Στασιμότητα στις αλλαγές που άρχισαν πριν δύο χρόνια στη Δικαιοσύνη με αποτέλεσμα να ροκανίζεται ο χρόνος και να μας προσπερνούν οι εξελίξεις καταγράφει ωο πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, Μιχάλης Βορκάς.

Σε συνέντευξή του στον «Φ» με αφορμή και την έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για τη Δικαστική Υπηρεσία, δεν διστάζει να δείξει το Ανώτατο Δικαστήριο για τις παθογένειες που παρουσιάζονται. Ο κ. Βορκάς, βαθύς γνώστης των προβλημάτων της Δικαιοσύνης, τονίζει πως ξεπεράσαμε κατά ενάμιση χρόνο το χρονοδιάγραμμα για Ανεξάρτητη Υπηρεσία Δικαστηρίων, μιλά για έλλειψη εμπιστοσύνης του κοινού στη Δικαιοσύνη λόγω καθυστερήσεων γι’ αυτό και μειώθηκαν κατακόρυφα οι καταχωρήσεις υποθέσεων. Διαπιστώνει επίσης έλλειψη συντονισμού για το νέο Δικαστήριο Λευκωσίας και παρατηρεί πως η παραμέληση της Δικαιοσύνης πλήττει τη Δημοκρατία.

– Πρόσφατα κυκλοφόρησε η έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας που αφορούσε τη Δικαστική Υπηρεσία. Σε αυτή φαίνεται να προκύπτει σοβαρό κενό με τη διοίκηση των Δικαστηρίων. Πώς το σχολιάζετε;

– Τα προβλήματα τα οποία καταγράφει η Έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας για τη Δικαστική Υπηρεσία τα έχουμε αναδείξει ως Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος ουκ ολίγες φορές, τόσο με επιστολές μας προς τους αρμοδίους όσο και σε επίπεδο δημόσιου διαλόγου. Συγχρόνως όμως, καταθέταμε και καταθέτουμε κάθε φορά τεκμηριωμένες εισηγήσεις για βελτίωση του συστήματος απονομής δικαιοσύνης.

Ειδικότερα, όσον αφορά τη λειτουργία της ανεξάρτητης Υπηρεσίας Δικαστηρίων έχουμε τονίσει πλειστάκις είναι επείγουσα ανάγκη. Θα πρέπει, εξάλλου, να επισημανθεί ότι η σύσταση της ανεξάρτητης Υπηρεσίας Δικαστηρίων αποτέλεσε το βασικό στόχο του έργου για τη «Δημιουργία Ανεξάρτητης Υπηρεσίας Δικαστηρίων (ΑΥΔ) και Αναδιοργάνωση των Πρωτοκολλητείων», το οποίο άρχισε τον Φεβρουάριο του 2021 και ολοκληρώθηκε αρχές του 2023 με την υποβολή της τελικής Έκθεσης, με συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Σύμφωνα με τον οδικό χάρτη υλοποίησης της τελικής Έκθεσης του Έργου, το σχετικό νομοσχέδιο θα έπρεπε να είχε ήδη κατατεθεί και υιοθετηθεί από τον Ιανουάριο του 2024. Έχει περάσει ενάμισι χρόνος από τη συγκεκριμένη προθεσμία.

Ενώ οι πάντες συνηγορούν για τις χρόνιες παθογένειες στον τομέα της δικαιοσύνης, δεκάδες εκσυγχρονιστικές προτάσεις παραμένουν στον πάγο. Μεταξύ αυτών, πέραν της Ανεξάρτητης Υπηρεσίας Δικαστηρίων, είναι  oι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις για επιτάχυνση της πρωτοβάθμιας δικαιοδοσίας, η καθιέρωση των εξ αποστάσεως ακροάσεων, η τεχνολογική αναβάθμιση, η ομαδοποίηση υποθέσεων/εξειδίκευση δικαστών, η πρόσληψη νομικών βοηθών Δικαστών (Clerks), η δημιουργία Δικαστηρίου για μικρές απαιτήσεις, η στελέχωση των δικαστηρίων με καταρτισμένο προσωπικό και η προώθηση της διαιτησίας και της διαμεσολάβησης. Επίσης, εκκρεμεί η στελέχωση και λειτουργία του Εμπορικού Δικαστηρίου και του Ναυτοδικείου, όπου βρίσκεται στο στάδιο των συνεντεύξεων. Δικαιολογημένα όμως εκφράζουμε την ανησυχία μας για την αποπεράτωση των διαδικασιών.

