Γιάννης Τσιέλεπος: Ο διεθνής Κύπριος του κρασιού

Τι είναι εκείνο που θυμάστε πιο έντονα απ’ τα παιδικά σας χρόνια στην Κύπρο;
Το πόσο ρομαντικές ήταν οι εποχές εκείνες… Η Πάφος, απ’ εκεί κατάγομαι, ήταν ένα μικρό χωριό τότε. Ένιωθα ότι όλοι ήμασταν μια μεγάλη παρέα, χωρίς να υπάρχουν κοινωνικές τάξεις, εδώ οι φτωχοί, εκεί οι πλούσιοι. Ήμασταν όλοι ίσοι. Θυμάμαι επίσης πόσο φορτισμένα ήταν τα γεγονότα τότε: Η ΕΟΚΑ, η ανταρσία, έχασα τον πατέρα μου το ’64, ήταν το πραξικόπημα στην Ελλάδα, η Χούντα, το εδώ πραξικόπημα…  Πέραν αυτών θυμάμαι το φαγητό της μάνας μου που μαγείρευε εξαιρετικά –και το κάνει ακόμα και σήμερα παρά τα 88 της χρόνια – την προσοχή της στην πρώτη ύλη, το πάθος της.

 

Μικρός για ποιο πράγμα προορίζατε τον εαυτό σας;
Το όνειρο όλων ήταν να γίνουν γιατροί. Δεν άντεχα το αίμα και γενικά ήταν κάτι που δεν με ενδιέφερε. Ψαχνόμουν γενικά… Ήθελα να φύγω, να ταξιδέψω. Αυτά ήταν στο μυαλό μου και όχι να γίνω οινολόγος.

 

Είχατε τάσεις φυγής;
Πάντα με θυμάμαι να θέλω να φύγω.  Και όταν τελικά το έκανα, προσπαθούσα να δω τι θα κάνω ψάχνοντας μια Ιθάκη. Και αποδείχθηκε ότι αυτή η Ιθάκη ήταν η οινολογία.

 

 

Η οποία πώς προέκυψε;
Τέλειωσα πρακτικό κλάδο και ήξερα ότι θα έκανα κάτι με χημεία που μου άρεσε. Φυσικά, απέρριψα την Αγγλία για ευνόητους λόγους. Ξέρετε, ήταν πολύ φορτισμένες αποφάσεις. Είχα χάσει πολλούς φίλους στον αγώνα της ΕΟΚΑ, στο στρατό ήμουν ανθυπολοχαγός και έχασα επίσης πολλούς στρατιώτες. Ήξερα λοιπόν ότι ήθελα να φύγω απ’ την Κύπρο, δεν ήθελα να πάω Αγγλία και ότι ήθελα να ταξιδέψω. Πήγα στη Γαλλία ως αντίδραση για τους Άγγλους που θεωρούσα υπεύθυνους για τα κακά της Κύπρου. Πηγαίνοντας εκεί, μετά τον Μάη του ’68, το περιβάλλον το φοιτητικό ήταν πολύ γοητευτικό.

 

Είχατε εικόνα τι κάνει ένας οινολόγος;
Προέρχομαι από μια πόλη που είχε κρασί, παρόλο που ήταν πολύ πρώιμα τα πράγματα. Είχα κάποιες αναφορές –τα φορτηγά που μετέφεραν σταφύλια, τη μυρωδιά τους- ενώ η επαφή με τη φύση ήταν κάτι που αποζητούσα. Περπατώντας στους αμπελώνες της Βουργουνδίας κατάλαβα πως μου άρεσε, είχα μια τάση προς την επαφή με τη φύση. Τότε ήταν που πήρα την απόφαση να κάνω αυτή τη δουλειά.

 

Πόσο σημαντική είναι η Γαλλία στη σύγχρονη οινική πραγματικότητα;
Η Βουργουνδία εκπροσωπούσε –και το κάνει εν μέρει ακόμα- τον μικρό παραγωγό, την ποιότητα, το φιλοσοφημένο κρασί. Είναι ένα σημείο αναφοράς στο καλό κρασί και στη φιλοσοφία του terroir.

 

Είχατε πάει Βουργουνδία με σκοπό να επιστρέψετε Κύπρο;
Βέβαια. Και αυτό έκανα… Μετά τις σπουδές μου επέστρεψα και έκανα μάλιστα και μια συνέντευξη σε μια εταιρία, τη ΣΟΔΑΠ. Κατάλαβα όμως ότι η Κύπρος είχε μεσάνυχτα από κρασί, δεν γνώριζαν καν την ειδικότητα του οινολόγου, τότε τα κρασιά τα έκαναν χημικοί. Ήταν ένα μικρό χωριό χωρίς κανένα πλάνο για το κρασί. Δεν υπήρχαν λοιπόν οι προϋποθέσεις για να μείνω στην Κύπρο.

