Άντρια Νικοδήμου: Η περιέργεια κάνει ευχάριστη τη δημιουργία

H πολυδιάστατη μουσικός Άντρια Νικοδήμου επισημαίνει ότι χωρίς πειραματισμό δεν θα υπήρχε μουσική.

Με καλλιτεχνικό πεδίο το βιμπράφωνο, τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό και στις διεπιστημονικές και διαδραστικές παραστάσεις, εστιάζει στις πειραματικές προσεγγίσεις και την πολυμορφικότητα της μουσικής. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις αχαρτογράφητες ηχητικές περιοχές, η Άντρια Νικοδήμου ειδικεύεται σε ένα είδος μουσικής που χαρακτηρίζεται «παιχνίδι ανοιχτής έκβασης», με κυρίαρχα στοιχεία την κίνηση, τη θεατρικότητα και τον ήχο. Έχοντας διαγράψει σημαντική διεθνή πορεία με συνεργασίες με σημαντικούς καλλιτέχνες και εμφανίσεις σε διάφορες σκηνές της Ευρώπης και της Αμερικής, τα τελευταία χρόνια είναι καλλιτεχνική διευθύντρια του οργανισμού Make Music Cyprus που ίδρυσε η ίδια. Μέσω αυτού, συνδιοργανώνει για 3η χρονιά, μαζί με τον Άλκη Νικολαΐδη, το διεθνούς εμβέλειας Breach Festival που είναι αφιερωμένο στον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό και τις πειραματικές μουσικές πρακτικές. H ίδια συμμετέχει και σε δύο παραστάσεις, με το πενταμελές Residency Program Ensemble και με τις αυτοσχεδιάστριες Μίριαμ Φέλιξ (βιολοντσέλο) και Μαρίνα Ταντανόζη (μπάσο φλάουτο, ηλεκτρονικά).

–Σε ποιο στάδιο θα έλεγες ότι βρίσκεται η ανάπτυξη της πειραματικής μουσικής στο νησί; Eίναι σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητη, αλλά υπάρχουν ενθαρρυντικά δείγματα από διάφορες κοινότητες και οργανισμούς, αλλά και καλλιτέχνες που την τελευταία δεκαετία περίπου διοργανώνουν συναυλίες, φεστιβάλ και εργαστήρια με πειραματική αισθητική, βοηθώντας στην ανάπτυξη του είδους στο νησί. Για παράδειγμα από την κοινότητα της σύγχρονης δυτικής κλασικής μουσικής, το Κέντρο Κυπρίων Συνθετών με το Φεστιβάλ Νέας Μουσικής, από κοινότητες/ οργανισμούς όπως η Moneda και οι Honest Electronics, με τα Gathering, Space of Tapes, Sessions, 2ppalies και τον οργανισμό μας, το Make Music Cyprus, που διοργανώνει τα τελευταία 3 χρόνια το Breach Festival.

-Ποιοι είναι οι απώτεροι στόχοι μιας τέτοιου είδους διοργάνωσης; Η προβολή, ανάδειξη και προώθηση της αυτοσχεδιαστικής μουσικής και πειραματικών πρακτικών στην Κύπρο και η δημιουργία μιας «σκηνής», κατά τον τρόπου που υπάρχει πολύ έντονα και στον διεθνή χώρο. Επίσης, η διερεύνηση νέων ηχητικών συμπράξεων και μουσικής δημιουργίας στα πλαίσια της κατανόησης του ελεύθερου αυτοσχεδιασμού και μουσικού πειραματισμού μέσα από εργαστήρια, προγράμματα φιλοξενίας και συναυλίες. Ταυτόχρονα, η σύμπραξη Κυπρίων και ξένων καλλιτεχνών, τόσο στην Κύπρο όσο και σε άλλες χώρες της Μεσογείου. Οι Κύπριοι μουσικοί οι οποίοι λαμβάνουν μέρος στο φεστιβάλ Breach θα μπορούν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους στον Λίβανο, το Ιράκ (Κουρδιστάν) και την Ελλάδα.