Μετά τη μεταρρύθμιση στην ανώτατη δικαστική βαθμίδα και την εφαρμογή των νέων Κανονισμών Πολιτικής Δικονομίας, σημειώνεται μεγάλη και εν πολλοίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην υλοποίηση περαιτέρω ουσιαστικών τομών. Να θυμηθούμε την ατελέσφορη προσπάθεια μετάβασης από το ijustice στο ejustice τον Ιανουάριο του 2024. Έκτοτε, και μετά τις έντονες και συντονισμένες αντιδράσεις μας για την ανεπάρκεια του συστήματος, συνεχίζουμε με ένα ενδιάμεσο σύστημα καταχώρισης υποθέσεων (ijustice), το οποίο θα έπρεπε ήδη να τύγχανε των αναγκαίων αναβαθμίσεων.

Συνεπώς, το να επαναλαμβάνουμε τα ίδιες διαπιστώσεις χωρίς αντίβαρο πράξεων, δεν προχωρούμε στον εκσυγχρονισμό αλλά παραμένουμε σε μια στασιμότητα. Οι δικηγόροι ως λειτουργοί της δικαιοσύνης, η κοινωνία, οι πολίτες ευρύτερα του τόπου μας, αξιώνουν μια δικαιοσύνη η οποία θα αποτελεί εγγύηση για το κράτος δικαίου και πραγματικό μέτρο προστασίας αναφαίρετων δικαιωμάτων.

Η κατακόρυφη μείωση των καταχωρίσεων δηλοί μάλλον το αντίθετο. Από τις 30.000 – 40.000 καταχωρίσεις ετησίως ως πριν λίγα χρόνια, σήμερα μετράμε μετά βίας 5.000 καταχωρίσεις παγκυπρίως. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει, αφού καταδεικνύει την έλλειψη εμπιστοσύνης των πολιτών στην αποτελεσματικότητα του συστήματος απονομής της δικαιοσύνης.

Οι διαχρονικές παθογένειες θα παραμείνουν διαχρονικές εάν δεν επιδειχθεί η ανάλογη αποφασιστικότητα από τους αρμοδίους, και κυρίως από το Ανώτατο Δικαστήριο, ώστε να υλοποιηθούν τομές και αλλαγές σύμφωνα με τις εκφρασθείσες δεσμεύσεις. Βασική προϋπόθεση επίσης είναι η πολιτεία να επενδύει επαρκείς πόρους στις υποδομές και στο ανθρώπινο δυναμικό που στελεχώνει τη δομή των Δικαστηρίων.

– Στην έκθεση της Ελεγκτικής Υπηρεσίας γίνονται αναφορές και σε δικηγόρους ειδικά για το θέμα της νομικής αρωγής. Ότι δηλαδή λίγα άτομα, σε κάποιες περιπτώσεις της ίδιας οικογένειας, εκμεταλλεύονται το σύστημα, ενώ ορισμένοι δεν διαθέτουν μητρώο ΦΠΑ. Γιατί δεν ρυθμίζεται διαφορετικά το θέμα;