 

 

Και στην Αρκαδία πώς καταλήξατε;
Για να είμαι ειλικρινής δεν ήθελα να μείνω σε μια επαρχιακή πόλη. Η Αρκαδία όμως μου έδωσε την ευκαιρία να είμαι εκεί έχοντας την επαφή με τη φύση αλλά να πηγαίνω και στην Αθήνα για να δω θέατρο, να παρακολουθήσω ταινίες στο σινεμά…

 

Αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το κρασί, σε μια περίοδο που η γενέτειρά σας «είχε μαύρα μεσάνυχτα στο κρασί» όπως είπατε. Και η Ελλάδα όμως δεν ήξερε πολλά για το Μοσχοφίλερο.
Η Ελλάδα ήταν σαφώς πιο μπροστά σε ό,τι αφορά το κρασί. Εκεί υπήρχε μια ελευθερία, μια διαφορετική κουλτούρα σε αντίθεση με την Κύπρο που ήταν πολύ συντηρητική για να με αντέξει! (γέλια) Έψαχνα κάτι που θα μου παρείχε ελευθερία και όχι να με βάλει σε καλούπια. Δεν μπορούσα να μείνω λοιπόν εδώ.

 

Απ’ την άλλη γιατί επιλέξατε το Μοσχοφίλερο; Ποια στοιχεία του σας έκαναν να επενδύσετε σε αυτό;
Η επιλογή τότε ήταν Μοσχοφίλερο ή Αγιωργίτικο αλλά το πρώτο ήθελε λιγότερη προσπάθεια για να αναδειχθεί. Με το Αγιωργίτικο ασχολήθηκα μετά από 15 χρόνια αλλά ένα κόκκινο κρασί είναι πάντα πιο δύσκολο. Το Μοσχοφίλερο, με τις πρώτες κινήσεις που κάναμε το 1980, άρχισαν να φαίνονται οι δυνατότητές του και να αποδίδει, εξ ου και ακολούθησαν πολλοί άλλοι μετά.
Κάπου διάβασα ότι την επόμενη χρονιά της επιτυχίας σας κυκλοφόρησαν 85 ετικέτες Μοσχοφίλερο ή κάτι που έμοιαζε με αυτό, αφού ουσιαστικά ήταν λίγο Μοσχοφίλερο ανακατεμένο με Ροδίτη.
Όντως έτσι έγινε και απ’ εκεί… Αναδεικνύοντας το Μοσχοφίλερο βάλαμε το ελληνικό κρασί σε μια πορεία, γι’ αυτό και μας ακολούθησαν πολλοί βγάζοντας τόσες ετικέτες.

 

Όταν ανακοινώσατε στους δικούς σας ανθρώπους –τους γονείς σας, τους φίλους σας- ότι θα προχωρήσετε με την αγορά ενός οινοποιείου, ποια ήταν η αντίδρασή τους;
Ήμουν ένα άτομο ανεξάρτητο. Από πολύ νωρίς δεν είχα οικονομική εξάρτηση απ’ το σπίτι μου. Δούλευα, σπούδαζα και δεν είχα τον μπαμπά και τη μαμά να μου στέλνουν χρήματα. Απ’ την άλλη, οι φίλοι μου γελούσαν και μου έλεγαν πως πάω να μπλέξω χωρίς να έχω καν τα χρήματα. Για να γίνεις επιχειρηματίας στο κρασί έπρεπε να έχεις λυμένο το βιοποριστικό σου και να επενδύεις. Έκανα όμως κι άλλες δουλειές και συγχρόνως άρχισα να επενδύω στο κρασί. Ήταν πολύ δύσκολο, δεν θα πω ψέματα… Αλλά πείσμωσα, ήθελα να τα καταφέρω.

 

 

Η έλλειψη γνώσης, η απουσία βοήθειας απ’ το κράτος, η δυσπιστία ενδεχομένως που αντιμετωπίζατε απ’ τους οινοποιούς δεν σας φόβισαν;
Όλα τα προβλήματα με έκαναν να γίνω επιχειρηματίας κάτι που ποτέ δεν είχα σκεφτεί. Δεν είχα τέτοιες βλέψεις… Ήθελα γίνω οινολόγος, να κάνω το κρασί και να το αναδεικνύω. Όταν όμως είδα το επίπεδο και τον τρόπο που αντιμετώπιζαν οι επιχειρηματίες την ιστορία του κρασιού αποφάσισα να γίνω επιχειρηματίας. Εκείνη την περίοδο ήμασταν 4-5 άτομα με την ίδια λογική. Ήταν ο Γεροβασιλείου, ο Σκούρας όλοι άνθρωποι με τις ίδιες καταβολές, απ’ τη Γαλλία. «Υποχρεωθήκαμε» λίγο πολύ να γίνουμε επιχειρηματίες του κρασιού.

