Ένας από τους κορυφαίους ερμηνευτές και δημιουργούς της σύγχρονης ελληνικής δισκογραφίας, ο Μιχάλης Χατζηγιάννης, μιλάει για όσα σήμερα απασχολούν τη μουσική, την κοινωνία, την πολιτική, την επικαιρότητα – τη ζωή και την καθημερινότητά του.
Το προηγούμενο Σάββατο -αφορμή και της συνέντευξής μας- είχα παρακολουθήσει την μεγάλη τηλεοπτική συναυλία που είχε δώσει στο Mega Ελλάδος, με τίτλο «Σπίτι με το MEGA» που αναμεταδόθηκε και στην Κύπρο από τον Alpha Κύπρου – «δώρο» στους θαυμαστές του, σε όσους συγκινούνται από τη φωνή και τα ποικιλόμορφα -πότε βαθιά εσωστρεφή, πότε ιδιαίτερα εξωστρεφή- τραγούδια του, «ταξιδεύοντας» συναισθήματα, αισθήσεις και το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του, σ’ αυτή την δύσκολη εποχή των lock downs· ένας Μιχάλης στα καλύτερά του, μια δουλειά πολλών μηνών προετοιμασίας, που ανταμείφθηκε και από την μεγάλη επιτυχία που είχε την επόμενη μέρα στα νούμερα τηλεθέασης. Του το αναφέρω την Πέμπτη που μιλήσαμε και συγκινείται. «Είναι αλήθεια ότι ήταν μια εξαιρετική παραγωγή, με πολλή δουλειά και προετοιμασία, στην οποία συμμετείχαν σπουδαίοι μουσικοί και ένα τεράστιο τεχνικό επιτελείο που κλήθηκε να υπηρετήσει μια παράσταση με κορυφαίους καλλιτέχνες να με τιμούν με την παρουσία τους, όπως ο Γιώργος Νταλάρας και η Άλκηστις Πρωτοψάλτη. Ο Γιώργος Νταλάρας, απ’ τη μία, που με τιμά να λέω ότι είναι φίλος μου, αποτελεί μια κορυφαία μορφή στη μουσική ιστορία του ελληνικού τραγουδιού κι ένας ιεροφάντης της Τέχνης, ενώ και η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, απ’ την άλλη, είναι μια υψηλών προδιαγραφών ερμηνεύτρια, αυστηρή με τον εαυτό της και το μεγάλο καλλιτεχνικό της εκτόπισμα. Στο “Σπίτι με το MEGA”, ερμήνευσε και το πρώτο μας τραγούδι, “Νικητές Χαμένοι”, σε στίχους του συμπατριώτη μας, Σταύρου Σταύρου». Εκείνο το βράδυ εμφανίστηκε μαζί του και άλλη μία συμπατριώτισσά μας, μια νέα ερμηνεύτρια, η Κατερίνα Παράσχου, ενώ πολύ απολαυστικός ήταν και ο σπουδαίος ηθοποιός, τραγουδιστής και performer, Θανάσης Αλευράς. Του το επισημαίνω. «Η Κατερίνα, όπως έχετε διαπιστώσει, είναι μια φωνή σπουδαία και με ταυτότητα. Είναι παιδί με πολλά χρόνια μουσικών σπουδών και έχει την ποιότητα του φιλόπονου και ταπεινού καλλιτέχνη, που θέλει να κατακτήσει μια θέση στη μουσική σκηνή – και πιστεύω ότι θα το κάνει. Ο Θανάσης, απ’ την άλλη, είναι φίλος μου και είναι σοβαρός καλλιτέχνης, αν και η δουλειά του είναι -εκτός των άλλων- να κάνει τον κόσμο να χαίρεται και να γελά. Η παρουσία του έδωσε στην παράσταση το κατάλληλο “κολλητικό” υλικό και την απαραίτητη ευδαιμονία. Γενικά, ήταν μια βραδιά και για μένα ανεπανάληπτη, γιατί έσμιξα πάλι με ένα τεράστιο κοινό, μέσα από τις δυνατότητες βέβαια ενός “Μεγάλου” καναλιού, μετά από την καραντίνα της πανδημίας και τους περιορισμούς. Μια πρωτόγνωρη συγκίνηση με διαπέρασε, όταν οι προβολείς άναψαν και οι κάμερες άρχισαν να γράφουν…Στο τέλος, όταν πια οι προβολείς έσβησαν και η αυλαία έπεσε, με γέμισε μια γλυκιά αίσθηση πληρότητας…», καταλήγει.
