενούς ενέργειας εξάγεται ή δεσμεύεται απευθείας από φυσικούς πόρους, όπως αργό πετρέλαιο, καυσόξυλα, φυσικό αέριο ή άνθρακας. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται πρωτογενής παραγωγή. Τα δευτερογενή ενεργειακά προϊόντα (όπως η ηλεκτρική ενέργεια ή η βενζίνη κινητήρων) παράγονται ως αποτέλεσμα μιας διαδικασίας μετασχηματισμού, είτε από πρωτογενές είτε από διαφορετικό προϊόν δευτερογενούς ενέργειας. Οι τελικοί καταναλωτές μπορούν να χρησιμοποιήσουν πρωτογενή (για παράδειγμα φυσικό αέριο για θέρμανση) ή δευτερογενή ενεργειακά προϊόντα (όπως βενζίνη κινητήρων για να γεμίσουν το ρεζερβουάρ του αυτοκινήτου τους).
Οι ψηλότερες τιμές ενέργειας
Το πρώτο εξάμηνο του 2023, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας για τα νοικοκυριά, συμπεριλαμβανομένων των φόρων και των εισφορών, ήταν υψηλότερες στην Ολλανδία (47,5 ευρώ ανά 100 kWh), στο Βέλγιο (43,5 ευρώ) και στη Ρουμανία (42 ευρώ), ενώ οι χαμηλότερες τιμές καταγράφηκαν στη Βουλγαρία ( €11) και την Ουγγαρία (€12). Το μερίδιο των φόρων και των εισφορών στην τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος ήταν μεγαλύτερο στην Πολωνία (49%) και στην Κύπρο (38%), ενώ μικρότερο ήταν στην Ιρλανδία (-82%) και στο Λουξεμβούργο (-50%), όπου οι τιμές ήταν αρνητικές λόγω σε επιδοτήσεις και επιδόματα που δίνονται στους οικιακούς καταναλωτές.
Πολιτικές της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η φιλόδοξη πολιτική της ΕΕ για το κλίμα που στοχεύει η Ευρώπη να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050. Ειδικότερα, η επίτευξη αυτού του στόχου θα απαιτήσει δράση από όλους τους τομείς της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της επένδυσης σε φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες, της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές του ενεργειακού τομέα, της διασφάλισης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων ή της ανάπτυξης καθαρότερων μορφών ιδιωτικών και δημόσιων μεταφορών. Στόχος της Ενεργειακής Ένωσης είναι να προσφέρει στους καταναλωτές της ΕΕ – νοικοκυριά και επιχειρήσεις – ασφαλή, βιώσιμη, ανταγωνιστική και οικονομικά προσιτή ενέργεια. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικές και τα μέτρα σε διάφορα επίπεδα είναι συνεκτικά, συμπληρωματικά και επαρκώς φιλόδοξα, η Ενεργειακή Ένωση υιοθέτησε έναν ισχυρό μηχανισμό διακυβέρνησης, βασισμένο σε ολοκληρωμένα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα.
