Έφυγε σήμερα Σάββατο από τη ζωή στη Λευκωσία η διακεκριμένη Κύπρια εικαστικός Ελένη Νικοδήμου, σε ηλικία 68 ετών.
Τα τελευταία τρία χρόνια αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα υγείας. Μόλις πριν από λίγες μέρες πρόλαβε να δει τυπωμένο, από τις εκδόσεις Κουκκίδα- Αιγαίον, το αυτοβιογραφικό της βιβλίο «Ταξίδι στη Βροχή», κριτική για το οποίο δημοσιεύει αύριο Κυριακή ο «Φιλελεύθερος».
- Η κηδεία της θα γίνει την Τρίτη 29 Αυγούστου στις 5μ.μ. στον ναό Αγίου Γεωργίου στη γενέτειρά της, την Άλωνα, όπως το επιθυμούσε. Αντί στεφάνων η οικογένεια παρακαλεί να γίνονται εισφορές στον Αντικαρκινικό Σύνδεσμο Κύπρου και για το Φιλανθρωπικό Σωματείο «Παναγία Καρδακιώτισσα» στην Άλωνα.
Η Ελένη Νικοδήμου ήταν εξέχον και πολύ κοινωνικό μέλος της καλλιτεχνικής κοινότητας της Λευκωσίας τα τελευταία 30 χρόνια, από το 1993 που επέστρεψε στην Κύπρο από το Παρίσι όπου ζούσε.
Γεννήθηκε στο χωριό Άλωνα το 1955 και πριν γίνει καλλιτέχνις υπήρξε αθλήτρια του στίβου και πανελληνιονίκης, ενώ αρχικά σπούδασε οικονομικές επιστήμες στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών της Αθήνας. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής και σκηνογραφίας.
Το 1978 πήγε από την Αθήνα στο Παρίσι και σπούδασε ζωγραφική και χαρακτική στην Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts του Παρισιού. Μετά από δυο χρόνια πήρε υποτροφία από το Γαλλικό κράτος και επελέγη ή προσκλήθηκε για διάφορες (ομαδικές) εκθέσεις εκπροσώπησης της Σχολής ή άλλων πολιτιστικών φορέων.
Το 1983 ολοκλήρωσε τις σπουδές της. Στην περίοδο 1981-84 εργάστηκε στη Cite International des Arts (Παρίσι), ενώ υπήρξε υπότροφος της γαλλικής κυβέρνησης (1981-1983 και 1987-1988), του ΕΟΜΜΕΧ (1980) και του Ιδρύματος Λεβέντη (1985-1986). Το έτος 1986 διακρίθηκε με το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό Matisse, τον οποίο είχε προκηρύξει η πρεσβεία της Γαλλίας στην Κύπρο.
Πραγματοποίησε την πρώτη της ατομική έκθεση στο Παρίσι (1982). Ακολούθησαν ατομικές εκθέσεις στη Λευκωσία και την Αθήνα (1983), στο Παρίσι (1985) και Λευκωσία (1986). Εξέθεσε έργα της επίσης σε χώρες όπως η Σουηδία, οι ΗΠΑ και η Πορτογαλία. Έργα της βρίσκονται σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές σε Γαλλία, Ελλάδα, Κύπρο, Γερμανία, ΗΠΑ, Ιταλία, Ιαπωνία κ.α. Το 1985 είχε το προνόμιο αγοράς έργων της από το Γαλλικό Κράτος.
Παρουσίασε δουλειά της επίσης και σε διεθνείς διοργανώσεις, όπως στην 16η και η 17η Μπιενάλε Χαρακτικής της Λιουμπλιάνας το 1985 και το 1987, την 2η Μπιενάλε Νέων Δημιουργών Ευρώπης και Μεσογείου στη Θεσσαλονίκη το 1986 και την 8η Μπιενάλε Χαρακτικής της Νορβηγίας, επίσης το 1986.
