ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΙΕΒΟ
Όταν στις 24 Φεβρουαρίου ήχησαν για πρώτη φορά οι σειρήνες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, κανείς δεν μπορούσε να υπολογίσει το μέγεθος της καταστροφής που θα ακολουθούσε. Η Kateryna Ivashchenko, κοινωνιολόγος και ερευνήτρια από το Κίεβο, που έζησε σε πραγματικό χρόνο τον βομβαρδισμό της πολυκατοικίας της το περασμένο Σάββατο, εξηγεί πως σε έναν κόσμο χωρίς ελευθερία, τίποτα και κανείς δεν μπορεί να παραμείνει «ζωντανός».
– Ποια είναι η εικόνα που έρχεται στο μυαλό σου από τη στιγμή των βομβαρδισμών; Ήταν γύρω στις 8:00 το πρωί του περασμένου Σαββάτου, μιας κατά τα άλλα πολύ ηλιόλουστης για τα δεδομένα της εποχής μέρας στην Ουκρανία, όταν γύρισα στο σπίτι και έπινα τον καφέ μου, έπειτα από μια βόλτα που είχα κάνει με τον σκύλο μου στη γειτονιά. Αυτή, βέβαια, δεν ήταν μια οποιαδήποτε ήσυχη μέρα στην πόλη, αφού δύο μέρες νωρίτερα, στις 24 Φεβρουαρίου, είχε ξεκινήσει στη χώρα μας μια μαζική ρωσική εισβολή. Πολλοί γείτονές μου βρίσκονταν ήδη σε καταφύγια, όμως εμείς νιώθαμε πιο ασφαλείς με το να παραμείνουμε στο σπίτι μας. Θυμάμαι που είχα στείλει ένα ενθαρρυντικό μήνυμα σε μια κοινή συνομιλία που έχουμε με τους γείτονές μου, οι οποίοι κοιμόντουσαν από την Πέμπτη στο οργανωμένο καταφύγιο στο υπόγειο του σχολείου, γράφοντάς τους ότι «Είναι πολύ ήσυχα και ωραία έξω, περπάτησα γύρω από το κτίριο, δεν υπάρχουν ξένοι». Αμέσως σκέφτηκα ότι κάποια «ασυνέπεια» κρυβόταν σε αυτό το φαινομενικά όμορφο ξεκίνημα του Σαββατοκύριακου…
– Κάτι που επιβεβαιώθηκε αργότερα; Ναι. Τη στιγμή του βομβαρδισμού, που κράτησε λιγότερο από ένα λεπτό, καθόμουν στην κουζίνα μου, η οποία είναι σε ενιαία διαρρύθμιση, με τζάμι που προσφέρει μια πανοραμική θέα της περιοχής. Ήταν ένα χτύπημα τεράστιας δύναμης, σαν ένα κύμα καπνού, σκόνης και σπασμένο γυαλί. Ένιωσα ένα σοκ, έκπληξη και… αίσθηση καταστροφής. Όλη η οικογένειά μου βρισκόταν στο σπίτι, οπότε το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν να τρέξω να τους ξυπνήσω. Ήθελα να δω ότι ήταν ζωντανοί. Καμία άλλη σκέψη δεν υπήρχε στο μυαλό μου.
– Ποια πράγματα πρόλαβες να βάλεις στη βαλίτσα σου φεύγοντας; Φύγαμε χωρίς να πάρουμε μαζί μας τίποτα πέρα από έγγραφα και χρήματα, που είχα μαζέψει εκ των προτέρων, όταν άρχισαν οι επιθέσεις. Για να είμαι ειλικρινής, υποτίμησα τους κινδύνους για τους αμάχους. Δεν πίστευα ότι θα μπορούσε να συμβεί βομβαρδισμός στην περιοχή μας, με σχολείο και μαιευτήριο δίπλα. Μόλις φορέσαμε τα παλτά μας, πήραμε απλά τον σκύλο και ένα μπουκάλι νερό και τρέξαμε. Είναι ένα κτίριο 24 ορόφων, όπου απαγορεύεται η χρήση ανελκυστήρων σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Χρησιμοποιήσαμε τις σκάλες και θυμάμαι ότι μας είχε πάρει περίπου 10 λεπτά μέχρι να φύγουμε από το διαμέρισμά μας στον 16ο όροφο, μιας και είμαστε μια μεγάλη οικογένεια (ο σύζυγός μου, η κόρη μου, ο γιος μου, η μαμά μου, εγώ και o σκύλος μας). Η μαμά μου δραπέτευσε από την Γκόρλιβκα στην Ανατολική Ουκρανία το 2014, όταν η Ρωσία πυροδότησε τη σύγκρουση και κατέλαβε την περιοχή. Δυστυχώς, ήξερε από τότε τι είναι η επίθεση με πυραύλους, οπότε ήταν πιο οργανωμένη από εμάς.
– Τις μέρες που ακολούθησαν, από τα media μεταδίδονται εικόνες που συγκλονίζουν, με αποχωρισμούς οικογενειών, ουρές προσφύγων και τραυματίες. Εσύ τι σκηνές βλέπεις μπροστά σου αυτές τις μέρες; Βλέπω τεράστια καταστροφή. Οι Ρώσοι επιτίθενται όχι μόνο στον στρατό αλλά και σε δημόσιες υποδομές και πολίτες. Στο κτίριό μας, έξι άνθρωποι τραυματίστηκαν, μεταξύ των οποίων δύο παιδιά. Ευτυχώς, κανείς δεν πέθανε, όπως είχαν αρχικά μεταδώσει τα ΜΜΕ, καθώς οι περισσότεροι από τα κατεστραμμένα διαμερίσματα βρίσκονταν σε καταφύγιο. Το δικό μας, ένα από τα πολλά κατεστραμμένα κτίρια στην πρωτεύουσα τώρα. Ρωσικός πύραυλος έπληξε την Τρίτη τον τηλεοπτικό πύργο του Κιέβου και το μνημείο του Babyn Yar (τόπος σφαγής Εβραίων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου). Ταυτόχρονα, βλέπω και καταπληκτική αυτοοργάνωση ανθρώπων, που αλληλοβοηθούνται και ετοιμάζονται να στηρίξουν τον στρατό.
