Ήταν ο Μωυσής ιστορικό πρόσωπο; Μια νέα, αμφιλεγόμενη ερμηνεία επιγραφών που χρονολογούνται πριν από περίπου 3800 χρόνια και βρέθηκαν σε αρχαίο αιγυπτιακό ορυχείο καλλαΐτη (τυρκουάζ) στη χερσόνησο του Σινά φέρνει ξανά στην επιφάνεια ένα από τα πιο επίμονα ερωτήματα της αρχαιολογίας.
Ο ανεξάρτητος ερευνητής Μιχαέλ Σ. Μπαρ-Ρον ισχυρίζεται πως έχει εντοπίσει δύο επιγραφές στα βράχια του αρχαίου μεταλλείου Σεραμπίτ ελ- Χαντίμ, στη χερσόνησο του Σινά, που περιέχουν φράσεις στα πρώιμα εβραϊκά:
- «זאת ממשה» (zot mi’Moshe) – «Αυτό είναι από τον Μωυσή»
- «נאום משה» (ne’um Moshe) – «Λόγος του Μωυσή»
Σύμφωνα με το Archaeology Magazine, αν η ανάγνωσή του είναι σωστή, πρόκειται για τις αρχαιότερες γνωστές εξωβιβλικές αναφορές στον Μωυσή, πολύ προγενέστερες ακόμα και από τα παλαιότερα κείμενα στα εβραϊκά ή το φοινικικό αλφάβητο.
Οι επιγραφές αυτές ανήκουν στο σύνολο των πρωτο-Σιναϊτικών γραπτών που ανακαλύφθηκαν στις αρχές του 20ού αιώνα από τον Βρετανό αρχαιολόγο Φλάιντερς Πίτρι (1853- 1942). Κατά την επικρατούσα άποψη, αυτές χαράχτηκαν από σημιτόφωνους εργάτες κατά τη βασιλεία του φαραώ Αμενεμχέτ Γ’ (γύρω στο 1800 π.Χ.), γεγονός που τις συγκαταλέγει στα αρχαιότερα δείγματα αλφαβητικής γραφής και τις καθιστά εξαιρετικά πολύτιμες για την ιστορία της γλώσσας και της θρησκείας.
Μια τολμηρή υπόθεση
Σύμφωνα με το Archaeology Magazine, ο Μπαρ-Ρον ανέπτυξε την ερμηνεία του έπειτα από οκτώ χρόνια μελέτης, χρησιμοποιώντας τρισδιάστατες σαρώσεις και φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης που του παραχώρησε το Σημιτικό Μουσείο του Χάρβαρντ.
Στη (προς το παρόν αδημοσίευτη) διατριβή του, προτείνει ότι πολλές από τις επιγραφές του Σεραμπίτ ελ- Χαντίμ μπορεί να έχουν γραφτεί από ένα και μόνο άτομο: έναν σημιτικής καταγωγής γραφέα, γνώστη των αιγυπτιακών ιερογλυφικών, που χρησιμοποίησε την πρωτο-Σιναϊτική γραφή για να καταγράψει θρησκευτικούς και προσωπικούς στοχασμούς.
Η προσωπική χροιά και η ποιητική μορφή κάποιων επιγραφών ενισχύουν την άποψη για έναν ενιαίο συγγραφέα.
Θρησκευτική σύγκρουση στο Σινά;
Πέρα από τις φράσεις που φέρεται να αναφέρονται στον Μωυσή, άλλες επιγραφές αναφέρουν τον «Ελ», πρώιμο όνομα του Θεού στην εβραϊκή παράδοση, ενώ κάποιες τιμούν τη Βααλάτ– σημιτική εκδοχή της αιγυπτιακής θεάς Άθωρ. Σε αρκετές περιπτώσεις, όμως, το όνομα της Βααλάτ έχει σβηστεί ή χαραχτεί εκ νέου, γεγονός που ερμηνεύεται ως θεολογικό σχίσμα: μια σύγκρουση μεταξύ μονοθεϊστών και πολυθεϊστών.
Στο χώρο έχει επίσης βρεθεί ένας καμένος ναός αφιερωμένος στη Βααλάτ, καθώς και επιγραφές που περιλαμβάνουν λέξεις όπως «επόπτες», «δουλεία» και μια έκφραση που ο Μπαρ-Ρον ερμηνεύει ως προτροπή για αναχώρηση (ni’mosh- «ας φύγουμε»). Το σύνολο αυτών των στοιχείων έχει οδηγήσει κάποιους να θεωρούν ότι ίσως το Σεραμπίτ ελ- Χαντίμ αντανακλά μια πραγματική θρησκευτική εξέγερση ή ακόμη και το ιστορικό υπόβαθρο της βιβλικής Εξόδου.
Παράλληλα, έχουν βρεθεί αντικείμενα που ενισχύουν την υπόθεση για έντονη σημιτική παρουσία, όπως η Στήλη του Ρενισενέμπ και η σφραγίδα ενός Ασιατικής καταγωγής Αιγυπτίου αξιωματούχου. Ο Μπαρ-Ρον, μάλιστα, τολμά να συνδέσει τα πρόσωπα αυτά με βιβλικές μορφές όπως ο Ιωσήφ, συγκρίνοντάς τους με τον Άνκου, σημιτικής καταγωγής ανώτατο διοικητικό αξιωματούχο επί Αμενεμχέτ Γ’.
Επιστημονικός σκεπτικισμός
Παρά τη δημοσιότητα και το ενδιαφέρον που έχει προκαλέσει, η έρευνα δεν έχει πείσει την επιστημονική κοινότητα. Ο αιγυπτιολόγος Τόμας Σνάιντερ από το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας δήλωσε στην Daily Mail ότι οι ισχυρισμοί Μπαρ- Ρον είναι «παντελώς ατεκμηρίωτοι και παραπλανητικοί», προσθέτοντας πως «οι αυθαίρετες ταυτοποιήσεις γραμμάτων μπορούν να διαστρεβλώσουν την αρχαία ιστορία».
Η Πρωτο-Σιναϊτική γραφή είναι, πράγματι, από τις πιο δύσκολες στη μελέτη, καθώς αποτελεί μεταβατικό στάδιο μεταξύ εικονογραφικής και αλφαβητικής γραφής, χωρίς σταθερή ορθογραφία ή πρότυπα. Οι αναγνώσεις της συχνά βασίζονται σε υποκειμενική ερμηνεία, γεγονός που καθιστά τις θεωρίες περί ύπαρξης του «Μωυσή» δύσκολα αποδείξιμες.
Ωστόσο, ο ακαδημαϊκός σύμβουλος του Μπαρ- Ρον, Πίτερ φαν ντερ Βέεν, έχει δηλώσει την υποστήριξή του και ενθαρρύνει τη συνέχιση της έρευνας.
Ο ίδιος ο Μπαρ- Ρον αναγνωρίζει ότι το έργο του είναι ακόμη σε εξέλιξη και δεν έχει περάσει από αξιολόγηση. Ελπίζει, πάντως, πως η δημοσιότητα που έχει λάβει θα ενθαρρύνει περαιτέρω έρευνα- είτε για να ενισχύσει τους ισχυρισμούς του είτε για να τους απορρίψει τεκμηριωμένα.
Πηγή: archaeologymag.com