– Ποια είναι η άποψή σου για το μεγάλο θέμα των ημερών σε ό,τι αφορά εσάς τους καλλιτέχνες, που έχει να κάνει με την παρενόχληση και την άσκηση βίας -ψυχολογικής και σωματικής- στο χώρο της εργασίας σας; Σε κάθε δραστηριότητα της καθημερινής μας ζωής, όπου υπάρχει ιεραρχική διαβάθμιση -και όχι μόνο- είναι αυτονόητο ότι πρέπει να τηρούνται οι κανόνες της σωστής ανθρώπινης συμπεριφοράς. Και, το πρώτο απ’ όλα, είναι ο σεβασμός της αξιοπρέπειας των συνανθρώπων μας.
– Και, σε ό,τι αφορά τα όρια μεταξύ μίας πολύ αυστηρής και απαιτητικής συνεργασίας και του bullying – για τα οποία πολύς λόγος γίνεται τις τελευταίες μέρες; Αυτό είναι προφάσεις εν αμαρτίες. Τα όρια μεταξύ αυστηρής συμπεριφοράς και bullying είναι τόσο σαφή όσο της γυμναστικής και του καψωνιού!
– Όλα αυτά τα χρόνια έπεσε ποτέ προσωπικά στην αντίληψή σου περιστατικό που να αφορά σε παρενόχληση, σε ανθρώπους του περιβάλλοντος σου; Στο εργασιακό μου περιβάλλον, σε χώρους που είχα εγώ τον πρώτο λόγο, ποτέ. Σε χώρους, επίσης, που έτυχε να εργαστώ, δεν διαισθάνθηκα κάτι που να παραπέμπει σε προσβολή. Ποιος ξέρει, τελικά μπορεί και να ήμουν τυχερός!
– Γενικά, υπήρξες ποτέ, εσύ, προσωπικά -για οποιοδήποτε λόγο- θύμα bullying -ας μη χρησιμοποιήσω τη λέξη «βίας»-, το οποίο μπορεί να αφορά οποιαδήποτε πτυχή της προσωπικότητας, καταγωγής, τρόπου συμπεριφοράς, κ.α.; Το γεγονός ότι έγινα γνωστός -σχετικά γρήγορα και πολύ σύντομα- και αυτόνομος, υποψιάζομαι ότι με προστάτευσε από ανεπιθύμητες κακοτοπιές.
– Επειδή είσαι ένας καλλιτέχνης σκεπτόμενος, όσα χρόνια σε γνωρίζουμε, και έχεις ισχυρή άποψη για ό,τι κοινωνικο-πολιτικό συμβαίνει γύρω μας, θεωρείς πως διάγουμε πια μια νέα εποχή στο πώς αντιμετωπίζουμε -γενικότερα, ως πολίτες- την πολιτική, και όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας; Σίγουρα διάγουμε μια νέα εποχή, όπου τα προηγούμενα -δέκα και ίσως περισσότερα- χρόνια, ακόμη και στις ισχυρότερες δημοκρατίες του κόσμου, ο λαϊκισμός μας έδειξε τις ολέθριες συνέπειές του, οπόταν και καταλάβαμε όλοι ότι η δημοκρατία είναι το πολυτιμότερο αγαθό, που όμως δεν είναι δεδομένο και οφείλουμε να το προστατεύουμε μονίμως ως κόρην οφθαλμού. Εκτιμώ ότι όλα αυτά που βλέπουμε και ακούμε και μας προκαλούν δυσαρέσκεια, καταλήγουν σε ένα και μόνο ζήτημα: Αυτό που θέλει ο κάθε άνθρωπος είναι οι νόμοι να ισχύουν και να λειτουργούν για όλους, ίσα κι όμοια.
