Τις τελευταίες μέρες, η ορεινή Λεμεσός τυλίχτηκε στις φλόγες. Κάηκαν βουνά, σπίτια, ψυχές.
Όμως όταν τελειώσει η φωτιά, όταν πέσει η στάχτη και σιγήσουν οι σειρήνες, ποιος θα σκύψει πάνω από τους ανθρώπους που έμειναν πίσω; Ποιος θα δει τα καμένα μέσα τους;
Σε πολλές χώρες του κόσμου, η ψυχολογική υποστήριξη θεωρείται αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής προστασίας. Δεν είναι πολυτέλεια. Είναι ανθρώπινη ανάγκη.
Στη Γαλλία, λειτουργούν από το 1995 οι Κινητές Μονάδες Επείγουσας Ψυχολογικής Υποστήριξης (CUMP), οι οποίες αναπτύσσονται σε ώρες μετά από τραγωδίες και παρέχουν πρώτες ψυχολογικές βοήθειες.
Στην Ιταλία, μετά από μεγάλους σεισμούς, όπως αυτόν στη L’Aquila το 2009, οργανώθηκαν εθνικά προγράμματα ψυχοκοινωνικής στήριξης, με ειδικούς ψυχικής υγείας να εντάσσονται στις μονάδες πολιτικής προστασίας.
Στην Ιαπωνία, μετά το τσουνάμι του 2011, ιδρύθηκαν δομές μακροπρόθεσμης ψυχολογικής αποκατάστασης – τα αποκαλούμενα «Σπίτια Ψυχής» – για τους επιζώντες και τους διασώστες, με έμφαση στη συλλογική αποκατάσταση της κοινότητας.
Στη Νορβηγία και τη Σουηδία, δεν περιορίζονται στους άμεσα πληγέντες. Ακόμα και όσοι παρακολούθησαν τα γεγονότα από την τηλεόραση ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και εμφάνισαν συμπτώματα άγχους ή σοκ, καλούνται να λάβουν ψυχολογική υποστήριξη μέσω κρατικών καναλιών.
Σε όλες αυτές τις χώρες, η ψυχολογική φροντίδα δεν είναι μια «καλή πρόθεση» – είναι ευθύνη του κράτους, θεσμικά οργανωμένη, άμεση και συνεχής.
Σε άλλες χώρες, όταν ξεσπάσει μια φυσική καταστροφή, δεν στέλνουν μόνο πυροσβέστες και διασώστες.
Στέλνουν και ομάδες ψυχολόγων, ειδικά εκπαιδευμένων για κρίσεις.
Ο στόχος τους δεν είναι να μιλήσουν αμέσως για τραύματα, αλλά να κρατήσουν όρθιο τον άνθρωπο τις πρώτες κρίσιμες μέρες.
Να ακούσουν, να αγκαλιάσουν, να σταθούν.
Στη Γαλλία, στην Ιταλία, στη Σουηδία, στην Ιαπωνία, η ψυχική υγεία είναι κομμάτι της Πολιτικής Προστασίας. Εδώ;
Εδώ, οι άνθρωποι που είδαν το σπίτι τους να τυλίγεται στις φλόγες μένουν να παλεύουν με την ανάμνηση μόνοι.
Οι ηλικιωμένοι που νόμισαν πως θα πεθάνουν στις φλόγες, δεν θα δουν ποτέ ψυχολόγο.
Ίσως επειδή, για την κυβέρνηση, δεν θεωρούνται πια άνθρωποι που χρειάζονται φροντίδα.
Τα παιδιά που είδαν τον παππού τους να κλαίει, έχασαν κάτι από την παιδικότητά τους – κάτι που δεν επιστρέφεται.
Οι πυροσβέστες, που γύρισαν χωρίς να έχουν κοιμηθεί ούτε λεπτό, θα ξεχαστούν από την Πολιτεία.
Όπως συμβαίνει κάθε φορά που σβήνει η φωτιά και φεύγει η εικόνα από τους τηλεοπτικούς δείκτες.
Το κράτος δεν έχει κανέναν μηχανισμό παροχής πρώτων ψυχολογικών βοηθειών.
Δεν υπάρχουν κινητές μονάδες, δεν υπάρχουν ομάδες κρίσης, δεν υπάρχει τίποτα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προσφέρει χρηματοδοτικά εργαλεία για την ψυχική υγεία σε περιόδους κρίσης – από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, μέχρι το RescEU και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.
Άλλα κράτη τα αξιοποίησαν για να δημιουργήσουν κινητές ομάδες ψυχολογικής στήριξης, πρωτόκολλα παρέμβασης, ακόμα και ψηφιακές πλατφόρμες ψυχικής υγείας.
Η Κύπρος όμως δεν αξιοποίησε ούτε τα κονδύλια που της αναλογούσαν. Όχι επειδή δεν υπήρχαν, αλλά επειδή δεν υπήρξε όραμα. Ούτε ιδέες, ούτε διάθεση να δουλέψουμε σοβαρά για τους ανθρώπους υπήρξε. Και αυτό, στις κρίσεις, φαίνεται ολοκάθαρα.
Και όμως, ακόμη κι όταν υπάρχουν νεκροί, συνεχίζουμε να μιλάμε σαν να μη συνέβη τίποτα.
Δύο άνθρωποι χάθηκαν. Άλλοι σώθηκαν, αλλά καίγονται από μέσα.
Και αυτό δεν φαίνεται στα δελτία ειδήσεων.
Δεν κλαίνε όλοι οι άνθρωποι και δεν εξωτερικεύουν όλοι οι άνθρωποι τα συναισθήματά τους.
Και εμείς δεν είμαστε ο πιο εκφραστικός λαός στον πλανήτη.
Αν δεν είμαστε ικανοί να προσφέρουμε ψυχολογική υποστήριξη στους ανθρώπους μας μετά από μια τραγωδία, τότε ποιο νόημα έχει να μιλάμε για κράτος πρόνοιας;
Δεν σας δίνω ιδέες για να τις κλέψει κανένα πανεπιστήμιο και να τις δω κλεμμένες και κακοποιημένες.
Σας δίνω ιδέες για να φτιάξετε έναν τόπο καλύτερο για τα παιδιά μας.
Για όλα τα παιδιά μας.
Η φωτιά έσβησε. Ποιος θα μετρήσει τα καμένα μέσα μας;
