Αλίκη Καγιαλόγλου: Αντέχουμε στη σκηνή χωρίς να μεμψιμοιρούμε

Η Αλίκη Καγιαλόγλου ανήκει σε εκείνη τη σπάνια κατηγορία ερμηνευτριών που δεν τραγουδούν απλώς, αλλά αφηγούνται, μεταμορφώνονται, συν-κινούνται.

Μαθήτρια και συνεργάτιδα δύο εμβληματικών μορφών της νεοελληνικής μουσικής, του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζιδάκι, υπήρξε η φωνή που ενσάρκωσε με αφοσίωση και ακρίβεια το όραμά τους. Κι αν ο Θεοδωράκης υπήρξε ο δημιουργός που την ανέδειξε δισκογραφικά, ο Χατζιδάκις στάθηκε ο συνοδοιπόρος με τον οποίο μοιράστηκε μια ουσιαστική, προσωπική σχέση καλλιτεχνικής εμπιστοσύνης και αμοιβαίας εκτίμησης. Την Πέμπτη 23 Οκτωβρίου, η διακεκριμένη ερμηνεύτρια επιστρέφει στην Κύπρο και το Θέατρο Ριάλτο, για μια συναυλία- φόρο τιμής στον Μίκη Θεοδωράκη, πλαισιωμένη από τρεις μουσικούς που υπήρξαν επίσης συνεργάτες του συνθέτη: τους Δημήτρη Παπαγγελίδη, Νίκο Πλατύραχο και Μαριλίζα Παπαδούρη Παπαγγελίδη. Η μοίρα το έφερε έτσι ώστε η συγκυρία να αποκτά ιδιαίτερο συμβολισμό από το γεγονός ότι συμπίπτει με τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Χατζιδάκι, του έτερου μεγάλου «πλανήτη» που καθόρισε την πορεία της. Με αυτή την αφορμή, η Αλίκη Καγιαλόγλου μιλά για τις μεγάλες συναντήσεις της με τον Μίκη και τον Μάνο, τη σχέση της με το κοινό, τη βαθιά ουσία της ερμηνείας, αλλά και για την ανάγκη του τραγουδιού να τον στόχο του.

–Θυμάστε την πρώτη φορά που συναντήσατε τον Μίκη Θεοδωράκη; Φυσικά και τη θυμάμαι. Ήταν το φθινόπωρο του 1978. Πήγα- όπως και αρκετοί άλλοι- για μια ακρόαση σ’ έναν γνωστό χώρο στην Πλάκα, όπου θα ετοίμαζε μαζί με τον εξαιρετικό Λάκη Καρνέζη (εκείνος δεν θα ήταν παρών), ένα καινούριο σχήμα που θα ερμήνευε δικά του τραγούδια. Τρέμοντας, τραγούδησα το «Romancero Gitano» (ποίηση Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα). Μού είπε: «Αύριο το πρωί ξεκινάμε πρόβα».

–Τι σας είχε εντυπωσιάσει περισσότερο σ’ εκείνη τη συνάντηση; Η απίστευτη απλότητά του, που ήταν εντελώς κόντρα στον τεράστιο, ήδη από τότε, μύθο του. Εξομολογούμαι τώρα ότι για μένα ήταν μια τεράστια μεν εμπειρία, αλλά και μια μεγάλη δοκιμασία (μπορώ να γράψω βιβλίο γι’ αυτό), μιας κι έπρεπε να τραγουδάω μπροστά σ’ ένα κοινό που μιλούσε δυνατά, έτρωγε και χόρευε άμα ερχόταν στο κέφι- εξ ου και δεν το αποφάσισα ποτέ ξανά… Ευτυχώς, σύντομα άρχισαν οι συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και ήρθε και η μεγάλη στιγμή της «Φαίδρας», του πρώτου μου δίσκου μαζί του, σε ποίηση Αγγελικής Ελευθερίου. Έτσι, για την ιστορία, να σας πω ότι ο τίτλος δόθηκε εξαιτίας της επιθυμίας μου να τραγουδήσω, μαζί με τα καινούρια υπέροχα τραγούδια αγάπης και το περιλάλητο «Αστέρι μου, φεγγάρι μου» από την ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Φαίδρα». Στην αρχή μού είπε «Δεν γίνεται, δεν έχει καμία σχέση». Μετά όμως από δυο μέρες ήρθε στο στούντιο μ’ ένα καινούριο τραγούδι, το «Νυχτώνει», που το εμπεριέχει. Ο αρχικός τίτλος του δίσκου ήταν «Τα Απρόβλεπτα».

Από το πρόσφατο αφιέρωμα στον Άστορ Πιατσόλα, στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου (Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου 2025).