– Πάντως, πολλές φορές έχει ακουστεί το όνομά σου για θέση σε ψηφοδέλτια – τόσο του κοινοβουλίου της Κύπρου όσο και της ευρωβουλής. Είναι αλήθεια πως στο παρελθόν είχες φτάσει πολύ κοντά στο να είσαι υποψήφιος; Είμαι και παραμένω καλλιτέχνης· αφοσιωμένος στην Τέχνη μου και πάντα θα κάνω ό,τι χρειάζεται για να βοηθώ την πατρίδα μου. Ιδιαίτερα σε εποχές εξαιρετικά δύσκολες όπως η σημερινή. Ναι, είναι αλήθεια, αφού με ρωτάς, ότι μου έγιναν διάφορες προτάσεις στο παρελθόν. Πραγματικά όμως, πιστεύω -και πείτε με ρομαντικό- ότι η μουσική, οι καλές Τέχνες που καλλιεργούν τον ψυχισμό μας, ο πολιτισμός γενικότερα, η ανάγκη συμφιλίωσης με τον εαυτό μας και το «σπίτι» μας, τον πλανήτη Γη, μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής μας σκέψης και δράσης.
– Γενικά, και πάλι ορμώμενος από την πολιτική σου σκέψη, και επειδή είσαι ένας άνθρωπος που ανέκαθεν δεν «μασούσες» τα λόγια σου, πώς αντιμετωπίζεις τα όσα σήμερα συμβαίνουν στην Κύπρο – δηλαδή, διαφθορά, αμφισβήτηση της εξουσίας, δημόσια κριτική από το σύνολο σχεδόν των πολιτών κ.λπ; Με στενoχωρούν και θλίβομαι. Γιατί αγαπώ τον τόπο μου και -ως πρόσφυγας-, κάθε κύτταρό μου είναι συνυφασμένο με όλες τις πληγές που άφησε η παράνομη και παράλογη αυτή τουρκική εισβολή και κατοχή. Καθήκον όλων μας είναι να βρούμε τον τρόπο να βοηθήσουμε, να συμμετέχουμε σε μια διαδικασία που τελικό στόχο θα έχει να γίνουμε ξανά περήφανοι για την Κύπρο μας.
– Εμφανώς απογοητευμένος από την πολιτική λοιπόν, τι θεωρείς, εσύ, σήμερα, κύρια ανάγκη; Ο άνθρωπος αποζητά κοινωνική δικαιοσύνη και ισονομία. Δεν λέω κάτι καινούργιο. Μη ξεχνάτε ότι οι βάσεις αυτών των αρχών τέθηκαν στην Ελλάδα από αρχαιοτάτων χρόνων και μένουν αναλλοίωτες.
– Παρόλ’ αυτά διατηρείς την αισιοδοξία σου – ότι κάτι μπορεί ν’ αλλάξει στο μέλλον; Διατηρώ την αισιοδοξία μου, ακόμα και υπό τις πιο δύσκολες συνθήκες -γενικότερα μιλώντας, αυτές τις οποίες διάγουμε ως κοινωνία και ως ανθρωπότητα- και την αντλώ από τη βαθιά μου πεποίθηση ότι ο άνθρωπος, στα δύσκολα και στις αντιξοότητες, έχει έναν εσωτερικό μηχανισμό όπου αντιδρά συλλογικά, συνεκτικά, με στόχο την πρόοδο και την ευημερία του συνόλου.
– Ο κορωνοϊός, το άλλο μεγάλο θέμα που απασχολεί, και τα συνεχή lock downs, πώς έχουν επηρεάσει εσένα προσωπικά και τη δουλειά σου; Σε ανησυχεί π.χ. το γεγονός ότι εσείς, οι καλλιτέχνες, αλλά και όσοι εργάζονται γύρω από τους καλλιτέχνες, δεν είστε στις προτεραιότητες των κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου; Αποτελούμε έναν μεγάλο κλάδο εργαζομένων που περιμένει ότι η πολιτεία δεν θα αποστρέψει το πρόσωπο της από τους ανθρώπους της Τέχνης αλλά θα τους φερθεί με ευαισθησία, σεβασμό και αξιοπρέπεια – και, εφόσον, το επιτρέψουν οι συνθήκες να συμμετέχουμε στην παραγωγική διαδικασία ενεργά.
