Πριν από έναν χρόνο είχα γράψει σε αυτή εδώ τη στήλη με τίτλο «Μετά το νοσοκομείο τι;», για το τεράστιο κενό που υπάρχει στην Κύπρο στην κατ’ οίκον φροντίδα ηλικιωμένων και χρόνιων ασθενών. Κατά τη διάρκεια του 2025, ως «Φ», επαναφέραμε αρκετές φορές το θέμα στη δημοσιότητα, ωστόσο, τίποτα δεν έχει γίνει. Μην με παραπέμψει κάποιος στην στρατηγική για την υγεία στην τρίτη ηλικία γιατί του απαντώ εκ των προτέρων «με τα λόγια χτίζω ανώγεια και κατώγεια». Άσε που είναι αλλού για αλλού.  Παρακαλώ, επίσης, μην με παραπέμψει κάποιος στα επιδόματα και τα τσιεκούθκια γιατί οι άνθρωποι δεν είναι κουμπαράδες που «γεμίζουν» με λεφτά.

Δεν γράφω μόνο ως δημοσιογράφος που αφιέρωσε περισσότερο από το μισό της ζωής του στον τομέα της υγείας. Γράφω ως πολίτης. Γράφω ως κόρη, ανιψιά, συγγενής, φίλη ανθρώπων που χρειάστηκαν και χρειάζονται σωστή φροντίδα στα σπίτια τους. Όχι από μια ανειδίκευτη αλλοδαπή φροντίστρια. Να ’ναι καλά, βεβαίως, οι κοπέλες αυτές και ο Θεός να τους δίνει χρόνια για τη βοήθεια που μας προσφέρουν.

Το 2012 χρειάστηκε ο πατέρας μου φροντίδα, νοσηλευτική και όχι μόνο στο σπίτι. Μαζέψαμε όλη μας τη δύναμη και τον φροντίσαμε. Κάναμε την αγάπη μας δύναμη και σταθήκαμε δίπλα στη μητέρα μας. Τραγικό, αλλά πλέον έφθασα στο σημείο να λέω «ευτυχώς, ο πατέρας μου είχε καρκίνο» και έτσι είχαμε δίπλα μας και τους συνδέσμους των καρκινοπαθών και τις υπηρεσίες που προσφέρουν. Επειδή, βεβαίως, οι ανάγκες του χρειάζονταν εικοσιτετράωρη κάλυψη, υποχρεωθήκαμε να πληρώνουμε από την τσέπη μας (και χαλάλι) και ιδιώτες νοσηλευτές. Μερικές χιλιάδες ευρώ κάθε μήνα. 

Το 2018, χρειάστηκε η μητέρα μου αυτές τις υπηρεσίες. Και πάλι οργανωθήκαμε, μοιράσαμε μέρες και ώρες τα αδέλφια και ήμασταν εκεί. Η ίδια κατάσταση και πάλι εγώ να λέω «ευτυχώς, που ήταν καρκινοπαθής».

Πέθαναν όμως και οι δύο τους στο σπίτι τους, στο δωμάτιο τους, στο κρεβάτι τους με εμάς και τα εγγόνια τους δίπλα τους. Και όταν ο πατέρας μου ήταν ασθενής, δεν χρειάστηκε να τον ξεσπιτώσουμε και να ρίξουμε την ίδια ώρα και τη μητέρα μας στην κατάθλιψη.

Πριν από δύο χρόνια, η οικογένεια μου βρέθηκε για τρίτη φορά στην ίδια κατάσταση. Ο άνθρωπος μας αυτή τη φορά, δεν έχει καρκίνο. Είμαστε μόνοι μας. Είναι όμως κλινήρης, δεν μπορεί να περπατήσει, να φάει, να αυτοεξυπηρετηθεί. Χρειάζεται φροντίδα 24 ώρες το 24ώρο.

