Ενώ στα κατεχόμενα, αλλά και στην Τουρκία, καταγράφεται από την περασμένη Τετάρτη μια έντονη αντίδραση για την απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου, στη Λευκωσία τα πολιτικά κόμματα ενδιαφέρθηκαν περισσότερο με το ΕΛΑΜ. Αποτέλεσμα η πρώτη ουσιαστική αντίδραση κατά της επίσκεψης Ερντογάν, ένα ψήφισμα που κρατά τις ενταξιακές της Τουρκίας στο ψυγείο, να περάσει σχεδόν απαρατήρητο.
Παρά την αδιαφορία των κυπριακών κομμάτων – όσα τοποθετήθηκαν το έπραξαν χωρίς να μπαίνουν ή να συζητούν την ουσία – το ψήφισμα του ευρωκοινοβουλίου καταγράφει σημαντικά στοιχεία και έρχεται να απαντήσει: πρώτον, στην προσπάθεια της Τουρκίας να εκμεταλλευθεί τη στρατηγική της θέση σε βάρος είτε των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είτε στο Κυπριακό, και δεύτερον, απαντά στην παράνομη επίσκεψη Ερντογάν και τη ρητορική που χρησιμοποίησε σε σχέση με την προσπάθεια λύσης του Κυπριακού.
Η μεγάλη εικόνα του ψηφίσματος
Το Ευρωκοινοβούλιο ψήφισε με 367 ψήφους υπέρ, 74 κατά και 188 αποχές για την έγκριση έκθεσης σχετικά με την πρόοδο ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ για τα έτη 2023-2024.
Παρουσιάζοντας την έκθεση ο Ισπανός εισηγητής για την Τουρκία, Νάχο Σάντσες Αμόρ εξέφρασε τη λύπη του «για το γεγονός ότι η Τουρκία τον περασμένο χρόνο άρχισε να μιλάει για λύση δύο κρατών ή για ένα πλαίσιο δύο κρατών έξω από το πλαίσιο της ΕΕ, του ΟΗΕ και της διεθνούς σκηνής».
- Η έκθεση τονίζει με κατηγορηματικό τρόπο ότι η γεωπολιτική και στρατηγική σημασία της Τουρκίας δεν μπορεί να αντισταθμίσει τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση της κυβέρνησης και ότι τα κριτήρια προσχώρησης είναι μη διαπραγματεύσιμα.
- Η τουρκική κυβέρνηση, σύμφωνα με την έκθεση, «δεν κατόρθωσε να αντιμετωπίσει τις θεμελιώδεις δημοκρατικές ελλείψεις», ενώ επισημαίνεται η αυξανόμενη στροφή εντός της ΕΕ προς «ένα διαφορετικό πλαίσιο για τη σχέση, η οποία ενδέχεται να αποβεί εις βάρος της ενταξιακής διαδικασίας».
Οι αναφορές για την Κύπρο
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά «σοβαρή επαναδέσμευση και πολιτική βούληση για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ», ενώ χαιρετίζει την επανέναρξη των άτυπων συνομιλιών στις 18-19 Μαρτίου 2025 και τη νέα δέσμη μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Επαναβεβαιώνει σθεναρά την άποψή του ότι η μόνη λύση στο Κυπριακό είναι μια δίκαιη, ολοκληρωμένη, βιώσιμη και δημοκρατική διευθέτηση, στο συμπεφωνημένο πλαίσιο του ΟΗΕ, στη βάση μιας διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, με ενιαία διεθνή νομική προσωπικότητα, ενιαία κυριαρχία, ενιαία ιθαγένεια και πολιτική ισότητα.
Επιπρόσθετα με το ψήφισμα καταδικάζονται μια σειρά παράνομων ή μονομερών ενεργειών της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένων:
- Της πρόσφατης παράνομης επίσκεψης του Προέδρου Ερντογάν στα κατεχόμενα.
- Παραβιάσεων στην Πράσινη Γραμμή.
- Ενεργειών στα Βαρώσια.
- Παραβιάσεων των δικαιωμάτων της τουρκοκυπριακής κοινότητας και των εγκλωβισμένων Ελληνοκυπρίων.
- Ζητημάτων σχετικά με τις ελληνοκυπριακές περιουσίες στα κατεχόμενα.
- Εμποδίων στην έρευνα για τους αγνοούμενους της εισβολής.
Δεν προσπέρασε τις απειλές
Την ίδια ώρα το Ευρωκοινοβούλιο δεν προσπέρασε τη συμπεριφορά της Τουρκίας σ’ ότι αφορά απειλές εναντίον γειτονικών της κρατών. Πιο συγκεκριμένα το κείμενο αποτυπώνει τη λύπη του Κοινοβουλίου για το casus belli για τα ελληνικά χωρικά ύδατα, αλλά και για το γεγονός ότι η Τουρκία εξακολουθεί να παραβιάζει την κυριαρχία Ελλάδας και Κύπρου, μεταξύ άλλων μέσω της προώθησης του δόγματος της γαλάζιας πατρίδας. Καλεί την Τουρκία να σεβαστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα που ορίζει το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, καταδικάζοντας ταυτόχρονα το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο.