– Για να έρθουμε και στα αμιγώς μουσικά και προσωπικά σου, θα έλεγες πως «τα έχεις ζήσει όλα» όλα αυτά τα χρόνια που βρίσκεσαι στην κορυφή, Μιχάλη -τουλάχιστον αυτή την εντύπωση έχουμε εμείς- ή εκπλήσσεσαι ακόμη -ευχάριστα ή δυσάρεστα- με όσα συνεχώς σου επιφυλάσσει η ζωή; Αλίμονο, αν τα είχα ζήσει όλα! Σε ό,τι δε αφορά στην κορυφή, αυτό είναι σχετικό. Είναι αλήθεια ότι έζησα πολύ έντονες καλλιτεχνικές στιγμές. Εύχομαι κι ελπίζω, θεού θέλοντος, να ζήσω και άλλες όμορφες και δημιουργικές μουσικές στιγμές. Διότι, ο δρόμος της δημιουργίας, όπως ο δρόμος του έρωτα και της ζωής, είναι η μέγιστη πρόκληση. Όσο για αυτά που συνεχώς επιφυλάσσει η ζωή, τα δέχομαι, τα επεξεργάζομαι και τα αντιμετωπίζω με όση αντοχή μου δίνει η παιδεία και η αισθητική μου.
– Σε ποιες περιπτώσεις παραμένεις ακόμη αθώος – εκείνο το παιδί που κάποτε έπαιζε με τους φίλους του στην Αγλαντζιά; Όταν αναπολώ τα όμορφα παιδικά μου και ανέμελα χρόνια. Υπάρχουν στιγμές τέτοιες, ακόμη και σήμερα…
– Μια μιλάμε για τα παιδικά σου χρόνια, ποιο ήταν το «τίμημα» τού να είσαι σταρ προτού ακόμη ενηλικιωθείς, Μιχάλη; Γιατί ήσουν σταρ στην Κύπρο, όσο ακόμη ήσουν μαθητής – όλοι το παραδέχονται αυτό όσο κι αν εσύ, για λόγους σεμνότητας ίσως, αποφεύγεις να χρησιμοποιήσεις τέτοιες λέξεις για τον εαυτό σου… Ξέρεις, όσο είσαι με τους συμμαθητές και τους φίλους σου, δεν υπάρχει κάποιο «τίμημα», διότι όταν είσαι παιδί ακόμα και η ζήλεια έχει αθωότητα. Μόνο στον κόσμο των ενηλίκων γίνεται φθόνος και κάποτε και κακία.
– Στη μουσική παραμένεις να λειτουργείς με την ίδια αθωότητα; Με το «Μην αργείς» και τη συνεργασία σου με την Ελεάνα Βραχάλη, έπειτα από πολλά χρόνια, ήταν σα να επέστρεφες στην «πηγή», στην αρχή σου, σε αθώα χρόνια δημιουργίας… Είναι αλήθεια ότι η επανασυγκόλληση της δημιουργικής σχέσης με την Ελεάνα Βραχάλη μοιάζει με ένα comeback στην εποχή της αθωότητας, της πρώτης καλλιτεχνικής νιότης. Εκτιμώ ότι ξεκινά τώρα μια νέα, πιο ώριμη εποχή, κι έτσι καθώς κι εμείς ωριμάζουμε, ο μέσα μας κόσμος αποκαλύπτεται πιο αληθινός από ότι αυθόρμητος, όπως ήταν στα πρώιμα χρόνια.