 

Eντοπίσατε καχυποψία ως Κύπριος, απ’ τη στιγμή που δεν είχαμε παράδοση στο κρασί;
Βέβαια! Ήμουν ένας που ήρθε απ’ το πουθενά και δεν μπορούσαν να δεχτούν ότι ξεπέρασα οικογένειες οινοποιών.

 

Απ’ την άλλη, έχω την αίσθηση πως η σύμπνοια χαρακτηρίζει τον κλάδο των οινοποιών. Διάβασα τον Σκούρα να λέει καλά λόγια για εσάς, για τον Μπουτάρη κ.ο.κ. Αυτό πώς επετεύχθη;
Υπάρχει ένας αλληλοσεβασμός μεταξύ μας. Μην ξεχνάς ότι εμείς φτιάξαμε την εικόνα του κρασιού όπως είναι σήμερα. Κάναμε το σχεδιασμό, το πλάνο και δώσαμε τις μάχες μας. Τότε υπήρχαν συμφέροντα και άνθρωποι που πίστευαν ιδεολογικά πως οι δυνατότητες του ελληνικού κρασιού είναι συγκεκριμένες, γι’ αυτό και χρειαζόταν βοήθεια από ξένες ποικιλίες. Εμάς αυτό μας έβρισκε αντίθετους γιατί δεν αναδείκνυε τον ελληνικό αμπελώνα. Επιβάλαμε όμως την άποψή μας… Απ’ το ’96 μέχρι σήμερα δημιουργήθηκαν περισσότερα από 1000 οινοποιεία στην Ελλάδα τα οποία είναι ενταγμένα σε αυτή τη φιλοσοφία. Μπορεί να μην είναι όλα βιώσιμα αλλά έχουν ένα δρόμο να ακολουθήσουν.

 

 

Ποιο είναι το πιο γοητευτικό μέρος της δουλειάς σας;
Απ’ την πρώτη μέρα του κύκλου της χρονιάς μέχρι τη στιγμή που θα τελειώσεις είναι μια διαδικασία γοητευτική, η οποία ποτέ δεν είναι ίδια. Δεν μηχανοποιείται και κάθε φορά είναι αλλιώτικη. Επομένως ποτέ δεν βαριέσαι. Έχω κάνει 45 τρύγους μέχρι σήμερα. Ποτέ δεν ήταν ίδιο. Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες, κάποια κοινά χαρακτηριστικά αλλά μέχρι εκεί.

 

Το ελληνικό κρασί έχει τη θέση που του αξίζει στις διεθνείς αγορές;
Όχι ακόμα… Είναι όμως σε καλό δρόμο. Στην Ελλάδα υπάρχει ένα κράτος το οποίο βάζει εμπόδια-γραφειοκρατία, υπερφορολόγηση κ.λπ.- σε οποιονδήποτε θέλει να αναπτυχθεί. Πρέπει λοιπόν να δουλέψεις μόνος σου χωρίς τη βοήθεια του κράτους. Κάποια οινοποιεία, μαζευτήκαμε και κάναμε ένα σοβαρό promotion στην Αμερική την οποία δουλεύουμε πάνω από 20 χρόνια. Η αναγνώριση που έρχεται λοιπόν δεν είναι τυχαία. Υπάρχει στρατηγική και όραμα. Το πρόβλημα δεν είναι να πωλήσεις 20 χιλιάδες φιάλες στην Ελλάδα ή την Κύπρο αλλά να καταφέρεις να είσαι υπολογίσιμος παίχτης στην παγκόσμια σκακιέρα. Να ξέρουν στην Κίνα ποιος είναι ο Τσέλεπος, να ξέρουν στην Αμερική ποιος είναι ο Γεροβασιλείου. Θέλει πολλή δουλειά όμως για να το καταφέρεις αυτό.

 

Με το κυπριακό κρασί ασχολείστε;
Το ξέρω, το αγαπώ και πιστεύω πως έχει προοπτική. Πάει βέβαια με αργούς ρυθμούς. Υπάρχει πλέον μια νέα γενιά οινοποιών που αγαπούν το κρασί, το καταλαβαίνουν αλλά το πρόβλημα και εδώ είναι η οργάνωση και η απουσία στρατηγικής. Οι κυβερνώντες κάνουν επιφανειακές κινήσεις. Γίνονται ανεξάρτητες προσπάθειες και ο καθένας ασχολείται με τις γηγενείς ποικιλίες του. Δεν υπάρχει ένα στρατηγικό σχέδιο του κλάδου.