Για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα
Η έκθεση εκφράζει βαθιά ανησυχία για τη συνεχιζόμενη επιδείνωση των δημοκρατικών προτύπων στην Τουρκία και για την αδιάκοπη καταστολή των επικριτικών φωνών. Οι ευρωβουλευτές καταδικάζουν τη σκληρή καταστολή των πρόσφατων ειρηνικών μαζικών διαδηλώσεων και τη δίωξη εκατοντάδων διαδηλωτών μέσω βιαστικών μαζικών δικών χωρίς αποδεικτικά στοιχεία εγκληματικής συμπεριφοράς.
Το Κοινοβούλιο εκφράζει επίσης τη λύπη του για τη στοχοποίηση πολιτικών κομμάτων και μελών της αντιπολίτευσης και χαρακτηρίζει τις κινήσεις κατά του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου ως πολιτικά υποκινούμενη ενέργεια. Τονίζεται επίσης ότι με τις ενέργειες αυτές οι τουρκικές αρχές ωθούν περαιτέρω τη χώρα προς ένα πλήρως αυταρχικό μοντέλο.
Εξοργίστηκε η Άγκυρα
Όπως ήταν αναμενόμενο, κι ενώ στη Λευκωσία συζητούσαν για το εάν έπρεπε ή όχι ο ευρωβουλευτής του ΕΛΑΜ να επιζητήσει μια άλλη απόφαση του ΕΚ και για το εάν προκλήθηκε ζημιά ή όχι στην Κύπρο, στην Άγκυρα ήταν πυρ και μανία με την απόφαση που λήφθηκε.
Το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών ήταν το πρώτο που αντέδρασε χαρακτηρίζοντας ως αβάσιμες τις εκτιμήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και την επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στα κατεχόμενα, κατηγορώντας τον θεσμό ότι «παρέχει προπαγανδιστική βάση σε κύκλους που κατέστησαν λόγο ύπαρξής τους τα αντιτουρκικά αισθήματα».
Σημειώνεται ότι η Τουρκία κινήθηκε παρασκηνιακά προκειμένου να εμποδίσει την προώθηση τροπολογιών που είχε καταθέσει ο Κύπριος ευρωβουλευτής Λουκάς Φουρλάς. Μάλιστα υπήρξε και ένα φραστικό επεισόδιο στους διαδρόμους του ΕΚ στο Στρασβούργο ανάμεσα στον Τούρκο πρέσβη Καϊμακτσί και τον Κύπριο ευρωβουλευτή, με τον τελευταίο να υποδεικνύει πως η Τουρκία θα πρέπει να αφήσει τους Κύπριους να ζήσουν ελεύθεροι.
Οργή και στα κατεχόμενα
Άκυρη και προκατειλημμένη χαρακτήρισε ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ερσίν Τατάρ την έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου για την Τουρκία που αφορά την περίοδο 2023-2024, επαναλαμβάνοντας τη θέση του υπέρ της λύσης δύο κρατών στο Κυπριακό. Σε γραπτή δήλωσή του, ο κ. Τατάρ ισχυρίστηκε ότι η έκθεση “αγνοεί τη βούληση του τουρκοκυπριακού λαού” και είναι “αποκομμένη από τις πραγματικότητες”, επαναλαμβάνοντας τον ισχυρισμό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχασε την αμεροληψία της στο Κυπριακό από το 2004 με την πλήρη ένταξη της Κύπρου.
“Δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένει κανείς οι θεσμοί της ΕΕ να επιδεικνύουν μια στάση εκτός από εκείνη του εκπροσώπου της ελληνοκυπριακής ηγεσίας”, ανέφερε ο Ερσίν Τατάρ, ηγέτης των Τουρκοκυπρίων.
Αποδόμηση της διεθνούς νομιμότητας
Ο Τατάρ με τις πιο πάνω τοποθετήσεις του επιχειρεί συστηματικά να αποδομήσει τη διεθνή νομιμότητα και τους θεσμούς που την εκπροσωπούν:
- Απορρίπτει την έκθεση του Ευρωκοινοβουλίου ως “άκυρη”, “προκατειλημμένη” και “εκτός πραγματικότητας”
- Κατηγορεί την ΕΕ για απώλεια “αμεροληψίας” από το 2004, υπονομεύοντας τη νομιμότητα των θέσεών της
- Αμφισβητεί τη διαδικασία του ΟΗΕ, ισχυριζόμενος ότι έχουν “χάσει την εγκυρότητά τους οι προσπάθειες για λύση ομοσπονδίας”
Στη ρητορική του ο Τατάρ επιχειρεί μια αντιστροφή των ρόλων θύματος-θύτη:
Α) Παρουσιάζει την ελληνοκυπριακή πλευρά ως «καταπιεστική» παρά το γεγονός ότι είναι η διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση,
Β) Χαρακτηρίζει τις πολιτικές της ΕΕ ως «άδικη και παράνομη απομόνωση» ενώ πρόκειται για μη αναγνώριση του παράνομου καθεστώτος, και
Γ) Περιγράφει τον τουρκοκυπριακό «λαό» ως θύμα που «έχει βαρεθεί να τον εξαπατούν».