– Ο ΠΔΣ θεωρεί ότι η ανάγκη εκσυγχρονισμού του θεσμού της νομικής αρωγής είναι χρόνιο ζήτημα, και συμφωνούμε επί της αρχής με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις που αποσκοπούν στον περιορισμό της κατάχρησης του θεσμού. Η εκ περιτροπής νομική αρωγή έχει ήδη εφαρμοστεί στο Δικαστήριο Διεθνούς Προστασίας και είναι σε εξέλιξη ο διάλογος με το Υπουργείο Δικαιοσύνης για να επεκταθεί σε όλες τις κατηγορίες υποθέσεων. Διασαφηνίζεται όμως, ότι ο κατάλογος θα πρέπει να ελέγχεται κεντρικά από εκσυγχρονισμένο και κατάλληλα διαμορφωμένο σύστημα, προκειμένου να πραγματοποιείται σωστός έλεγχος της εναλλαγής των δικηγόρων στους καταλόγους Νομικής Αρωγής, ένεκα του όγκου εργασίας και δεδομένων που προκύπτουν με την εν λόγω τροποποίηση. Η ενημέρωση του καταλόγου θα πρέπει να πραγματοποιείται καθημερινά και σε πραγματικό χρόνο. Η ευθύνη ενημέρωσης και διαχείρισης θεωρούμε ότι δεν μπορεί να αναληφθεί από τον ΠΔΣ, καθώς υπερβαίνει τις αρμοδιότητές του και δεν διαθέτει την αναγκαία υποδομή. Σύμφωνα με τον σχετικό νόμο, η ευθύνη του ΠΔΣ περιορίζεται στην κατάρτιση του καταλόγου, κατόπιν δήλωσης ενδιαφέροντος από τους εγγεγραμμένους δικηγόρους, και όχι στη διαχείριση της πρότασης για την περιτροπή των δικηγόρων στον κατάλογο, ο οποίος θα αναρτάται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, του Ανωτάτου Δικαστηρίου και του ΠΔΣ.

Το νέο Επ. Δικαστήριο Λ/σιας

– Πού βρίσκονται οι διαδικασίες ανέγερσης νέου Επαρχιακού Δικαστηρίου στη Λευκωσία;

– Όπως γνωρίζετε στον Προϋπολογισμό του 2025 έχουν συμπεριληφθεί πιστώσεις για την υλοποίηση του έργου του νέου Δικαστικού Μεγάρου Λευκωσίας. Ως επίσης και πίστωση για τη συντήρηση των κτηριακών εγκαταστάσεων του υφιστάμενου Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας.

Στο μεταξύ, με στόχο την αποφυγή των προβλημάτων που προκύπτουν από το καθεστώς ιδιοκτησίας της γης των Δικαστηρίων από το Βρετανικό Στέμμα και εγκρίσεις από την UNFICYP για παραχώρηση δρόμων πρόσβασης, τα οποία δημιούργησαν τη μέχρι σήμερα καθυστέρηση στην υλοποίηση του έργου, είχαμε προτείνει ως ΠΔΣ στον Υπουργό Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων ως εναλλακτική κτηριακή επιλογή την αγορά και αλλαγή χρήσης του πρώην κτηρίου της FBME, παρά το Μετόχιον Κύκκου.  

Σύμφωνα με την απαντητική επιστολή του Υπ. Μεταφορών τον περασμένο Φεβρουάριο, η εισήγηση αυτή έχει ιδωθεί θετικά και εξετάζεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Μάλιστα, σημειωνόταν στην εν λόγω επιστολή, ότι με την ενδεχόμενη αγορά του κτηρίου και τη διαμόρφωσή του σε Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας, εφόσον κριθεί κατάλληλο, θα μπορούν να μεταφερθούν οι εργασίες των Δικαστηρίων που εκτελούνται στα διατηρητέα και άλλα κτήρια της περιοχής των Δικαστηρίων.

Παρ’ όλ’ αυτά, στη συνέχεια από ανεπίσημη πληροφόρηση διαφάνηκε ότι εγκαταλείπεται η ιδέα για αξιοποίηση του κτηρίου της FBME, και συνεχίζεται η αξιολόγηση της προοπτικής ανέγερσης νέου κτηρίου δίπλα από τα υφιστάμενα κτήρια. Όλα αυτά καταδεικνύουν έλλειψη συντονισμού μεταξύ του Ανωτάτου Δικαστηρίου και των εμπλεκομένων Υπουργείων, μας προκαλούν έντονη ενόχληση, απογοήτευση και ανησυχία ότι για άλλη μια φορά δεν διαφαίνεται λύση σε ένα μεγάλο πρόβλημα που υφίσταται εδώ και δεκαετίες.

