Η θεώρηση του Άγγελου Συρίγου για την Τουρκία

Toυ Μάριου Ευρυβιάδη 

Η πρόσφατη τοποθέτηση το Άγγελου Συρίγου πως η Ελλάδα υποστηρίζει την απόκτηση των F-16 από την Τουρκία αλλά σε βάθος χρόνου, βασίζεται σε μια θεώρηση η οποία είναι, κατά την άποψή μου, μόνο κατά το ήμισυ ορθή.

Το ορθό της μέρος έχει δύο πτυχές. Η πρώτη αφορά στο μεταπολεμικό ιστορικό των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων, διμερών και νατοϊκών. Το ιστορικό αυτό υποδεικνύει πως αργά ή γρήγορα το συγκεκριμένο πολεμικό σύστημα θα δοθεί στην Τουρκία από τους Αμερικανούς. Όσο, όμως, πιο αργά τόσο καλύτερα, κατά τον κ. Συρίγο. Στο μεσοδιάστημα η Ελλάδα θα έχει πραγματικά εξισορροπήσει στρατιωτικά την Τουρκία. Εξισορρόπηση σημαίνει διατήρηση της ειρήνης. Η ανισορροπία ισχύος προκαλεί και προσκαλεί επιδρομή.

Η δεύτερη πτυχή είναι πως με την παροχή των F-16 (και γενικά δυτικών οπλικών συστημάτων) η Ουάσινγκτον αποκτά, ή καλύτερα συνεχίζει να διατηρεί επιρροή πάνω στην Άγκυρα, ενώ η τελευταία υφίσταται περιορισμούς στη συμπεριφορά της. Αντίθετα, εάν τέτοιας μορφής υψηλών προδιαγραφών συστήματα δεν μπορούν να αποκτηθούν, η Άγκυρα θα τα πάρει από αλλού, δηλαδή από τη Ρωσία -όπως έπραξε με τους S-400. Κατά τον κ.Συρίγο μια τέτοια εξέλιξη:

 α) θα ακυρώσει την επιρροή της Ουάσιγκτον και,

 β) θα κάνει την Άγκυρα ανεξέλεγκτη και, πιθανόν, να οδηγήσει σε έναν πόλεμο με την Ελλάδα. 

Σε μια τέτοια περίπτωση οι ΗΠΑ δεν θα έχουν ικανότητα αποτελεσματικής παρέμβασης ή διαμεσολάβησης.

Όλοι συμφωνούμε πως η Τουρκία “αυτονομείται” από την Ατλαντική Δύση. Αλλά σε ποιο βαθμό; Αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι το ερώτημα. “Αυτονομείται” μεν, αλλά όχι σε βαθμό διάρρηξης των σχέσεων της με τη Δύση. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ. Είναι η μόνη κληρονομιά του Κεμαλισμού που καμιά διάδοχη κατάσταση δεν θα ακυρώσει. Γιατί; Διότι όλοι στην Άγκυρα γνωρίζουν πολύ καλά πως η κότα με τα χρυσά αυγά βρίσκεται στη Δύση και όχι αλλού. Και πως η Δύση διαθέτει πολύμορφο και πολυεπίπεδο στρατηγικό βάθος σε πολλαπλούς τομείς το οποίο δεν διαθέτει η μη-Δύση.

Οι Τούρκοι γνωρίζουν, με πρώτο και καλύτερο τον (οικογενειακά εφοπλιστή) Ερντογάν -μαζί με το κλεπτοκρατικό συγγενικό και πολιτικό του συνάφι- πως μόνο η θεσμική σχέση με την Ατλαντική Δύση εξασφαλίζει, εκμοντερνίζει και πλουτίζει την Άγκυρα, αλλά και της επιτρέπει να πατά σε δύο βάρκες. Να παρουσιάζεται θεσμικά ως “παραγωγός ασφαλείας” της Δύσης. Αλλά ταυτόχρονα καί ως “παραγωγός ανασφάλειας”, απειλώντας να “αυτονομηθεί” ακόμη και να “εγκαταλείψει” τη Δύση στο “έλεος” διαφόρων μορφών απειλών από την Ανατολή και, γενικά από τη μη-Δύση. Έτσι εξασφαλίζει ωφελήματα τα οποία, επιπλέον, πιστεύει πως της οφείλονται, αφού παρέχει “προστασία” .