Φωνές και για τη μορφή λύσης
Πέραν των αναφορών Ερσίν Τατάρ, τοποθέτηση επί του ψηφίσματος υπήρξε και από πλευράς του λεγόμενου «υπουργείου εξωτερικών» του κατοχικού καθεστώτος το οποίο με τη σειρά του κάλεσε την ΕΕ αντί να προβαίνει σε «μεροληπτικές και αναληθείς αξιολογήσεις», κατά την έκφασή του, να ενθαρρύνει την ελληνοκυπριακή πλευρά να αποδεχθεί την «κυριαρχική ισότητα και το ισότιμο διεθνές καθεστώς του τουρκοκυπριακού λαού» για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση.
Σημείωσε ότι η επιμονή της έκθεσης στη λύση «δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας» καταδεικνύει την άρνηση της ΕΕ να αναγνωρίσει τις «πολιτικές και de facto πραγματικότητες» στο νησί, υποστηρίζοντας ότι οι προσπάθειες για ομοσπονδιακή λύση έχουν χάσει την ισχύ τους λόγω της «αδιάλλακτης στάσης της ελληνοκυπριακής πλευράς».
Υπερασπίζονται τον Ερντογάν
Και στην ανακοίνωση του κατοχικού «υπεξ» αλλά και στις τοποθετήσεις του Ερσίν Τατάρ και της Άγκυρας έντονο είναι στο στοιχείο της υπεράσπισης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για το ταξίδι στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου. Κοινή γραμμή Άγκυρας και καθεστώτος είναι πως οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και του ψευδοκράτους βασίζονται στην αμοιβαία βούληση «δύο κυρίαρχων κρατών» και ότι ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε η Κυπριακή Δημοκρατία έχουν λόγο επ’ αυτών.
Κόμπος: Υπάρχουν κανόνες στο δρόμος προς την ΕΕ
Ο Υπουργός Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κόμπος, διαμήνυσε προς εταίρους και υποψήφιες προς ένταξη χώρες πως, ο δρόμος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει τους κανόνες της. Τόνισε παράλληλα πως η επικείμενη Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ είναι έτοιμη να σταθεί δίπλα σε όσους θέλουν να διαβούν αυτό τον δρόμο.
Οι αναφορές του Κ. Κόμπου έγιναν στη διάρκεια του γεύματος που παρέθεσε ο Πολωνός Υπουργός Εξωτερικών μετά το πέρας του Gymnich στη Βαρσοβία. Στο γεύμα είχαν προσκληθεί και Υπουργοί Εξωτερικών των εννέα υπό ένταξη χωρών, συμπεριλαμβανομένου και του Τούρκου ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν. Κεντρικό θέμα συζήτησης ήταν οι υβριδικές απειλές, με τον Κύπριο ΥΠΕΞ να καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις.
Στην παρέμβασή του ο Κωνσταντίνος Κόμπος κατέθεσε προτάσεις για τα εργαλεία που θα πρέπει να ενισχυθούν προκειμένου να μπορούν να αντιμετωπιστούν ανάλογης φύσεως απειλές. Υπογράμμισε, επίσης, την ανάγκη να υπάρξουν συνεργασία από όλους για αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών.
- Τόνισε πως θα πρέπει όλοι να συνεργαστούν στη βάση ότι κράτος-μέλος που δέχεται υβριδική απειλή, αυτή η απειλή να θεωρείται ότι στρέφεται εναντίον όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης σημείωσε πως υπάρχουν πολλών μορφών υβριδικές απειλές και σ’ αυτές περιλαμβάνονται η χρήση της θρησκείας, της μετανάστευσης κτλ. Υπέδειξε στους ομολόγους του ότι η Ευρωπαϊκή Ένωσης δεν θα πρέπει να διστάζει στο να κατονομάζει όσους βρίσκονται πίσω από υβριδικές απειλές. Και τέλος διαμήνυσε πως η ΕΕ δεν θα πρέπει να περιορίζεται στους συνήθεις ύποπτους.
Στο πλαίσιο των εργασιών του Gymnich, οι Υπουργοί Εξωτερικών είχαν ανταλλαγή απόψεων και συζήτηση με τον Υπουργό Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Ντέιβιντ Λάμι, σχετικά με την κατάσταση στην Ουκρανία και τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και στο Σουδάν, προστίθεται. Ο κ. Κόμπος είχε, επίσης, σύντομες συζητήσεις με τον Υπουργό Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, με τον Υπουργό Εξωτερικών της Πολωνίας, Ράντοσλαβ Σικόρσκι, καθώς και με τον Υπουργό Εξωτερικών της Σερβίας, Μάρκο Ντούριτς.