Μετά από 20 χρόνια στη Γαλλία επέστρεψε το 1993 στην Κύπρο και ζούσε σε σπίτι που αγόρασε στην περιοχή του Αγίου Ανδρέα, στη Λευκωσία.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Της Άλωνας και των σαλονιών- Η Ελένη Νικοδήμου αφηγείται τη ζωή της
Η αθλήτρια Ελένη Νικοδήμου
Η Ελένη Νικοδήμου ήταν και διακεκριμένη αθλήτρια στίβου στις μεσαίες αποστάσεις και στον ανώμαλο δρόμο. Άρχισε να συμμετέχει σε αγώνες από την ηλικία των 14 ετών, ούσα ακόμη μαθήτρια. Χαρακτηριστικό του πάθους και της αποφασιστικότητάς της είναι το γεγονός ότι αγωνιζόταν όχι μόνο στη δική της ηλικιακή κατηγορία, αλλά και στις κατηγορίες των νεανίδων και των γυναικών, καταφέρνοντας μάλιστα να κερδίζει μεγαλύτερες σε ηλικία αθλήτριες. Παράλληλα με τις σπουδές της στην Αθήνα, προπονείτο με τον διεθνούς φήμης Ούγγρο προπονητή Μιχάλι Ιγκλόι, ενώ υπήρξε και μέλος τόσο της Εθνικής ομάδας στίβου της Ελλάδας, όσο και της αντίστοιχης Εθνικής Κύπρου.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ελένη Νικοδήμου: Η αθλήτρια που έγινε ζωγράφος
Συλλυπητήρια από το Υφυπουργείο Πολιτισμού
Το Υφυπουργείο Πολιτισμού εξέφρασε τη βαθύτατη θλίψη του για τον θάνατο της ζωγράφου Ελένης Νικοδήμου, «μιας δημιουργού που σφράγισε με το έργο και τη δημόσια παρουσία της την εικαστική σκηνή της Κύπρου τα τελευταία σαράντα χρόνια» όπως αναφέρεται. «Η Ελένη Νικοδήμου μας αφήνει την Τέχνη της, ένα σπαρακτικό στην επίπονη χειρωνακτική χειρονομία του σώμα δουλειάς, το οποίο θα μας μεταδίδει πάντοτε την ασίγαστη αγάπη της δημιουργού του για τη ζωή. Το Υφυπουργείο Πολιτισμού εκφράζει βαθύτατα συλλυπητήρια στο σύζυγό της, Raphael Ryx, και σε όλη την οικογένεια της».
Σε ανάρτησή της, η Υφυπουργός Πολιτισμού Λίνα Κασσιανίδου σημειώνει τα εξής: «Αποχαιρετούμε την Ελένη – ήταν μέλος της οικογένειάς μας. Θυμάμαι σαν χθες την μέρα που ήρθε στο σπίτι μας ένα μεσημέρι τη δεκαετία του 1980 για να μιλήσει με τη μαμά μου για την πρώτη της έκθεση στην Γκαλερί. Μου είχε κάνει τόση εντύπωση η ενέργεια αυτής της γυναίκας! Αυτή την ενέργεια την αποτύπωνε στα έργα της κα αυτά θα μας τη θυμίζουν για πάντα. Γιατί όταν θυμάσαι τους ανθρώπους αυτοί μένουν ζωντανοί…»
Σε ανακοίνωσή της η γκαλερί Γκλόρια σημειώνει: «Στην Γκαλερί Γκλόρια έκανε η Ελένη την πρώτη της έκθεση στην Κύπρο και από τότε ήταν μέλος της οικογένειας μας. Πριν λίγο μάθαμε τα χειρότερα νέα. Πώς να αποχαιρετήσεις ένα άνθρωπο όπως την Ελένη; Πώς να αποχαιρετήσεις ένα μέλος της οικογένειας σου; Τα λόγια είναι πολύ φτωχά για να περιγράψουν την προσωπικότητα της Ελένης. Στα έργα της καταγράφεται το ταλέντο της και η δύναμη της ψυχής της. Η Ελένη δεν είναι πια μαζί μας. Τα έργα της και το βιβλίο της όμως είναι και θα είναι ένα σταθερό σημείο αναφοράς και θα είναι πάντα εδώ να μας την θυμίζουν. Ο καλλιτεχνικός κόσμος είναι πολύ φτωχότερος σήμερα. Εμείς οι φίλοι της και οι δικοί της άνθρωποι θα την έχουμε πάντα στην καρδιά μας γιατί φωτεινοί άνθρωποι σαν την Ελένη αφήνουν ανεξίτηλο σημάδι στις ψυχές μας. Αιωνία σου η μνήμη Ελένη μας.»
H Σχολή Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου εκφράζει κι αυτή με τη σειρά της τη βαθιά οδύνη της για την απώλεια της Ελένης Νικοδήμου, εξέχουσας εκπροσώπου της μεταπολεμικής εικαστικής σκηνής της Κύπρου. «Η Ελένη Νικοδήμου, γεννημένη με τη στόφα του μεγάλου καλλιτέχνη, υπηρέτησε τη ζωγραφική με πάθος, επιτυγχάνοντας να αποτυπώσει στον καμβά κάτι από τον παλιό κόσμο της Κύπρου, που στρέφει επίμονα το βλέμμα του προς το μέλλον. Ατρόμητη, αθεράπευτα ειλικρινής, ακέραιη, γενναιόδωρη με τους νέους, η Ελένη μαγνήτιζε το συνομιλητή της με την ορμή, το συναισθηματισμό και την ευστροφία της. Βαθιά συλλυπητήρια στο σύζυγό της Raphael Ryckx και στην υπόλοιπη οικογένειά της» αναφέρει η σχετική ανακοίνωση.