Η θέση αυτή δεν είναι “ερντογανική”. Το 1979, ενώ η Τουρκική οικονομία ήταν υπό κατάρρευση -και στη Δύση (Ιαπωνία και Ν. Κορέα) έτρεχαν να τη σώσουν- Τούρκος πρωθυπουργός (Ντεμιρέλ) έλεγε σε πρώην Αμερικανό αξιωματούχο (Rostow) στην Άγκυρα, “πρέπει να πληρώνεται τους λογαριασμούς μας γιατί μας έχετε ανάγκη”. Ο Αμερικανός του υπέδειξε ευγενικά να μην εκφράζεται έτσι διότι μπορεί τα λεγόμενά του να εκληφθούν ως “εκβιασμός”!

Είναι εδώ που η θεώρηση Συρίγου είναι λάθος. Η Τουρκία έχει πιάσει τη Δύση από το πόδι και δεν πρόκειται να την αφήσει ποτέ. Να πάρει δηλαδή τέτοιες αποφάσεις που να τη βγάλουν, εκ των πραγμάτων, έξω από το Νατοϊκό μαντρί. Να εκβιάζει τη Δύση, ναι. Αλλά μόνο μέσα από το μαντρί μπορεί να το πράττει. Όχι έξω από αυτό.

Η Δύση εκμοντέρνισε και εκδυτικοποίησε την Τουρκία. Νατοΐκοί και Δυτικοί πόροι έχτισαν τις δομές της, στρατιωτικές και μη. Ακούσθηκε κανείς Τούρκος αξιωματούχος να λέει πως η Τουρκία θέλει θα φύγει από το ΝΑΤΟ; Αντίθετα, λένε πως κανένας δεν μπορεί να τη διώξει. Να φύγει μόνη της; Ποτέ.

Για να περιοριστώ μόνο στο ΝΑΤΟ, μια Τουρκία έξω από το ΝΑΤΟ, θα ήταν μια Τουρκία κάτι σαν το Πακιστάν: με υπερπληθυσμό, φτώχεια και θρησκευτικό φανατισμό (φαλαφισμό). Όχι τυχαία, το 1945 οι Αμερικανοί επέλεξαν για ανάπτυξη τρεις μη δυτικές χώρες ως “μοντέλα” προς μίμηση, για τον μη δυτικό κόσμο: την Τουρκία, το Ιράν και την Ινδονησία. Είναι η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ που έκανε τη διαφορά. Και από τότε μέχρι πολύ πρόσφατα η Ουάσινγκτον περιφέρει το “Τουρκικό μοντέλο” ως υπόδειγμα στον μη δυτικό κόσμο.

Υ. Γ. Από την ένταξη της στο ΝΑΤΟ το 1952 η Τουρκία αποτελεί αμερικανο-νατοϊκή βάση που φιλοξενεί ακόμη και αμερικανικές πυρηνικές κεφαλές. Υπάρχουν σήμερα εκεί 11 ενεργές αμερικανο-νατοϊκές βάσεις με κορωνίδα τη αμερικανο-νατοϊκή βάση στο Ινσιρλίκ. Εκεί φιλοξενούνται 1.650 Aμερικανοί στρατιώτες και 4.850 εξαρτώμενοι τους. Για δεκαετίες η βάση αυτή θεωρούνταν “αναντικατάστατη”. Όχι πλέον. Χρόνια έχει να ακουστεί. Αμερικανο-νατοϊκές βάσεις σε Ελλάδα, Αλβανία, Κόσοβο, Βουλγαρία, Ρουμανία και Ανατολική Ευρώπη την έχουν υποβαθμίσει. Η Άγκυρα έχασε τον άσσο της. Δεν μπορεί να εκβιάζει πλέον όπως τον παλιό καλό καιρό. Είναι για αυτό που ωρύεται κατά της Ελλάδας ως “αμερικανική βάση” – που είναι. Άλλος όμως είναι ο καημός της Άγκυρας. Και η οποία φαντάζει τον εαυτό της ακόμη και ως “αντιιμπεριαλιστική” δύναμη.

Για λεπτομέρειες περί Τουρκίας ως ενεργή αμερικανο-νατοϊκή βάση σήμερα, δείτε Congressional Research Service, report, Turkey: Background and US Relations ( 22/12/22), διαθέσιμη στο διαδίκτυο.

ΑΦΙΕΡΩΣΗ

Αφιερώνω το κείμενο αυτό στη μνήμη του Χριστόδουλου Γιαλλουρίδη, που βοηθούσε τους πάντες, πάντα πρόσχαρος και αισιόδοξος, αγωνιστής μέχρι το τέλος και με τον οποίο μοιραζόμουν το ίδιο γραφείο στο Πάντειο Πανεπιστήμιο για χρόνια. Τα συλλυπητήρια μου στην οικογένεια του. Στο καλό Λάκη, ο Θεός μαζί σου.

