Ο όρος «θρόμβωση» προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά και υποδηλώνει το σχηματισμό θρόμβου στον αυλό ενός αγγείου (αρτηρίας ή φλέβας). Ο θρόμβος εμποδίζει την φυσιολογική ροή του αίματος και προκαλεί συμπτώματα ανάλογα με το αγγείο στο οποίο βρίσκεται. Η 13η Οκτωβρίου καθιερώθηκε ως παγκόσμια ημέρα θρόμβωσης προς τιμή του επιστήμονα Rudolf Virchow, καθώς είναι η ημέρα γέννησής του. Είναι ο πρώτος επιστήμονας που δημοσίευσε την τριάδα των παραγόντων που μπορεί να συμβάλουν στην εμφάνιση της θρόμβωσης.
Οι παράγοντες αυτοί είναι:
α) διαταραχές που σχετίζονται με την ροή του αίματος (π.χ. φλεβική στάση – ακινησία),
β) ανωμαλίες του τοιχώματος και βλάβη του ενδοθηλίου (π.χ. τραυματισμός) και
γ) διαταραχές που σχετίζονται με την σύσταση του αίματος (π.χ. θρομβοφιλία, χημειοθεραπείες, κακοήθεια).
Ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα των μελών της για την αφύπνιση του κοινού σε σχέση με την πρόληψη, την διάγνωση και την θεραπεία της θρόμβωσης η Διεθνής Εταιρεία Θρόμβωσης και Αιμόστασης (ISTH), καθιέρωσε το 2014 την 13η Οκτωβρίου ως παγκόσμια ημέρα θρόμβωσης. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι ένας στους 4 θανάτους παγκοσμίως σχετίζονται με της θρόμβωση. Ένα μεγάλο ποσοστό επί του συνόλου των ασθενών που διαγιγνώσκονται με θρόμβωση έχει να κάνει με την κατάκλιση και την παραμονή σε νοσοκομείο ή σε κέντρο αποκατάστασης. Ειδικότερα η θρόμβωση ανάλογα με το αγγείο που δημιουργείται περιλαμβάνει την φλεβική και την αρτηριακή θρόμβωση.
Συνήθως όταν αναφερόμαστε σε θρόμβωση εννοούμε την θρόμβωση των φλεβών των κάτω άκρων και ειδικότερα αυτών που βρίσκονται βαθιά μέσα στους μύες και μεταφέρουν την μεγαλύτερη ποσότητα αίματος απο τα κάτω άκρα προς την καρδιά. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση. Στην περίπτωση που έχουμε αποκόλληση του θρόμβου και μεταφορά του στους πνεύμονες διαμέσου της καρδιάς τότε έχουμε την πνευμονική εμβολή. Η πνευμονική εμβολή, δηλαδή η θρόμβωση των αγγείων του πνεύμονα εμποδίζει την οξυγόνωση του αίματος, επιβαρύνει την καρδιά και μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε θάνατο. Ο συνδιασμός των δύο αυτών καταστάσεων ονομάζεται θρομβοεμβολική νόσος. Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ τα συμβάματα που σχετίζονται με την θρομβοεμβολική νόσο ενοχοποιήθηκαν για τον θάνατο περισσότερων ανθρώπων απ ότι οι συνολικοί θάνατοι από AIDS, καρκίνο του στήθους και του προστάτη, καθώς και από τροχαία ατυχήματα.
Σήμερα η θρόμβωση μπορεί να προληφθεί. Αλλά και όταν εμφανιστεί, εάν διαγνωστεί σύντομα μπορεί να θεραπευτεί αποφεύγοντας επικίνδυνες για την υγεία και την ζωή επιπλοκές. Η σημερινή ημέρα καθιερώθηκε γι’ αυτό τον σκοπό και στην συνέχεια θα περιγράψουμε τους τρόπους πρόληψης, τις μεθόδους διάγνωσης αλλά και τους τρόπους θεραπείας.
Πρόληψη:
Σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χειρουργικές επεμβάσεις ή νοσηλεύονται κατακεκλιμένοι επιβάλλεται η χρήση ελαστικών καλτσών, η χρήση αντιπηκτικών φαρμάκων σε χάπι ή σε ενέσιμη μορφή καθώς και σε πιο σοβαρές καταστάσεις η χρήση συσκευών μάλαξης των κάτω άκρων. Προφύλαξη με τα ίδια μέσα σε κάποιες περιπτώσεις ενδείκνυται σε περιπτώσεις θρομβοφιλίας, οικογενειακού ιστορικού θρόμβωσης, μεγάλων ταξιδιών που απαιτούν ακινησία ή και σε ασθενείς με καρκίνο ή υπό χημειοθεραπεία υπο προϋποθέσεις. Το πιο σημαντικό μέσο πρόληψης είναι η κίνηση καθώς ενεργοποιείται ο μηχανισμός της μυικής αντλίας των κάτω άκρων που συμβάλλει στην καλύτερη κυκλοφορία του αίματος στα άκρα.