 Η παραμέληση της Δικαιοσύνης πλήττει την ίδια τη  Δημοκρατία

 -Ασκείται  κριτική για τη Δικαιοσύνη μέσα από διάφορα συμβάντα (έκθεση Γενικού Ελεγκτή, κριτική αποφάσεων κ.ά.). Πιστεύετε ότι σε κάποιο βαθμό έχει τρωθεί η αξιοπιστία της Δικαιοσύνης;

– Ο θεσμός της δικαιοσύνης βρίσκεται όλο και συχνότερα στο επίκεντρο του δημόσιου ενδιαφέροντος σε σχέση και με χρονίζοντα προβλήματα που αντιμετωπίζει, τα οποία καταγράφονται σε σχετικές εκθέσεις της ΕΕ. Θεωρούμε ότι μια χώρα που δεν έχει καταφέρει να κατοχυρώσει την αποτελεσματική λειτουργία αυτού του θεμελιώδους θεσμού, δημιουργεί συνθήκες πολλαπλασιασμού συνεπειών σε πολλά επίπεδα, στην κοινωνία, την οικονομία, στο περί δικαίου αίσθημα κ.ά.  Πρέπει επομένως, να γίνει αντιληπτό ότι η εκ μέρους πολιτειακών παραγόντων παραμέληση της Δικαιοσύνης πλήττει πρωτίστως την ίδια τη Δημοκρατία και την ομαλή λειτουργία της. Η πολιτεία που έχει την ευθύνη της διαχείρισης του δημόσιου χρήματος, οφείλει να παρέχει στη δικαιοσύνη εξοπλισμένα δικαστήρια με τις απαραίτητες κτηριακές και τεχνικές υποδοχές καθώς και το αναγκαίο κατηρτισμένο προσωπικό για τη διεκπεραίωση του δικαστικού έργου εκπληρώνοντας τις συνιστώσες της ποιότητας, της ανεξαρτησίας, της ταχύτητας και της αποτελεσματικότητας.

-Πώς κρίνετε την αξιοποίηση των εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών όπως διαιτησίας και διαμεσολάβησης στην Κύπρο;

– Καταρχάς, ο ΠΔΣ αντικρίζει την αξιοποίηση των εναλλακτικών μορφών επίλυσης διαφορών (διαιτησίας και διαμεσολάβησης) ως άξονα προτεραιότητας στη δράση του. Μέσα από την προσπάθειά μας καταδεικνύεται ξεκάθαρα η ανάγκη για τακτική ενημέρωση των λειτουργών της δικαιοσύνης και των πολιτών για τους εν λόγω μηχανισμούς επίλυσης διαφορών. Χρειάζεται ενθάρρυνση μέσα από εξειδικευμένες και στοχευμένες επιμορφώσεις προκειμένου να αναπτυχθεί σταδιακά η συγκεκριμένη κουλτούρα.

Ο ΠΔΣ λειτουργεί από το 2022 το Κυπριακό Κέντρο Διαιτησίας και Διαμεσολάβησης (CAMC) το οποίο  διαθέτει την απαραίτητη υποδομή για την εξυπηρέτηση των συμβαλλόμενων μερών σε όλα τα στάδια των εν λόγω διαδικασιών. Αναμφίβολα, η εδραίωση του θεσμού της διαιτησίας και της διαμεσολάβησης στην Κύπρο για την επίλυση εμπορικών διαφορών αρχικά, θα δώσει ώθηση στην επιχειρηματικότητα και θα συμβάλει στην ανάπτυξη της οικονομίας καθώς και στην αναβάθμιση της Κύπρου ως επενδυτικού προορισμού.

