…πίσω από τις λέξεις/ έρχεται ο Αλέξης/ και σε πιάνει μια μελαγχολία/ κλείσε κοριτσάκι τα βιβλία. (Πασχάλης & Olympians, 1968)
Κινδυνεύοντας να κατηγορηθώ ότι κάνω αυτό για το οποίο μέμφομαι άλλους, θα γράψω λίγα πράγματα για το βιβλίο του Αλέξη Τσίπρα χωρίς να το έχω διαβάσει. Όμως έχουν δει το φως της δημοσιότητας τόσο πολλά αποσπάσματα από την «Ιθάκη» του, τα οποία προσφέρουν μια αρκετά ευκρινή εικόνα για το περιεχόμενο και με πείθουν ότι δεν χρειάζεται να ξοδέψω χρόνο (και χρήμα) εφόσον δεν θα αποκομίσω κάτι ουσιαστικότερο διαβάζοντάς το.
Η γενική εικόνα είναι πως δεν πρόκειται για ένα ιστορικό ανάγνωσμα αλλά για ένα ελαφρολαϊκό μυθιστόρημα που έχει στόχο να κάνει τον κόσμο να ασχοληθεί ξανά μαζί του. Είναι φανερό ότι εντάσσεται στο σχέδιό του για αυτό που αποκαλούν στην Ελλάδα «rebranding» (αντιγραφή από τα… κυπριακά;), να ανανεώσει δηλαδή την περσόνα του (άλλη μια λαϊφστάιλ λέξη) και να επιστρέψει στην πολιτική σκηνή ως ο αγλαός μεσσίας που θα διώξει τον Μητσοτάκη.
Ο Κυριάκος έχει αρχίσει να κουράζει ακόμα και τους συντηρητικούς ψηφοφόρους. Και ο Τσίπρας με το βιβλίο του ξανασυστήνεται στο κοινό, όχι πλέον ως αριστερός αλλά ως «ανανεωτής» (ένας ακόμα ορισμός με θετική φόρτιση που σήμερα δεν σημαίνει τίποτα) της κεντροαριστεράς – ό,τι και όποια κι αν είναι αυτή. Ίσως ζήλεψε την επιτυχία του Φειδία στην Κύπρο και επιχειρεί να απο-πολιτικοποιηθεί, αφήνοντας όμως ίχνη αριστεροσύνης, αμυδρά μεν αλλά αρκετά ευκρινή για να παραπλανήσουν όποιον είναι πρόθυμος να το πάθει. Παραδέχεται μόνο κάποια επουσιώδη λάθη στα οποία… τον παρέσυραν άλλοι, καμιά συγγνώμη για τον Καμμένο (ήταν «προϊόν ανάγκης»!).
Στο βιβλίο κυριαρχεί μια διάχυτη αθωότητα μικρού παιδιού που μόλις τώρα βγαίνει στον κόσμο – όχι τόση, όμως, ώστε να μην διασύρει τον Βαρουφάκη, π.χ., στον οποίο φορτώνει ακόμα και τον λόγο της διαβόητης υπαναχώρησής του, όταν αγνόησε την ετυμηγορία του δημοψήφισματός του.
Όσα γράφει γι’ αυτόν, ωστόσο, του επιστρέφουν ως μπούμερανγκ (π.χ. αποκαλεί «κουπόνια» τα IOU), επιδεικνύοντας την ογκώδη άγνοιά του ως… προσόν. Ο Βαρουφάκης είναι μεν ενοχλητικά νάρκισσος, επ’ ουδενί όμως άσχετος σελέμπριτι, όπως τον παρουσιάζει, στα Οικονομικά. Ακόμα κι έτσι να ήταν, πόσο άσχετος ή αφελής ήταν αυτός που τον έκανε υπουργό του; Είναι τουλάχιστον εξοργιστικό και αυτογελοιοποιείται κατηγορώντας τον, κανένας υπουργός δεν ασκεί πολιτική του κεφαλιού του ερήμην του προϊσταμένου του. Όπως λέει απαντώντας του ο Γιάνης-με-ένα-νι, ο Τσίπρας «τις τελευταίες ημέρες τα είχε δώσει όλα.Δεν ήθελαν μόνο να υπογράψει μνημόνιο, αλλά να τον εξευτελίσουν. Τον έκαναν να κάνει δημοψήφισμα για να φανεί δημοκράτης […] τους τα είχε δώσει όλα και του ζητούσαν επιπλέον…». Αυτό δεν είναι κρίση ή άποψη του Βαρουφάκη μόνο, το ζήσαμε όλοι μας τότε.
Πιστεύω ότι ο Αλέξης Τσίπρας (πιθανότατα χρησιμοποιώντας ghost writer, δεν τον έχω ικανό να εκφράζεται έτσι) έγραψε ένα μυθιστόρημα το οποίο, αν το υποβάλει για βράβευση του χρόνου στα Βραβεία-Δεν-Διαβάζω, στην (ανύπαρκτη, προς το παρόν) κατηγορία «Αντιεπιστημονικής Φαντασίας Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα», έχει πολύ μεγάλες πιθανότητες να κερδίσει – περισσότερες, ενδεχομένως, από το να ξανακερδίσει τις εκλογές. Άλλωστε, όπως φάνηκε και στα κυπριακά λογοτεχνικά βραβεία [έγραψα γι’ αυτά την περασμένη Κυριακή], φαίνεται πως δεν υπάρχει αρνητική δημοσιότητα (πούλησε πάνω από 33.000 αντίτυπα η «Ιθάκη» ώς τώρα). Εγώ θα περιμένω την ταινία, όπως είπε και ο Βαρουφάκης – ή τη σειρά στο Netflix, είναι από τις περιπτώσεις που εμπνέουν κάποιον σαν τον Παπακαλιάτη (ο Λάνθιμος, δυστυχώς, κάνει ένα μεγάλο διάλειμμα).
Όταν έκαναν Όμηρο στο σχολείο, ο Τσίπρας θα ήταν μάλλον στις καταλήψεις με την ΚΝΕ. Έτσι εξηγείται το ότι δεν κατανοεί το νόημα της Ιθάκης: Είναι το τέλος του ταξιδιού – αυτό που αξίζει είναι οι εμπειρίες που αποκομίζεις στην πορεία (ασχέτως αν η δική του προσομοίωση Οδύσσειας δεν του άφησε τίποτα). Ο Οδυσσέας δεν έκανε κάτι αξιομνημόνευτο αφότου επέστρεψε, απλώς ιδιώτευσε ως συνταξιούχος. Με αυτή την έννοια, ο Τσίπρας είναι πρακτικά συνταξιούχος. Δεν έχει τόση σημασία αν το αντιλαμβάνεται ο ίδιος (μήπως γι’ αυτό, άραγε, τιτλοφόρησε «Ιθάκη» το βιβλίο του;) αλλά αν το συνειδητοποιεί το ακροατήριό του.
Μπορεί να βγει κάτι θετικό αν γίνει πρωθυπουργός ξανά; Κάτι έλεγε πολύ παλιά για το δις εξαμαρτείν ο Μένανδρος, όμως ο Μητσοτάκης στην Ελλάδα ή ο Αναστασιάδης στην Κύπρο δεν εμπνέουν αισιοδοξία σήμερα για τη σοφία του ψηφοφόρου.
chrarv@philelefheros.com
MINORITY REPORT, Ελεύθερα 30.11.2025