– Κάποτε είχα διαβάσει σε συνέντευξή σου πως θα ήθελες να έδινες μεγαλύτερο βάρος στις ανθρώπινές σου σχέσεις – να δημιουργούσες πιο στενές φιλίες με κάποιους ανθρώπους, να μην έχανες ανθρώπους από τη ζωή σου λόγω του ότι κυνηγούσες την καριέρα σου. Σήμερα αυτό έχει αλλάξει; Οι προτεραιότητες σου, τα «θέλω» σου, οι ανάγκες σου; Τώρα καταλαβαίνω ότι τότε ήταν αναπόφευκτο να τρέχω πίσω από τη δουλειά μου, διότι είχα την ανάγκη -πέρα και πάνω απ’ όλα- όχι μόνο να εκφραστώ καλλιτεχνικά, αλλά και να αναγνωριστεί αυτό ως κάτι ουσιαστικό. Δεν κυνηγούσα την καριέρα, αλλά μια δημιουργική διαδικασία που είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτού που είμαι. Όσο μεγαλώνω, μεγαλώνει και η ανάγκη μου να βλέπω τον κόσμο γύρω μου να βελτιώνεται· τον άνθρωπο να νοιάζεται για τον συνάνθρωπό του, τη φύση και τον πλανήτη, και μέσα σε αυτό το περιβάλλον να αναπτύσσεται και η καλλιτεχνική μου έφεση. Αυτό θέλω· και το «θέλω» σημαίνει πως το προσπαθώ με όσες δυνάμεις έχω.
– Έχασες ποτέ τον έλεγχο, Μιχάλη, σε αυτή την ιλιγγιώδη -για τα δεδομένα της ελληνικής δισκογραφίας- επιτυχία; Ήσουν ο πιο δημοφιλής και εμπορικός τραγουδιστής και δημιουργός της δεκαετίας του 2000 και σήμερα παραμένεις ένας από τους κορυφαίους. Αν και είχες ξεκινήσει ως ένα παιδί ιδιαίτερα συνεσταλμένο και ντροπαλό, εξελίχθηκες σε ένα ιδιαίτερα προβεβλημένο πρόσωπο, ένα «ίνδαλμα»… Δεν νομίζω να υπάρχει άνθρωπος επί της γης που να μην έχει χάσει τον έλεγχο! Διαφορετικά θα ήμασταν όλοι κουρδιστά ανθρωπάκια. Άμα χάσεις τον έλεγχο, το ζήτημα είναι πόσο γρήγορα τον ανακτάς, ιδιαίτερα σε συνθήκες ιλιγγιώδεις, όπως αυτές που περιγράφεις. Νομίζω, ωστόσο, ότι η πορεία μου, εμένα και των συνεργατών μου, έδειξε ότι αν και πήραμε στροφές με διακόσια, ποτέ δεν εκτροχιαστήκαμε – ευτυχώς! (γελάει).
– Παραμένεις ακόμη το ίδιο τελειομανής και αυστηρός με τον εαυτό σου, όπως σε θυμάμαι; Με τον εαυτό μου θα έλεγα ότι προσπαθώ να παραμένω συνεπής, παρά αυστηρός. Όσο μεγαλώνεις, η κόντρα με τον εαυτό σου γίνεται μια σχέση φιλική, μαθαίνεις να τον αγαπάς και να τον φροντίζεις (χαμογελάει).
– «Επιτρέπεις» τα λάθη – στον εαυτό σου και στους άλλους; Ναι. Τα λάθη επιτρέπονται…Το λέει κι ο Βασίλης, άλλωστε: «Άσε με να κάνω λάθος». Εκείνο που δεν επιτρέπεται, στο επίπεδο που βρισκόμαστε, είναι οι γκάφες. Τα λάθη είναι ανθρώπινα, ουδείς αλάνθαστος και ουδείς αναμάρτητος.