Συμπτώματα:
Συνήθως οι ασθενείς που παρουσιάζουν φλεβική θρόμβωση μπορεί να έχουν όλα ή κάποια από τα παρακάτω συμπτώματα στο σκέλος που πάσχει:
⦁ Άλγος (πόνο)
⦁ Ερυθρότητα
⦁ Θερμότητα
⦁ Οίδημα (πρήξιμο)
Όταν έχουμε λοιπόν αυτά τα συμπτώματα πρέπει να απευθυνθούμε στον προσωπικό ιατρό, σε αγγειοχειρουργό ή στις πρώτες βοήθειες για να υποβληθούμε σε αιματολογικές εξετάσεις και σε ένα υπερηχογράφημα των φλεβών των κάτω άκρων για να διαγνώσουμε ή να αποκλείσουμε την πιθανότητα να έχουμε υποστεί θρόμβωση. Εάν τα συμπτώματα συνοδεύονται με δύσπνοια ή πόνο στο στήθος ή αιμόπτυση ή λιποθυμικό επεισόδιο πρέπει να αποκλειστεί η πιθανότητα πνευμονικής εμβολής.
Θεραπεία:
Οι στόχοι της θεραπείας είναι:
α) να αποτρέψουμε την επέκταση του θρόμβου
β) να αποτρέψουμε την διάσπαση του θρόμβου και την μετατόπιση του στους πνεύμονες και
γ) να μειώσουμε τις πιθανότητες επανεμφάνισης του.
Στις απλές περιπτώσεις όπου η θρόμβωση είναι επιφανειακή (επιπολής) η θεραπεία γίνεται με αντιπηκτικά φάρμακα για 30-40 ημέρες. Στις περιπτώσεις όπου η θρόμβωση είναι εν τω βάθει τότε η θεραπεία μπορεί να διαρκέσει απο 3- 6 μήνες και κάποιες φορές μέχρι 12 μήνες. Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει διάγνωση θρομβοφιλίας ή άλλου παράγοντα κινδύνου μπορεί να χορηγηθεί μακροχρόνια αγωγή μετά απο συνεκτίμηση όλων των παραμέτρων.
Στις περιπτώσεις που η θρόμβωση επεκτείνεται στην λεκάνη και στην κοιλιά τότε μπορεί να χρησιμοποιήσουμε επεμβατικές τεχνικές μηχανικής αφαίρεσης του θρόμβου ή χημικής κατάλυσης με ενδαγγειακή χορήγηση θρομβολυτικών φαρμάκων. Εάν υπάρχουν ευρήματα μηχανικής συμπίεσης των φλεβών στην λεκάνη μπορεί να γίνει και αγγειοπλαστική με τοποθέτηση μεταλλικού ενδονάρθηκα (stent). Οι συγκεκριμένες επεμβάσεις πρέπει να διενεργούνται σε εξειδικευμένα ιατρικά κέντρα απο κατάλληλα εκπαιδευμένους ιατρούς εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες ενδείξεις και λαμβάνοντας υπόψη πιθανές επιπλοκές.
Κάποιοι ασθενείς μετά από την θεραπεία της εν τω βάθει φλεβικής θρόμβωσης των κάτω άκρων μπορεί να παρουσιάσουν χρόνιο οίδημα στο σκέλος, αίσθημα βάρους και κόπωσης του άκρου καθώς και πόνο κατά την βάδιση. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται μεταθρομβωτικό σύνδρομο και οφείλεται σε βλάβη των βαλβίδων των φλεβών που συμβαίνει κατά την οξεία φάση της θρόμβωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις προτείνεται η άσκηση, η χρήση ελαστικών καλτσών διαβαθμισμένης συμπίεσης ή και η χρήση συσκευών διαλείπουσας συμπίεσης των κάτω άκρων.
Σκοπός αυτού του σύντομου άρθρου είναι η ευαισθητοποίηση των πολιτών σε σχέση με την θρόμβωση και η πρόληψη της. Η ενημέρωση του κοινού είναι σημαντική και σήμερα το ΓεΣΥ προσφέρει την δυνατότητα έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας. Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στην ηλεκτρονική διεύθυνση : https://www.worldthrombosisday.org/
*Αγγειοχειρουργός- Κλινικός Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