Προστασία των πολιτών οι αγοραπωλησίες ακινήτων μέσω δικηγόρων

– Πρόσφατα τέθηκε θέμα στη Βουλή με πρόταση νόμου ώστε τα συμβόλαια για ενοικιαγορά ακινήτου να συντάσσονται από δικηγόρους. Υπήρξε έντονη αντίδραση από κτηματομεσίτες. Ποια η θέση σας;

– Στόχευση της τροποποίησης, μεταξύ άλλων, είναι η προστασία των πολιτών, διασφαλίζοντας ότι τη σύνταξη των απαιτούμενων εγγράφων για αγοραπωλησία ή ενοικίαση ακίνητης ιδιοκτησίας αναλαμβάνουν πρόσωπα, τα οποία κατέχουν τη γνώση και την κατάρτιση. Η πρόληψη ασαφειών και παρερμηνειών, η ολοκληρωμένη κάλυψη κινδύνων και πρόβλεψη εξαιρετικών περιστάσεων, η ενίσχυση της έννομης προστασίας σε περίπτωση δικαστικής διαμάχης, η κατανόηση ειδικών νομικών εννοιών, η εξατομικευμένη προσαρμογή, η συμμόρφωση με κανονισμούς KYC/AML, το θέμα εγκλωβισμένων αγοραστών είναι μεταξύ των παραμέτρων που πρέπει να αξιολογηθούν σοβαρά στη συζήτηση.

Οι δικηγόροι θα διασφαλίζουν τα δικαιώματα των πελατών τους σε συνάρτηση με τις υποχρεώσεις που προκύπτουν σε κάθε περίπτωση. Θα φέρουν την ευθύνη για τις νομικές συμβουλές, την καθοδήγηση και τις υπηρεσίες που παρέχουν στους εντολείς τους στο πλαίσιο της νομιμότητας και της ορθότητας των εν λόγω πράξεων.

Η προτεινόμενη νομοθεσία ουσιαστικά σκοπεύει στη διασφάλιση της ποιότητας της παρεχόμενης υπηρεσίας και στην προστασία του κοινού. Δεν επηρεάζει το βασικό περιεχόμενο του δικαιώματος που είναι η ελευθερία σύναψής ή μη σύμβασης, η ελευθερία επιλογής του αντισυμβαλλομένου και η ελευθερία καθορισμού του περιεχομένου της σύμβασης. Αντίθετα, διασφαλίζει ότι το περιεχόμενο της σύμβασης που καθορίζεται ελευθέρα από τα μέρη είναι σύμφωνο με τον νόμο. Οι δικηγόροι είναι η μόνη επαγγελματική ομάδα που λόγω της επαγγελματικής και ακαδημαϊκής τους κατάρτισης αλλά και της υποχρέωσης διατήρησης ασφάλειας επαγγελματικής ευθύνης έναντι των συμβαλλομένων, μπορούν να συμβάλουν στην αποτελεσματική προστασία και στην αποφυγή φαινομένων όπως για παράδειγμα των εγκλωβισμένων αγοραστών.

Η θέση του Συμβουλίου Κτηματομεσιτών ότι η πρόταση αυτή πλήττει το επάγγελμα του κτηματομεσίτη, αγνοεί ή παραγνωρίζει τον θεσμικό ρόλο και τη νομική φύση των πράξεων που αφορούν ακίνητη ιδιοκτησία. Οι συμβάσεις αγοραπωλησίας ακινήτων είναι εξαιρετικά σημαντικής οικονομικής και νομικής σημασίας. Περιλαμβάνουν πολύπλοκα νομικά δικαιώματα και υποχρεώσεις, θέματα τίτλων, ενεχυριάσεων, δεσμεύσεων, αστικών ευθυνών, φορολογικών και πολεοδομικών συνεπειών. Η προσφυγή στις υπηρεσίες δικηγόρου δεν συνιστά «επιβολή τρίτου», αλλά θεσμική εγγύηση για την ορθή, νόμιμη και ασφαλή διεκπεραίωση σημαντικών ιδιωτικών συναλλαγών.  Η έννοια της ιδιωτικής αυτονομίας δεν σημαίνει δυνατότητα κατάρτισης νομικά ελλιπών ή επικίνδυνων πράξεων, ούτε αίρει την ανάγκη προστασίας του δημοσίου συμφέροντος μέσω επαγγελματικής νομικής εποπτείας. Εξάλλου, τέτοιες ρυθμίσεις ισχύουν στις πλείστες ευρωπαικές και ανεπτυγμένες χώρες.