Η δήλωση που προκάλεσε αντιδράσεις

O Άγγελος Συρίγος δήλωσε στην ΕΡΤ: «Εμείς θέλουμε η Τουρκία να πάρει F-16. Όχι τώρα, σε βάθος χρόνου. Γιατί θέλουμε να ελέγχεται από τη Δύση. Φανταστείτε μια Τουρκία, η οποία έχει ρωσικά οπλικά συστήματα… δεν θα μπορούσε να τη σταματήσει κανένας στην επιθετικότητά της έναντι ημών. Ενώ τώρα, συγκρατείται ως ένα βαθμό. Παράλληλα όλο αυτό το εμπάργκο όπλων που υπάρχει, μας δίνει τη δυνατότητα να καλύψουμε το χάσμα που δημιουργήθηκε την προηγούμενη δεκαετία, στα αμυντικά μας συστήματα». Επιπλέον, ο Έλληνας υφυπουργός εμφανίστηκε βέβαιος, ότι οι ΗΠΑ, δεν θα καταλήξουν σε απόφαση για την Τουρκία και τα F-16, πριν από τις τουρκικές προεδρικές εκλογές. «Δεν θα του κάνουν αυτό το δώρο του Ερντογάν. Θα περιμένουν να δουν τι θα γίνει με τις τουρκικές εκλογές και αφού ολοκληρωθούν, θα δουν ποια θα είναι η επόμενη κατάσταση και θα προχωρήσουν», ανέφερε ο κ. Συρίγος.

Απαντώντας στις αντιδράσεις που προκάλεσε η πρώτη του τοποθέτηση, ο Άγγελος Συρίγος επεσήμανε από τα ερτζιανά του Πρώτου Προγράμματος:«Σε βάθος χρόνου ας είμαστε βέβαιοι ότι η Τουρκία θα πάρει κάποια στιγμή όπλα, δεν πρόκειται να μείνει χωρίς πολεμική αεροπορία. Και εκείνο το οποίο είπα από την πρώτη στιγμή και εξακολουθώ να το λέω, είναι ότι μας συμφέρει να τα πάρει υπό τους όρους που έχει θέσει ο Μενέντεζ. Τόσο απλά».

«Είναι μια πραγματικότητα την οποία αν δεν θέλουμε να λαϊκίζουμε και να δούμε σοβαρά τι είναι αυτό το οποίο μας συμφέρει σε βάθος χρόνου, τότε θα καταλάβουμε» είπε χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας την ίδια ώρα ότι το γεγονός πως η Τουρκία δεν παίρνει όπλα είναι κάτι που συμφέρει απόλυτα την Ελλάδα, «διότι μας δίνει τη δυνατότητα να καλύψουμε το τεράστιο χάσμα που είχε δημιουργηθεί την προηγούμενη δεκαετία από την έλλειψη στρατιωτικών εξοπλισμών».

«Η Τουρκία αυτή τη στιγμή έχει εμπάργκο όπλων διότι πέρασε ένας νόμος, ο νόμος CAATSA στην αμερικανική Γερουσία, ο οποίος ορίζει ότι αν ένα κράτος φιλικό πάρει όπλα από ένα κράτος που χαρακτηρίζεται εχθρικό προς την Αμερική, του επιβάλλονται κυρώσεις. Στην προκειμένη περίπτωση αυτό έγινε από την Τουρκία με την αγορά των πυραύλων S-400» επισήμανε ο κ. Συρίγος. Η Αμερική, εξήγησε ο κ. Συρίγος, έχει ένα σύστημα σύμφωνα με το οποίο όταν σου δίνει όπλα σου ορίζει τους όρους υπό τους οποίους τα παίρνεις. «Όχι μόνο η Αμερική και άλλα κράτη μπορούν να το κάνουν αυτό. Απλώς η Αμερική είναι αυτή η οποία το παρακολουθεί. Πώς μπορείς να παρακολουθήσεις αν γίνονται υπερπτήσεις; Αυτή τη στιγμή το ΝΑΤΟ παρακολουθεί όλη την περιοχή μέσω ραντάρ, ελληνικών και τουρκικών ραντάρ, και ξέρει ανά πάσα στιγμή πού είναι τα στίγματα των αεροσκαφών σε όλο το Αιγαίο», προσέθεσε.