– Υπήρξαν πολλές φορές στη ζωή σου που να ξάπλωσες το βράδυ στο κρεβάτι σου και να ένιωσες πραγματικά ευτυχισμένος, Μιχάλη; Πως δεν σου λείπει τίποτα; Πως τα έχεις όλα; Ή πάντοτε υπήρχε κάπου ένα κενό, όχι απαραίτητα ως κάτι κακό, αλλά ως έναυσμα για επόμενους στόχους; Δεν λείπει τίποτα μόνο σε όσους δεν ζουν, δεν αναζητούν και δεν ονειρεύονται. Εγώ πάντοτε ψάχνω και στο επίκεντρο της ύπαρξης μου είναι η Ερώτηση. Αυτή που αποτελεί και τον πυρήνα της φιλοσοφίας, της επιστήμης και της κοινωνίας της ίδιας.
– Περνώντας από μία περίοδο εσωστρέφειας -ή τουλάχιστον, όπως την είχαμε εκλάβει εμείς-, θα έλεγες πως τώρα βρίσκεσαι σε μία εποχή της ζωής σου εξωστρέφειας και «ανοίγματος» σε κοινό και ανθρώπους; Είναι φυσιολογικό να περνάμε περιόδους πιο εσωστρεφείς – και όντως υπήρξε μια τέτοια και στη δική μου περίπτωση. Όμως, οι καλλιτέχνες, έχουμε την Τέχνη μας ως «σωσίβιο» όταν «πνιγόμαστε» και εφαλτήριο επανεκκίνησης όταν κολλάμε.
– Σε ποιες στιγμές της ζωής σου παραμένεις μοναχικός; Δεν ζω θορυβώδη ζωή. Είμαι στο σπίτι μου, με τη σύντροφο μου, λίγους καλούς φίλους, τους συνεργάτες μου, τα κατοικίδια μου (χαμογελάει). Δεν χρειάζεται να απομονώνομαι.
– Κάνεις συχνά απολογισμό και σε σχέση με όσους ανθρώπους επιλέγεις να έχεις γύρω σου; «Μετράς» χαρακτήρες; Ξεσκαρτάρεις; Σε όλη τη ζωή μας «μετράμε» ανθρώπους και γίνεται αναπόφευκτά ένα ξεσκαρτάρισμα – και σε αυτό πάντα υπάρχει ένα κόστος, καθώς στις κρίσιμες στιγμές μετριούνται οι αντοχές του καθενός. Εκτιμώ ότι έχω καταλήξει στο «μέτρημα». Αν και ποτέ δεν ξέρεις!
– Τι είναι για σένα «αποτυχία»; Στη ζωή, στην καριέρα; Αποτυχία είναι όταν νιώθεις έλλειψη αγάπης. Και αυτό δεν ξεχωρίζει ζωή και καριέρα.
– Αγαπήθηκες όσο θα ήθελες στη ζωή σου, Μιχάλη; Στο μέτρο του εφικτού, έχω αγαπηθεί και έχω αγαπήσει. Έχω δοθεί και μου έχουν δοθεί.
– Γενικά, κλαις εύκολα και συχνά – έστω κι αν αυτή η εικόνα σου δεν έχει βγει προς τα έξω; Δεν υπάρχει, πιστεύω, άνθρωπος που να μην δακρύζει σε μια δύσκολή του στιγμή.
– Πώς είναι πια η καθημερινότητά σου πια – ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια; Περισσότερο «οικογενειακή» παρά «καριερίστικη»; Πολύ σπίτι, όπου και δουλεύω ταυτόχρονα, στούντιο και πρόβες όταν χρειάζεται, συχνά ταξίδια στην Κύπρο, μουσική και διάβασμα. Ουσιαστικά, προσπαθώ να διατηρώ μία ισορροπία ανάμεσα στην προσωπική-οικογενειακή ζωή και στην επαγγελματική μου πορεία.
Info: Το τελευταίο single του Μιχάλη, «Μην αργείς», σε στίχους Ελεάνας Βραχάλη και μουσική δική του, κυκλοφορεί από την Heaven Music. Το τραγούδι της Άλκηστις Πρωτοψάλτη «Νικητές χαμένοι» που μόλις κυκλοφόρησε, είναι σε μουσική δική του και στίχους του Σταύρου Σταύρου.
xatzigeorgiou@yahoo.com
Φιλελεύθερα, 7.2.2021.
