Από μικρός ο Άντρος Λυρίτσας ήθελε να λέει ιστορίες. Να δημιουργεί ήρωες που θα έμεναν μετά από εκείνον. «Δεν το πέτυχα. Γι’ αυτό δεν δηλώνω ποιητής ή συγγραφέας. Το βέβαιο είναι πως γράφω για να εκφράσω τη συγκίνησή μου. Πώς καταλαβαίνω ότι έχω κάτι να πω; Όταν κάτι μέσα μου φουσκώνει σαν παλίρροια και ανεβαίνει στα μάτια μου σαν δάκρυ. Ίσως πάλι να γράφω για να κερδίσω και λίγη απ’ την αθανασία», λέει ο ίδιος με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο, στο οποίο παρουσιάζει μια σειρά δοκίμια θέτοντας, όπως λέει, καίρια ερωτήματα αντί απαντήσεων.
– Η τέχνη και οι λογοτέχνες τι ρόλο μπορούν να παίξουν σε περιόδους κρίσεων; Οι λογοτέχνες αν έχουν να πουν κάτι, είναι κυρίως σε περιόδους κρίσεων. Όχι για να σώσουν τον κόσμο σαν τους μεσσίες. Αλλά θέτοντας καίρια ερωτήματα παρά απαντήσεις. Η τέχνη είναι επαναστατική ή δεν είναι τέχνη. Δεν πρέπει να είναι κοντά στην εξουσία αλλά απέναντί της. Οι άνθρωποι της τέχνης δεν πρέπει να πετούν στα σύννεφα αλλά να παρακολουθούν τους κραδασμούς, τις εκκωφαντικές εκρήξεις της εποχής τους. Να έχουν άποψη, αλλά να τη δίνουν με ευαισθησία, διορατικότητα και δημιουργικότητα. Κι αν καμιά φορά σιωπούν, η σιωπή τους να είναι κραυγαλέα.
– Στο τελευταίο σας βιβλίο σας απασχολεί ανάμεσα σ’ άλλα θέματα η έννοια του θανάτου. Τι θα λέγατε σε κάποιον που φοβάται το θάνατο; Θα του έλεγα να μην τον φοβάται. Ή μάλλον να μην τον τρομοκρατεί ο θάνατος. Γιιατί ένα κάποιο δέος απέναντι στον θάνατο μας χαρακτηρίζει όλους. Αλλά αυτός είναι ο κύκλος της ζωής. Σαν τον σπόρο που γίνεται βλαστός κι ύστερα δέντρο, κάνει ανθούς, γίνονται φρούτα που ωριμάζουν, μετά πέφτουν αφήνοντας κουκούτσια για να δώσουν ένα νέο δέντρο. Αυτή είναι η διαλεκτική της ζωής. Το θέμα είναι να μην ζεις συνεχώς με το φόβο του θανάτου γιατί τότε θα έχεις πεθάνει πριν αποδημήσεις. Δεν είναι πόσο ζεις αλλά πώς. Είναι ουσιαστικό το πέρασμά σου από τη ζωή ή «ήλθες, είδες και απήλθες»; Και για όσους δεν αυταπατώνται με τη μετά θάνατον ζωή, υπάρχει και η φιλοσοφία για να «κολάσεις» το θάνατο. Φιλοσοφία είναι γνώση θανάτου. Ή, όπως έλεγε και ο Κικέρων, «η φιλοσοφία δεν είναι τίποτε άλλο παρά προετοιμασία θανάτου».
– Ποιοι συγγραφείς έχουν επηρεάσει τη σκέψη και το συγγραφικό σας έργο; Από τους συγγραφείς ξεχωρίζω τους Φρόιντ και Μαρξ, και ίσως τον Γάλλο Μισέλ ντε Μονταίν. Από τους ποιητές σίγουρα τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Εμπειρίκο και τον Εγγονόπουλο.
– Πώς θα περιγράφατε τον ιδανικό αναγνώστη των βιβλίων σας; Ιδανικός αναγνώστης κάθε βιβλίου είναι αυτός που «γινώσκει» αλλά δεν «αναγινώσκει». Αυτός που «δεν ξεχνιέται μ’ ένα άρλεκιν». Που κρατά κάτι από αυτό το οποίο έχει διαβάσει. Όχι προς τέρψιν των οφθαλμών, για να περάσει η ώρα, αλλά και προς τέρψιν της ψυχής. Όπως είπε και κάποιος, είναι εκείνοι που διαβάζουν για να «ξυπνήσουν» κι εκείνοι που διαβάζουν για να κοιμηθούν. Φυσικά προτιμώ τους πρώτους.
– Ποιο βιβλίο που διαβάσατε πρόσφατα προτείνετε στους βιβλιόφιλους; Περί ορέξεως… Αυτά που μου έρχονται πρόχειρα στον νου είναι «Το βουνί» της Λουίζας Παπαλοΐζου, η «Αθαλάσσα» του Κώστα Λυμπουρή και το «Στη σκιά της πεταλούδας» του Ισίδωρου Ζουργού, ενός συγγραφέα που, δυστυχώς, μόλις πρόσφατα ανακάλυψα.
maria.panayiotou@phileleftheros.com
Ελεύθερα, 6.6.2022.