–Τι σας οδήγησε στην επιλογή του ονόματος Breach για το φεστιβάλ; Οι στόχοι έδωσαν έμπνευση και στο όνομα του Breach Festival, το οποίο επιλέχθηκε για να δηλώσει την απόκλιση από τη πεπατημένη αλλά και για να προβάλει το βασικό στοιχείο του ελεύθερου αυτοσχεδιασμού, τη «ρήξη» με τις προϋπάρχουσες μουσικές συντεταγμένες- παραδόσεις, την παραγωγή καινοτόμας μουσικής και την παραγωγή νέων μοντέλων και πλαισίων κατανόησης και υλοποίησης του ωραίου και της μουσικής. Αλλά και με την αλληγορία του ακούσματος της λέξης «Breach» (bridge), να γεφυρώσει το χάσμα της άγνοιας και του ξένου στο ηχητικό άκουσμα αλλά και το γεωγραφικό χάσμα με το συγκεκριμένο μουσικό ιδίωμα.

–Θεωρείς την πειραματική και την αυτοσχεδιαστική μουσική κατά κανόνα δύσκολα είδη για το αυτί; Όχι. Θεωρώ πως αυτή η μουσική είναι για όλους, μιας και είναι η βάση για την καλλιτεχνική δημιουργία. Ο πειραματισμός κι ο αυτοσχεδιασμός είναι έμφυτες ικανότητες του κάθε ανθρώπου. Καταλαβαίνω, όμως, γιατί μπορεί να υπάρχει αυτή η αντίληψη. Όταν το κοινό δεν έχει εύκολη πρόσβαση σ’ αυτά τα ακούσματα, τότε η μουσική αυτού του είδους ακούγεται στα αυτιά σαν κάτι «ξένο» και «δυσνόητο». Στόχος αυτής της μουσικής είναι η αναζήτηση άλλων μοντέλων δημιουργίας που ρυθμίζουν την αλληλουχία των ήχων, το παίξιμο με άλλους μουσικούς αλλά και τη μορφή του όλου μουσικού αποτελέσματος. Ο τρόπος, όμως, της δυτικής εκπαίδευσης εμποδίζει και δυσκολεύει την πρόσβαση σε ακούσματα και δημιουργικές πρακτικές που αφορούν την πειραματική μουσική, τόσο σε σπουδαστές όσο και σε καλλιτέχνες. Είναι μία αλυσιδωτή αντίδραση, που ξεκινά από την αρχή της θεσμοθέτησης της μουσικής εκπαίδευσης. Αποτέλεσμα είναι να ξεθωριάσει και να περιθωριοποιεί τις ικανότητες αυτές. Ο καθένας μπορεί ν’ ακούσει και να βιώσει αυτού του είδους τη μουσική με διαφορετικούς τρόπους. Χρειάζεται όμως να φορέσει τα αυτιά της περιέργειας και να είναι ανοιχτός σε κάτι που δεν έχει συνηθίσει να ακούει στην καθημερινότητά του. Ό,τι είναι «νέο» και «έξω» από τα οικεία και ειωθότα χρειάζεται χρόνο, επιμονή και επανάληψη.

Η Άντρια Νικοδήμου με τον συνεπιμελητή του Breach Festival Άλκη Νικολαΐδη. © Βασίλης Κλεάνθους

–Πόσο απελευθερωτικός είναι ο αυτοσχεδιασμός; Όσο εμείς οι ίδιοι τον αφήνουμε να είναι!