 

Εκτός δουλειάς τι είναι αυτό που σας αρέσει να κάνετε;
Ταξιδεύω, μου αρέσει το φαγητό, να πίνω ωραία κρασιά και να παρακολουθώ ταινίες στον κινηματογράφο. Την περασμένη βδομάδα ήμουν Μασσαλία,  που ήταν καταπληκτικά, πήγα στο Chateauneuf Du Pape που ήταν φανταστικά.

 

 

Πώς επιλέγετε έναν προορισμό κάθε φορά;
Πάω σε μέρη που μου αρέσουν οινολογικά, γαστρονομικά και να είναι και όμορφα. Θυμάμαι ένα χωριουδάκι στην Πορτογαλία, στη μέση του πουθενά όπου έφαγα παραδοσιακή κουζίνα, ήπια ωραίο κρασί. Ξέρω ότι θα φάω καλά σε ένα βραβευμένο εστιατόριο ή στο Pralina. Το ωραίο όμως είναι να ανακαλύπτεις και μικρά ταβερνάκια με αυθεντικό φαγητό. Σε μικρά χωριά της Γαλλίας βρίσκεις παραδοσιακές ταβερνούλες που τρως φανταστικά. Δεν είναι προνόμιο των πλουσίων να τρως καλά. Χρειάζεται να το ψάχνεις λίγο. Έτσι ακριβώς συμβαίνει και με το κρασί.

 

Πέστε μου κάτι τελευταίο: Κόκκινο, λευκό ή ροζέ; 
Αναλόγως με το τι τρώω.

 

Πιστεύετε σε εκείνο τον κλασικό μύθο που λέει κόκκινο κρασί με κρέας, λευκό με ψάρι;
Όχι απόλυτα. Μπορείς να πιεις ένα ελαφρύ κόκκινο, που παίζουν πολύ τελευταία, με ένα ψάρι. Ή να πιεις ένα κρασί απ’ τη Σαντορίνη με ένα κρέας. Ή chardonnay με κρέας. Απ’ τα δικά μου έχω πάντα μια μικρή αδυναμία στο Μοσχοφίλερο. Είναι το πρώτο μου κρασί, είναι αυτό που με ανέδειξε. Φέτος μάλιστα προσπαθούμε να κυκλοφορήσουμε ένα ροζέ από Μοσχοφίλερο το οποίο έχει φοβερές δυνατότητες. Έχει πολλά να δώσει ακόμα ως ποικιλία!

 

 

Υπάρχει κάτι στη ζωή σας το οποίο αν δεν συνέβαινε, δεν θα ήσασταν αυτός που είστε σήμερα;
Ο πόλεμος. Ήταν κάτι που επηρέασε απόλυτα την δική μου γενιά. Υπηρετούσα το ’74, ήμουν ανθυπολοχαγός. Σε μια μέρα είδα να αλλάζει ο τόπος μου, ολόκληρη η Κύπρος. Αυτός είναι και ένας απ’ τους λόγους που δεν θέλω να έρχομαι. Θέλω να μείνω με τις αναμνήσεις που είχα πριν τον πόλεμο.

 

Πού υπηρετήσατε;
Ήμουν εκπαιδευτής νεοσυλλέκτων, αλλά τότε υπηρετούσα σε μια μονάδα όπου εξειδικευόμασταν στο να κάνουμε εκκαθαρίσεις κατοικημένων περιοχών. Όταν οι Τούρκοι εγκατέλειπαν τα σπίτια τους, τα  παγίδευαν. Μαζί με την ομάδα μου μπαίναμε πρώτοι εμείς, ελέγχαμε τα πάντα και μετά έμπαινε ο δικός μας στρατός. Για παράδειγμα, έμπαινες σε ένα σπίτι, διψούσες και άνοιγες το ψυγείο να πάρεις νερό και γινόταν έκρηξη, γιατί το ψυγείο ήταν παγιδευμένο με εκρηκτικό μηχανισμό. Δεν φαντάζεσαι πόσες απώλειες είχαμε με αυτό τον τρόπο… Στο τάγμα το δικό μου είχαμε πάνω από 40 άτομα νεκρούς. Θα μπορούσα να ήμουν και εγώ ένας απ’ αυτούς. Άνθρωποι που ήταν δίπλα μου πέθαναν γιατί ήταν στη λάθος θέση, τη λάθος στιγμή.

 

Πιστεύετε στην τύχη; 
Απόλυτα! Έμαθα ότι η τύχη είναι με τους τολμηρούς. Να το θυμάσαι αυτό! Και το ότι έκανα κρασί, ρίσκο ήταν αλλά μου βγήκε σε καλό.

 

Περιοδικό Taste, τεύχος 131.