Το εικαστικό της έργο
Η αρχική δουλειά της ήταν η αφηρημένη ζωγραφική (η ίδια τη χαρακτήρισε «λυρική ζωγραφική»). Αργότερα ακολούθησε τον «αφηρημένο εξπρεσιονισμό». Η Γαλλίδα κριτικός τέχνης Μαλβίνα Πομπάρ έγραψε ότι η ζωγραφική της Ελένης Νικόδημου είναι μια διπλή εισαγωγή στην έννοια των τοιχογραφιών. «Η χρωματική ταυτότητα των έργων της, καθώς και η συγκινησιακή τους έκφραση, τα συσχετίζουν με τις τοιχογραφίες της Πομπηίας, των οποίων η γλυκύτητα δεν θα μπορούσε να καλύψει τη θανάσιμη μνήμη».
Πίσω από τα αφηρημένα έργα της κρύβεται ένας πολύπλοκος, ευαίσθητος και συνάμα δυναμικός, ψυχικός κόσμος. Ακόμα και όταν ζούσε σε ένα μικρό διαμέρισμα στο Παρίσι ζωγράφιζε μεγάλους μνημειακούς πίνακες. Με μεγάλη δεξιότητα δούλευε τις πολυεπίδεδες «ματιέρες», για τις οποίες μιλούσε πάντα με μεγάλη περηφάνεια, και κεντούσε λεπτομέρειες με κλωστή.
Ήταν τελειομανής και αφιέρωνε πολύ χρόνο και κόπο σε κάθε έργο μέχρι να αποφασίσει ότι ήταν ολοκληρωμένο. Κάθε έκθεση αντικατόπτριζε τις ανησυχίες και τα όνειρα της («Οι Φύλακες Άγγελοι δεν έχουν πια Φτερά» το 2003, «Διάλεξε τον Φόβο σου» το 2011), αλλά και τις αναμνήσεις και εμπειρίες από τη ζωή της στην Άλωνα («Με μολύβι και κλωστή….» το 2018). Μέσα από την έκθεση της «Ντοκουμέντο» το 2012 είχε το θάρρος να διαμαρτυρηθεί για την πολιτική και οικονομική κατάσταση του τόπου μας.
«Ταξίδι στη Βροχή»
Την Ελένη Νικοδήμου τη χαρακτήριζε πάντα μια αφοπλιστική ειλικρίνεια και αμεσότητα. Τα τελευταία χρόνια στράφηκε στη συγγραφή και κατάφερε, παρά τα σοβαρά προβλήματα με την υγεία της, να ολοκληρώσει το βιβλίο της «Ταξίδι στη βροχή». Είναι αυτοβιογραφικό και αναφέρεται στη ζωή της στην Άλωνα, τα φοιτητικά της χρόνια στην Αθήνα, την εξέγερση του Πολυτεχνείου, την εισβολή, τις σπουδές της στο Παρίσι.
Με ιδιαίτερη γραφή αυτό το νέο έργο της Ελένης Νικοδήμου είναι ένα προσωπικό αφήγημα που, όπως και τα ζωγραφικά της έργα, είναι μοναδικό.
Το ποια είναι το λέει στο βιβλίο της – αλλά δεν λέει μόνο αυτό. Μιλά για το χωριό της την Άλωνα, για τους ανθρώπους του, τη ζωή, τις αγωνίες και τα πάθη τους, ζωγραφίζοντας όλα αυτά άλλοτε φωτεινά όπως ο Turner ή ο Van Dyck, άλλοτε δραματικά όπως ο Goya ή ο Munch, με λέξεις όμως, βουτώντας το πινέλο της γραφής της στα έντονα χρώματα της κυπριακής φύσης, αλλά και στο κιαροσκούρο της μνήμης της.
«Βυθίζεται στους ίσκιους της ζωής της με δύναμη, χιούμορ και σαρκασμό, χωρίς να χαρίζεται σε κανένα, ούτε στον εαυτό της. Πάντα αθυρόστομη, μιλά χωρίς περιστροφές, και μέσα στον λόγο της ανιχνεύει κανείς τη γενναιότητα του ανθρώπου που δεν σταματά να αναζητά την ανθρωπιά και που ρίχνεται στη ζωή χωρίς να υπολογίζει το ρίσκο. Ευαίσθητη και τρυφερή, αφήνει το παιδί μέσα της να παρατηρεί και να κρίνει τα πάντα με αυτή την πρωτόγονη ειλικρίνεια που δεν την εγκατέλειψε ποτέ. Οι αναμνήσεις της από τα παιδικά της χρόνια, την Αγγλοκρατία, τον αθλητισμό, από την Αθήνα και την εξέγερση του Πολυτεχνείου, την Eισβολή, τις σπουδές της στο Παρίσι, συνθέτουν το χρονικό μιας εποχής της Κύπρου, το χρονικό της Ελένης, της κόρης του μουχτάρη της Άλωνας».