–Πώς θα ήταν η μουσική αν δεν ενείχε το στοιχείο του Πειραματισμού; Θα υπήρχε άραγε; Δεν νομίζω…

–Οι πειραματισμοί τελειώνουν ή αρχίζουν τη στιγμή που βγαίνεις στη Σκηνή; Οι πειραματισμοί μπορούν να τελειώσουν ή και να αρχίσουν οποιαδήποτε στιγμή, ανάλογα με την περίσταση. Ο πειραματισμός στη μελέτη, στην έρευνα, στην προσωπική εξερεύνηση και κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης λειτουργεί είτε είσαι μόνος στη σκηνή, είτε τη μοιράζεσαι με άλλους. Αυτό που πραγματικά ισχύει είναι η ελευθερία της επιλογής και ειδικά όταν μιλάμε για τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό.

–Ποιοι καλλιτέχνες σε έχουν επηρεάσει πιο βαθιά και γιατί; Πολλοί από τους καλλιτέχνες που μ’ έχουν επηρεάσει δεν είναι μουσικοί. Η μουσική δημιουργία με τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό, με τον οποίο ασχολούμαι τα τελευταία 15 χρόνια, είναι για μένα άμεσα συνυφασμένη με την κίνηση, τη θεατρικότητα, τα χρώματα και τα σχήματα, την αίσθηση τού χώρου και του χρόνου σε μία αναζήτηση που ξεπερνά τα ηχητικά όρια και μία ολιστική εμπειρία πέρα της μουσικής. Η επιρροή ορισμένων από αυτών αποτυπώνεται σε μερικά σημαντικά αποφθέγματα: «Δεν με ενδιαφέρει πώς κινούνται οι άνθρωποι, αλλά τι τους κινεί» (Πίνα Μπάους). «Γιατί η τέχνη πρέπει να είναι στατική;» (Αλεξάντερ Κάλντερ). «Όταν στέκομαι μπροστά σε έναν καμβά, ποτέ δεν ξέρω τι θα κάνω κι είμαι ο πρώτος που εκπλήσσομαι με αυτό που βγαίνει» (Ζοάν Μιρό). «Έχω τα ελαττώματά μου, αλλά η αλλαγή του ήχου μου δεν είναι ένα από αυτά» (Σάμιουελ Μπέκετ). Ο συνθέτης Γιάννης Χρήστου έπαιζε σαν παιδί και ταυτόχρονα παρατηρούσε και κατέγραφε τις αντιδράσεις των άλλων ανθρώπων. Αυτό που τον ενδιέφερε ήταν η προσπάθεια ερμηνείας μιας πρωταρχικής εντύπωσης– ασχέτως αν τούτη σχετιζόταν με την πραγματικότητα ή όχι.

–Είναι πάντα ευχάριστη η μουσική διεργασία; Όπως και κάθε διεργασία στη ζωή, δεν είναι πάντα ευχάριστη. Ο καθένας κουβαλά τις «βαλίτσες» του. Στη διαδικασία της δημιουργίας όλα είναι ευάλωτα και ρευστά. Αν και δεν είναι πάντα ευχάριστη, έχει πάντα μεγάλο ενδιαφέρον, από όποια πλευρά και να την κοιτάξεις. Αυτό που σίγουρα την κάνει ευχάριστη είναι η ετοιμότητα, η περιέργεια, η εξερεύνηση, το μοίρασμα, η συνέργεια και η λαχτάρα για παιχνίδι μεταξύ των συνεργών της.

–Πώς θα περιέγραφες τη σχέση μεταξύ ήχου, χώρου και εκτέλεσης; Ως παιχνίδι με ανοιχτή έκβαση, όπου όλα είναι εξίσου σημαντικά.

–Πώς φαντάζεσαι τον ήχο της μουσικής του μέλλοντος; Άγνωστο και αποσυνδεδεμένο από κάθε λογική. Προσδοκώ στην ικανότητα του «καλού ακροατή» και στο «ενεργό άκουσμα» για να μπορέσουν να τον ακούσουν πραγματικά αυτοί που θα είναι παρόντες, στο δικό μας μέλλον.