–Τη δεκαετία του ‘80 βρεθήκατε στην Κύπρο με Μίκη και Μάνο μαζί. Πώς ήταν αυτή η συνύπαρξη; Υπήρχε ανταγωνισμός ή αμοιβαίος σεβασμός; Σε όλη εκείνη την περιοδεία, στην Ελλάδα και στην Κύπρο, γινόταν το εξής: ή η πρώτη συναυλία ήταν του Μάνου Χατζιδάκι και η επόμενη μέρα του Μίκη Θεοδωράκη (σ’ αυτήν συμμετείχα εγώ), ή το πρώτο μέρος της συναυλίας ήταν του Μάνου Χατζιδάκι και το δεύτερο του Μίκη Θεοδωράκη. Προφανώς, υπήρχε αμοιβαίος σεβασμός, σίγουρα όμως ήταν και δύο εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες κι αυτό φάνηκε έντονα, ειδικά στην Κύπρο. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία… Την επόμενη, όμως, χρονιά με κάλεσε για μια συναυλία στη Λεμεσό ο σπάνιας ευγένειας και ευαισθησίας- αείμνηστος πια- Νεόφυτος Ηλία. Από τότε έρχομαι συχνά, για παραστάσεις και για να δω τους εκλεκτούς φίλους που απέκτησα όλα αυτά τα χρόνια. Η αλήθεια είναι ότι η τελευταία φορά που ήρθα ήταν το 2018, πάλι στο Ριάλτο, όπου έδωσα την παράσταση «Η θαλασσινή ωδή του Fernando Pessoa και τα Fados της εφηβείας μου», βασισμένη στο εξαιρετικό και παραληρηματικό ποίημα του Πορτογάλου συγγραφέα, σε δική μου διασκευή.

–Ποια ήταν η μεγαλύτερη διδαχή που λάβατε από τον Μίκη ως ερμηνεύτρια, αλλά κι ως άνθρωπος; Η μεγαλύτερη διδαχή νομίζω είναι: Αντέχουμε και πάνω στη σκηνή και εκτός σκηνής, αψηφώντας τις δυσκολίες, χωρίς να μεμψιμοιρούμε.

–Τα λιγότερο γνωστά έργα του Θεοδωράκη παίζονται σπάνια. Ποια από αυτά σας συγκινούν περισσότερο και γιατί πιστεύετε ότι παραμένουν στη σκιά; Όλα τα έργα του Μίκη Θεοδωράκη με συγκινούν. Κάποια σίγουρα δεν «φωτίζονται» το ίδιο, γιατί απλούστατα δεν είναι τόσο εύκολο ούτε να παρουσιαστούν- απαιτούν μεγάλη ορχήστρα και πολλούς συντελεστές- ούτε ίσως και να ερμηνευτούν.

–Πώς η συνεργασία με μουσικούς που υπήρξαν συνεργάτες του Θεοδωράκη επηρεάζει την εκτέλεση και την αίσθηση της παράστασης; Προφανώς, η συνεργασία των τριών εξαιρετικών μουσικών που υπήρξαν συνεργάτες του, προετοιμάζει το έδαφος για ένα αποτέλεσμα υψηλής αισθητικής και ακρίβειας, που είναι σίγουρα το ζητούμενο. Με τον Δημήτρη Παπαγγελίδη και τον Νίκο Πλατύραχο είχα πολλές και αξέχαστες συνεργασίες, ενώ με τη Μαριλίζα Παπαδούρη θα συναντηθούμε για πρώτη φορά τώρα, στη Λεμεσό.

–Η συνεργασία σας με τον Μάνο Χατζιδάκι υπήρξε επίσης καθοριστική. Πώς θα περιγράφατε τη διαφορά στη σχέση σας με τον Μάνο και με τον Μίκη; Η επίσης πολύχρονη συνεργασία μου με τον Μάνο Χατζιδάκι ήταν πράγματι καθοριστική και δισκογραφικά («Τραγούδια από την Ισπανία και τη Λατινική Αμερική», «Είδωλα»– Διεθνής Κινηματογράφος, «Αντικατοπτρισμοί» σε ποίηση Νίκου Γκάτσου) και σε άλλα επίπεδα (ίσως κάποτε γράψω ένα βιβλίο και γι’ αυτό…) Θεωρώ, ασυζητητί, ότι πρόκειται για δύο τεράστια δώρα που μοιάζει σαν να «ήρθαν» ξαφνικά στην πόρτα μου, αλλά μάλλον «ήμουν έτοιμη από καιρό» να τα δεχτώ. Η μόνη, ίσως, διαφορά είναι ότι με τον Μάνο Χατζιδάκι ανέπτυξα μια προσωπική σχέση, ενώ με τον Μίκη Θεοδωράκη η σχέση μας ήταν αυστηρά επαγγελματική. Εδώ θέλω να σας πω ότι ουδέποτε τους αποκάλεσα «Μάνο» και «Μίκη». Από άποψη.

–Πόσο σημαντική είναι για εσάς η επικοινωνία με το κοινό σε μια συναυλία– πέρα από την τεχνική ερμηνεία; Η επικοινωνία μου με το κοινό βασίζεται πάντα στη ΣΥΝ- ΚΙΝΗΣΗ και είναι πάνω από όλα.

–Ποιο είναι το προσωπικό σας μυστικό για να «ζωντανεύει» ένα τραγούδι πέρα από τη φωνή; Δεν υπάρχουν μυστικά. Όλοι όσοι με γνωρίζουν ξέρουν πως αν ένα τραγούδι, ή ένα ποίημα, ή ένα θεατρικό κείμενο δεν μπορώ να το αφηγηθώ σαν να είναι μια δική μου ιστορία, σίγουρα δεν θα μπορώ και να το «ζωντανέψω».

–Τι ρόλο παίζει η μουσική στη ζωή σας πέρα από τη σκηνή; Σημαντικό. Όταν ακούω μουσική, δεν μπορώ να κάνω απολύτως τίποτε άλλο. Αλλά όχι μοναδικό. Το πάθος μου για τα ταξίδια και η αγάπη μου για τη φύση- και κυρίως για τη θάλασσα- πολλές φορές προηγούνται.

–Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη πρόκληση για το ελληνικό τραγούδι σήμερα; Να ξαναβρεί τον στόχο του: την αγωγή της ψυχής!