Μόλις και μετά βίας εξασφαλίσαμε 12 συν 12 συνεδρίες με φυσιοθεραπευτή μέσω του ΓεΣΥ. Για νοσηλευτική φροντίδα δεν το συζητώ. Ο ασθενής βρίσκεται σε χωριό. Έτσι κι αλλιώς, έξι συν έξι επισκέψεις τι να κάνουν σε έναν άνθρωπο που χρειάζεται το λιγότερο μια επίσκεψη την εβδομάδα; Το παλεύουμε μόνοι μας με τη φροντίστρια (που να την έχει καλά ο Θεός). Αν στείλουμε τον άνθρωπο μας σε κάποιο ίδρυμα, αυτομάτως στέλνουμε και το επί εξήντα χρόνια ταίρι του στην κατάθλιψη και τον θάνατο.

Πριν από μερικές εβδομάδες, βρεθήκαμε, δυστυχώς, ως οικογένεια, ξανά, στην ίδια κατάσταση. Βλέπετε, όταν περηφανευόμαστε ότι το προσδόκιμο επιβίωσης στην Κύπρο είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, πρέπει να γνωρίζουμε ότι μόνο λόγια είμαστε. Διότι, στην Κύπρο όταν περάσεις τα 80, τα νοσοκομεία σου κλείνουν την πόρτα επειδή δεν συμφέρεις και το κράτος σου δίνει επιδόματα για να πας να μπεις σε μια στέγη. Άντε για να μην είμαι άδικη, αν είσαι χαμηλοσυνταξιούχος σου δίνει και επίδομα φροντίδας. Το ΓεΣΥ σου παραχωρεί έξι συν έξι, ή αν ανήκεις σε συγκεκριμένη ομάδα χρόνιων ασθενών και επιπρόσθετο αριθμό επισκέψεων από νοσηλευτή (που και πάλι δεν είναι αρκετές).

Υποχρεώνεσαι να υποχρεώσεις τα παιδιά σου σε ένα διαρκή αγώνα γεμάτο αγωνία ή αφήνεις τον άνθρωπο σου, τον/την σύζυγο και κλείνεσαι σε ένα γηροκομείο μέχρι να πεθάνεις ή αποφασίζεις να στείλεις τον/τη σύντροφο σου στο γηροκομείο για να πεθάνει.

Για να πάρεις τη χορηγία του υπουργείου Υγείας για να πας σε στέγη, πρέπει το αίτημα να γίνει όταν βρίσκεσαι σε νοσηλεία σε νοσηλευτήριο. Τα ιδιωτικά νοσηλευτήρια, όμως, χωρίς προειδοποίηση έρχονται ένα πρωί και σου λένε «πρέπει να πάρεις τον ηλικιωμένο σου σήμερα διαφορετικά θα αρχίσουμε να σε χρεώνουμε ιδιωτικά, αυτό μας είπε ο ΟΑΥ». Παίρνεις, λοιπόν, εσύ τον ηλικιωμένο σου και μετά απευθύνεσαι στο υπουργείο Υγείας και σου λένε «όχι, για να εξασφαλίσεις το επίδομα πρέπει να υποβληθεί το αίτημα από τον γιατρό ενώ είσαι ακόμα σε νοσηλεία».

Κάπου εκεί, χάνεις την ψυχραιμία σου και δεν έχεις ιδέα τι πρέπει να κάνεις. Και ρωτάς: «Δηλαδή, αν βρω γιατρό και μου κάνει εικονική εισαγωγή και αίτημα θα γίνει η δουλειά μας;».

O άνθρωπος μας αυτή τη φορά, δεν τα κατάφερε. Μέχρι να πάει το μήνυμα και να ’ρθει το χαμπάρι, «έφυγε». Σηψαιμία, μας είπαν. Τέσσερις ημέρες μετά το άρον-άρον εξιτήριο.

Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας,

Μόνο η οικογένεια μου έζησε και ζει το συγκεκριμένο πρόβλημα για τέταρτη φορά. Ζω σε χωριό και ξέρω ότι τουλάχιστον άλλοι 10 ηλικιωμένοι και οι οικογένειες τους βρίσκονται στην ίδια κατάσταση. Και μιλάμε για μια μικρή κοινότητα με μερικές δεκάδες μόνο κατοίκους. Ο «Φ», μήνα παρά μήνα, επαναφέρει το συγκεκριμένο πρόβλημα μέσω των δεκάδων σχετικών παραπόνων που λαμβάνει το Παρατηρητήριο Δικαιωμάτων των Ασθενών. Χιλιάδες άνθρωποι στην Κύπρο βρίσκονται στην ίδια κατάσταση και στους ηλικιωμένους πρέπει να προσθέσετε και όλους του κλινήρεις ασθενείς.

Τη στιγμή που σε ολόκληρο τον κόσμο κερδίζει έδαφος η έννοια της «μακροζωίας» και κάποια κράτη άρχισαν ήδη να επενδύουν στην μακροβιότητα και τα καλά γηρατειά, στην Κύπρο ψάχνουμε τις απολύτως απαραίτητες υπηρεσίες και τιμωρούμε τους ανθρώπους που δεν πεθαίνουν πριν να τις χρειαστούν.

Όσες φορές αποτάθηκα σε κυβερνητικά στελέχη (και επί προηγούμενων κυβερνήσεων), απλά, βλέπω κεφάλια να κουνιούνται με νόημα και μετά αρχίζει το «δίνουμε το τάδε και το τάδε και το τάδε επίδομα και είναι περίπλοκο το θέμα, γιατί ξέρεις κάποια ζητήματα ανήκουν στο υπουργείο Υγείας και κάποια άλλα είναι θέμα κοινωνικής πρόνοιας» και μέχρι εκεί. Ξοφλήσαμε.

Το θέμα είναι περίπλοκο και ένα κράτος δεν μπορεί να οργανώσει την κατ’ οίκον ανακουφιστική φροντίδα. Το Γενικό Σύστημα Υγείας την προσφέρει μόνο σε καρκινοπαθείς και αυτό επειδή, ευτυχώς, βρέθηκαν οι σύνδεσμοι από προηγουμένως να την προσφέρουν. Νόμος για την ανακουφιστική φροντίδα δεν υπάρχει (ξέρω ότι υπάρχει νομοσχέδιο).

Ομοσπονδία Συνδέσμων Ασθενών Κύπρου, Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας και Κυπριακή Συνομοσπονδία Οργανώσεων Αναπήρων οργανώθηκαν και προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα δικό τους πρόγραμμα κατ’ οίκον φροντίδας, το οποίο δεν θα περιλαμβάνει μόνο την ιατρική και νοσηλευτική παρακολούθηση, αλλά όλα όσα οι πολίτες χρειάζονται.

Σκέφτηκε κανένας τι σημαίνει για ένα άνθρωπο 85 ετών να πρέπει να κατεβεί στην πόλη για να πάρει τα φάρμακα του; Σκέφτηκε κανένας τι σημαίνει για τους ηλικιωμένους μας να οδηγούν μέχρι το διπλανό χωριό ή την πλησιέστερη πόλη για να πάνε στην υπεραγορά;

Ψάχνουν οι τρεις φορείς βοήθεια από το κράτος, από ιδιώτες, από τον οποιονδήποτε κατανοεί το πρόβλημα και θέλει να στηρίξει την προσπάθεια τους.

Κύριε Πρόεδρε,

Απευθύνω έκκληση. Άνθρωποι εξευτελίζονται. Αυτοί που μας γέννησαν και μας μεγάλωσαν διαλύονται. Οικογένειες βρίσκονται σε απόγνωση. Χρόνιοι ασθενείς, κλινήρεις, ταλαιπωρούνται. Μαζί τους και οι δικοί τους άνθρωποι. Δεν αρκούν τα νομοσχέδια που ετοίμασε το υπουργείο Υγείας. Δεν αρκεί η δημιουργία Κέντρων που θα λειτουργούν υπό τη μορφή Ιδρυμάτων. Δεν αρκούν τα επιδόματα. Χρειάζεται ενσυναίσθηση, πολιτική βούληση και χωρίς καθυστέρηση πράξεις.