- Η ζωή σου άλλαξε σε μια στιγμή. Πώς είναι πλέον η καθημερινότητά σου; Τα πάντα έχουν αλλάξει. Οι δουλειές μας επηρεάστηκαν, μιας και δεν είναι δυνατό να δουλέψεις σωστά με τόσους συναγερμούς επίθεσης την ημέρα, πρέπει να κρύβεσαι στο καταφύγιο. Τα σχολεία είναι κλειστά… Μας φιλοξενούν συγγενείς τώρα, καθώς το κτίριό μας έχει καταστραφεί. Όπως πιθανότατα γνωρίζετε, πολλές οικογένειες με παιδιά έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία (περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άμαχοι, σύμφωνα με τον ΟΗΕ). Για την ώρα παραμένουμε στο Κίεβο, μιας και είναι περίπλοκο να μετακινηθούμε τώρα.
– Πώς φτάνουν σε σας οι ειδήσεις; Βλέπουμε τηλεοπτικές ειδήσεις και ελέγχουμε το Facebook. Επίσης, πολλοί φίλοι και συγγενείς μας εμπλέκονται στην αντίσταση, αν και δεν είναι όλοι επαγγελματίες πολιτοφύλακες. Οι άνθρωποι σε όλη την Ουκρανία είναι πλέον ενεργοί εθελοντές. Έτσι, μαθαίνουμε περισσότερα για την κατάσταση στο έδαφος από αυτούς. Είναι ένα ημερολόγιο πολέμου που αποτελείται από πολλά στοιχεία, αφηγήσεις και φωτογραφίες.
– Εκτός από τη διεθνή συμπαράσταση, φαίνεται ακόμη ότι και μεγάλο μέρος του λαού της Ρωσίας συμπαραστέκεται. Αυτό τι σημαίνει για σας; Ναι, πράγματι μερικοί άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για την εισβολή στην Ουκρανία, αλλά η κλίμακα των διαμαρτυριών είναι μικρή, για να σταματήσει ο πόλεμος. Όπως δείχνει πρόσφατη ρωσική έρευνα, μόνο το 22% των Ρώσων ερωτηθέντων δεν υποστήριξε την επιθετικότητα. Η Ρωσία είναι σε μεγάλο βαθμό μια κάθετη κοινωνία με αδύναμη αντιπολίτευση και εξαιρετικά καταπιεστική αστυνομία. Καταλαβαίνω ότι είναι απίθανο να πραγματοποιηθούν μαζικές διαδηλώσεις. Επίσης, το όραμά μου είναι ότι η σχιζοφρενική ιδέα του Πούτιν να καταστρέψει την κυριαρχία της Ουκρανίας και να αποκαταστήσει τη σοβιετική αυτοκρατορία αντηχεί στο μυαλό πολλών ανθρώπων στη Ρωσία. Οι ρωσικές Αρχές χρησιμοποιούν την προπαγάνδα εδώ και δεκαετίες, για να δημιουργήσουν έναν παράλληλο κόσμο φανταστικών εχθρών. Δυστυχώς, οι ψεύτικες αξίες που αγαπούν, τρέφονται από το αίμα των γειτόνων. Πληρώνουμε εξαιρετικά υψηλό τίμημα για την ιστορική τους αμάθεια. Είναι μια πολιτισμική σύγκρουση τώρα. Η ρωσική ηγεσία θέλει να αναδημιουργήσει το παρελθόν, όπου θα είναι «ξανά σπουδαίοι» στην πολυεθνική ολοκληρωτική αυτοκρατορία. Οι Ουκρανοί κοιτάζουν το μέλλον στο κυρίαρχο ανεξάρτητο δημοκρατικό τους κράτος.
- Υπάρχουν νικητές σε έναν πόλεμο; Ο πόλεμος και η βία είναι οι χειρότερες μορφές ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Ακόμη και όταν τα μεγαλύτερα μυαλά εμπλέκονται σε στρατιωτικές τεχνολογίες, ο στόχος είναι ο ίδιος: η καταστροφή. Στον πόλεμο επιλογής και κατάκτησης, ο εισβολέας μπορεί να κερδίσει εδάφη ή πόρους, αλλά θέτοντας ανθρώπινες ζωές σε κίνδυνο, χάνει την ανθρωπότητα και αποτυγχάνει ούτως ή άλλως στην ιστορική προοπτική.
– Πώς φαντάζεσαι την επόμενη μέρα; Πρέπει να επιβιώσουμε και να διατηρηθούμε. Θέλω να πω, δεν έχει να κάνει μόνο με τη φυσική μας επιβίωση, έχει να κάνει με το να παραμείνουμε ζωντανοί ως ανεξάρτητο κράτος, ως ελεύθεροι άνθρωποι. Πρέπει να πολεμήσουμε τώρα, για να δούμε την επόμενη μέρα. Δεν είναι μόνο η ουκρανική κυριαρχία που διακυβεύεται αυτή τη στιγμή. Η παγκόσμια τάξη και οι αξίες είναι που αμφισβητούνται και πρέπει να υπερασπιστούν και να ενισχυθούν.
Ελεύθερα, 6.3.2022.
