Αν και εισέβαλε στις ζωές μας σχετικά πρόσφατα και αν και μέχρι πριν δύο, το πολύ τρεις δεκαετίες για το ευρύ κοινό αποτελούσε μέρος σεναρίων επιστημονικής φαντασίας, η ιστορία της άρχισε σιγά σιγά να γράφεται κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν ο Βρετανός επιστήμονας Άλαν Τούρινγκ, αποκρυπτογράφησε, μεταξύ άλλων, τον περίφημο κώδικα επικοινωνίας των Γερμανών «Enigma». Η Τεχνητή Νοημοσύνη, με απλά λόγια η δυνατότητα των υπολογιστών να μιμούνται τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αποτελεί επανάσταση που όπως φαίνεται θα είναι διαρκείας. Επεκτείνεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα σε όλους τους τομείς με την ιατρική να μην μένει έξω από την κούρσα των διαφόρων εφαρμογών της.
Στις ΗΠΑ έχουν ήδη εγκριθεί εκατοντάδες διαφορετικοί αλγόριθμοί με την ειδικότητα της ακτινολογίας να παρουσιάζει, αυτή τη στιγμή, σοβαρό προβάδισμα έναντι των υπολοίπων κλάδων και ειδικοτήτων της ιατρικής. Η πρόσφατη περιπέτεια της ανθρωπότητας με την πανδημία έβαλε ακόμα πιο δυναμικά στο παιγνίδι και τον κλάδο της λοιμωξιολογίας και ήδη εφαρμόζεται στην ανίχνευση νέων λοιμώξεων ή στην ανίχνευση κρουσμάτων γνωστών λοιμώξεων και αποτελεί ένα ισχυρό όπλο στα χέρια των επιστημόνων για την κατασκευή νέων φαρμάκων και εμβολίων.
«Χάρη στη δυνατότητα ταχύτατης διαχείρισης μεγάλου όγκου δεδομένων η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη εφαρμοστεί με επιτυχία στους τομείς της δημόσιας υγείας όσον αφορά την έγκαιρη ανίχνευση νέων λοιμώξεων ή νέων κρουσμάτων ήδη γνωστών λοιμώξεων σε μεγάλους πληθυσμούς, καθώς και στην επιτήρησή των λοιμώξεων αυτών και στον περιορισμό τους», αναφέρει στον «Φ» ο Νικόλαος Σπερνοβασίλης, Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος, με ειδίκευση στην ορθολογική χρήση των αντιμικροβιακών και στην πρόληψη/έλεγχο των λοιμώξεων και προσθέτει: «Επίσης, εφαρμόζεται σταδιακά στον τομέα της μικροβιολογικής και απεικονιστικής διάγνωσης των λοιμωδών νοσημάτων» ενώ «έχει ήδη εισαχθεί στον τομέα της βασικής και μεταφραστικής έρευνας για την ανακάλυψη νέων αντιμικροβιακών φαρμάκων και εμβολίων».
Σε κάποιες χώρες μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Σπερνοβασίλη, «υπάρχουν εγκατεστημένα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης για την τέλεση ή τον έλεγχο υποστηρικτικών εργασιών, όπως η παραγγελία φαρμάκων και ο έλεγχος κατανάλωσης/χρήσης τους ή τιμής αγοράς τους, η σύνταξη ιατρικών σημειωμάτων βασισμένα σε ψηφιοποιημένα κλινικοεργαστηριακά δεδομένα του ασθενούς κ.α.».
Η Κύπρος όμως πόσο έτοιμη είναι να εφαρμόσει την Τεχνητή Νοημοσύνη στον τομέα της Υγείας; Σε κάποιους τομείς μπορούμε και ήδη τα πάμε καλά. Ειδικότερα σε θέματα λοιμώξεων και ελέγχου ωστόσο, όπως εξηγεί ο κ. Σπερνοβασίλης, τα δεδομένα είναι μάλλον αποθαρρυντικά.
Στην ιατρική γενικά, στον τόπο μας, «ήδη γίνονται τα πρώτα βήματα εφαρμογής της Τεχνητής Νοημοσύνης σε διάφορους τομείς, κυρίως απεικονιστικούς και ακτινοθεραπευτικούς, για παράδειγμα, το νοσοκομείο στο οποίο εργάζομαι πρωτοπορεί στους τομείς αυτούς».
