Το «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος» γράφτηκε το 1947 από τον Πρίμο Λέβι, έναν από τους ελάχιστους επιζήσαντες του ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς. Θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας και μια από τις πλέον συγκλονιστικές μαρτυρίες της εποχής μας. Ο Λέβι, στον έναν χρόνο που έζησε στο στρατόπεδο, παρατηρεί τα πάντα και θα τα θυμηθεί όταν τα γράψει μετά. Το στρίμωγμα στους κοιτώνες, τους συντρόφους που ανακάλυπταν νεκρούς από την πείνα και το κρύο και την καθημερινή εργασία, τους απαγχονισμούς, τα τρένα, τα κρεματόρια.

Το βιβλίο του Λέβι αφορά τη δική του εμπειρία στο Άουσβιτς, αλλά και τον συγκλονισμό του από το γεγονός πως ο ίδιος επιβίωσε. Ασχολείται με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και μια λεγόμενη «αποανθρωποποίηση» όσων έζησαν και ειδικά όσων επιβίωσαν από το Άουσβιτς.

Για τον Λέβι, ο Θεός είχε πεθάνει στο Άουσβιτς. Σύμφωνα δε με τη βιογράφο του, η μεγάλη διάψευση για αυτόν ήταν η εξέλιξη του Κράτους του Ισραήλ. Ενώ προσέφερε το αίμα του για τους πληγωμένους Ισραηλινούς του 1967, καταδίκασε την εισβολή στον Λίβανο το 1982. Είχε, άλλωστε, μια ρομαντική εικόνα σύμφωνα με την οποία το Κράτος του Ισραήλ «θα ιδρυόταν από ευγενείς αγρότες οι οποίοι θα οδηγούσαν τα ευγενικά βόδια τους, τραγουδώντας επαναστατικά τραγούδια». Αλλά εξεπλάγη τρομερά όταν είδε το Ισραήλ, να γίνεται μια σύγχρονη χώρα που διεξάγει πολέμους των οποίων την αναγκαιότητα δεν καταλάβαινε.

Κι αν δεν αυτοκτονούσε στις 11 Απριλίου 1987, θα επιβεβαίωνε τις ανησυχίες του: Η δισχιλιετής οδύσσεια των Εβραίων, αντί για τη χώρα της επαγγελίας, κατέληξε κατά ειρωνικό τρόπο σε μια άτεγκτη πολιτική μηχανή. Μια μηχανή που ισοπέδωσε τη Γάζα και ετοιμάζεται να την καταλάβει πλήρως, για να μη σηκώσει κεφάλι ποτέ ο βασανισμένος παλαιστινιακός λαός.

Ας μας συγχωρέσουν οι αρνητές της γενοκτονίας, λοιπόν, αλλά θα χρησιμοποιήσουμε απόσπασμα από το «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος», που θα μπορούσε να περιγράψει το βάσανο των Παλαιστινίων: «Τότε, για πρώτη φορά, συνειδητοποιήσαμε ότι η γλώσσα μας δεν έχει τις λέξεις για να εκφράσει αυτή την ύβρη, την εκμηδένιση του ανθρώπου. Σαν προικισμένoι με την ενορατική ικανότητα των προφητών είδαμε την πραγματικότητα: Είμαστε στον πάτο. Πιο κάτω δε γίνεται να πάμε: Δεν μπορούμε να σκεφτούμε αθλιότερη ύπαρξη από τη δική μας. Τίποτα πια δεν μας ανήκει: Μας στέρησαν τα ρούχα, τα παπούτσια, τα μαλλιά μας· εάν μιλήσουμε δεν θα μας ακούσουν και εάν μας άκoυγαν δεν θα μας καταλάβαιναν. Θα μας στερήσουν και τ’ όνομά μας: Κι αν θέλουμε να το κρατήσουμε, θα πρέπει να βρούμε τη δύναμη μέσα μας, τη δύναμη να το σώσουμε και μαζί μ’ αυτό να σώσουμε κάτι από μας, απ’ αυτό που υπήρξαμε».