Δυστυχώς όμως, «στον τομέα της Λοιμωξιολογίας/Μικροβιολογίας έχουμε ακόμα πολλά βασικά πράγματα να κάνουμε στην Κύπρο πριν στοχεύσουμε στην εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης στο πεδίο αυτό. Για παράδειγμα, τι να σου κάνει ένας υπολογιστής που σκέφτεται όταν ο ιατρός ή ο νοσηλευτής δεν σκέφτεται να πλύνει τα χέρια του πριν και μετά που θα ακουμπήσει έναν ασθενή; Ή πώς να εφαρμοστεί η Τεχνητή Νοημοσύνη όταν σε πολλές περιπτώσεις απουσιάζουν τα μηχανήματα που μπορούν να τελέσουν προηγμένες μικροβιολογικές μεθόδους; Η Τεχνητή Νοημοσύνη αποδίδει όταν εφαρμόζεται σε πεδία στα οποία υπάρχει μια αρχική βασική υποδομή. Νομίζω, σε πρόσφατο άρθρο σας περιγράψατε την απαράδεκτα αρνητική κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο, βάσει ευρωπαϊκής μελέτης, σχετικά με τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, τα πολυανθεκτικά μικρόβια και την αλόγιστη κατανάλωση αντιβιοτικών (σ.σ. Στην πρώτη θέση η Κύπρος στις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις και στις πρώτες θέσεις μικροβιακής αντοχής και κατανάλωσης αντιβιοτικών). Για αυτά, απαιτείται πρωτίστως Φυσική Νοημοσύνη από αρκετούς από όσους εμπλέκονται στα προβλήματα αυτά, κι εν συνεχεία εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης».
Αναφορικά με τις χρήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ιατρική διεθνώς, ο κ. Σπερνοβασίλης ανέφερε ότι αυτή τη στιγμή περισσότεροι από 700 αλγόριθμοι Τεχνητής Νοημοσύνης έχουν εγκριθεί έως σήμερα από τον αμερικανικό οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), «με τη μερίδα του λέοντος να αφορά την ειδικότητα της Ακτινολογίας, ακολουθούμενη σε σημαντική απόσταση από τις ειδικότητες της Καρδιολογίας, Νευρολογίας, Αιματολογίας, κ.α.».
Οι προκλήσεις, οι ανησυχίες και οι επιφυλάξεις για το μέλλον
Ποιες οι προκλήσεις που σχετίζονται όμως με τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης γενικά;
Όπως λέει ο κ. Σπερνοβασίλης, «όχι μόνο στην Ιατρική, αλλά και σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας στους οποίους χρησιμοποιείται η Τεχνητή Νοημοσύνη υπάρχουν οι προκλήσεις της ασφάλειας των συστημάτων αυτών όσον αφορά τα δεδομένα που χρησιμοποιούν αλλά και την εγκυρότητα του τρόπου λειτουργίας τους. Υπάρχει ανάγκη για ορθή και διαρκή εκπαίδευση των χρηστών των συστημάτων αυτών, ανάγκη επίσης για έγκαιρη και ομόφωνη θεσμοθέτηση ηθικών και νομικών πλαισίων λειτουργίας τους σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς επίσης και η εξάλειψη οποιουδήποτε κινδύνου πλήρους ανεξαρτητοποίησής τους».
Οι ρυθμοί ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης ταχείς γενικά. Οι επιφυλάξεις πολλών για το μέλλον, μεγάλες. Κάποιοι ανησυχούν ότι στο τέλος ο άνθρωπος θα αντικατασταθεί από τα δικά του δημιουργήματα. Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Πλησιάζει όμως η στιγμή που η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον άνθρωπο γενικά ή τους γιατρούς ειδικότερα;
Σε ό,τι αφορά τον τομέα της Υγείας, ο κ. Σπερνοβασίλης απαντά: «Τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, όσοι είμαστε κλινικοί ιατροί, δηλαδή εξετάζουμε και διαχειριζόμαστε πραγματικούς ασθενείς, δεν κινδυνεύουμε να μείνουμε άνεργοι. Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ακόμα πολλά ενδογενή θέματα να επιλύσει προκειμένου να προσεγγίσει τη διαχειριστική ικανότητα και την ενσυναίσθηση του ανθρώπινου μυαλού σε ιατρικά κλινικά προβλήματα. Δεν πρέπει βέβαια να τη βλέπουμε ανταγωνιστικά αλλά συνεργικά, καθότι διαθέτει τις δυνατότητες να μας συνδράμει στην επίλυση των προβλημάτων των ασθενών».
Όπως λέμε «Πυρηνική Ενέργεια»
Όπλο στα χέρια του ανθρώπου ή απειλή η Τεχνητή Νοημοσύνη; Ο χρόνος θα το δείξει αν και ο άνθρωπος μάλλον, προς το παρόν τουλάχιστον, έχει το πάνω χέρι. Σε ερώτηση για το κατά πόσον πρέπει να μας φοβίζει γενικά και στην ιατρική ειδικότερα, ο κ. Σπερνοβασίλης απάντησε:
«Με φοβίζει αρκετά όσον αφορά τις γενικές χρήσεις της και όχι τόσο στην Ιατρική. Η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει κάποιες βασικές ομοιότητες με την Πυρηνική Ενέργεια, καθότι και τα δύο μπορούν να λειτουργήσουν είτε ως δώρα της επιστήμης είτε ως εφιάλτες της ανθρωπότητας. Αυτό εξαρτάται από τον άνθρωπο και τον τρόπο με το οποίο αυτός τα διαχειρίζεται. Οπότε το πραγματικό ερώτημα είναι αν με φοβίζει ο άνθρωπος: νομίζω όλους μας φοβίζει».