Επιπρόσθετα, η εν λόγω πρόταση νόμου δεν συνιστά κατάργηση ή περιορισμό του επαγγέλματος του κτηματομεσίτη. Ο ρόλος των μεσιτών παραμένει καθοριστικός ως επαγγελματιών διαμεσολαβητών στην ανεύρεση και προώθηση ακινήτων. Εντούτοις, ο ρόλος τους δεν περιλαμβάνει την άσκηση νομικών καθηκόντων ούτε την παροχή νομικών συμβουλών ή σύνταξη εγγράφων με έννομες συνέπειες.

– Θα μπορούσε όμως κάποιος να ισχυριστεί ότι θέλουν αυτό το κομμάτι της πίττας οι δικηγόροι για ν’ αυξήσουν τα έσοδά τους.

– Η νομική ασφάλεια των συμβάσεων δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποβαθμίζεται στο όνομα μιας αμφίβολης οικονομικής εξοικονόμησης. Το πραγματικό και ουσιαστικό κόστος προκύπτει όταν ελλιπείς ή πρόχειρες συμβάσεις καταλήγουν σε δικαστικές διαμάχες, ακυρότητες ή σοβαρές οικονομικές απώλειες, με συνέπειες δυσανάλογες σε σχέση με το κόστος μιας έγκαιρης και επαγγελματικής νομικής παρέμβασης. Επανατονίζουμε ότι η προτεινόμενη ρύθμιση δεν πρέπει να ιδωθεί ως επίθεση σε κανέναν επαγγελματικό κλάδο, αλλά ως εύλογη και έλλογη θεσμική κατοχύρωση του δημόσιου και ιδιωτικού συμφέροντος στις συναλλαγές επί ακινήτων. Η κατοχύρωση του επαγγελματικού ρόλου κάθε λειτουργού της αγοράς δεν μπορεί να λειτουργεί σε βάρος της νομικής ασφάλειας. Η προτεινόμενη νομοθεσία αποσκοπεί ουσιαστικά στη διασφάλιση της ποιότητας της παρεχόμενης υπηρεσίας και στην προστασία του κοινού.

Πολλαπλασιαστικό

το όφελος για την

οικονομία  με τομές

στη δικαιοσύνη

– Ως συντελεστές στην απονομή της δικαιοσύνης είχατε ζητήσει κάποιες αλλαγές που θα διευκόλυναν τη γρήγορη απονομή της δικαιοσύνης. Τίποτε δεν έχει εισακουστεί, γιατί;

– Η αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογιών ασφαλώς μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία των δικαστηρίων, και  κατ’ επέκταση να συμβάλει στην επιτάχυνση απονομής της Δικαιοσύνης.

Δυστυχώς, όπως έχω αναφέρει και πιο πάνω, δεν υπήρξε μέχρι σήμερα έμπρακτη ανταπόκριση για τις συγκεκριμένες τομές με αποτέλεσμα να ροκανίζεται ο χρόνος και να μας προσπερνούν οι εξελίξεις. Λαμβάνοντας δε υπόψη όλη αυτή την καθυστέρηση, θεωρούμε ότι προβάλλει αναπόφευκτη η λήψη δραστικότερων μέτρων με την έναρξη του νέου δικαστικού έτους. Η αποτελεσματική λειτουργία των δικαστηρίων δεν είναι απλώς ζήτημα θεσμικής τάξης, αλλά και προϋπόθεση για την οικονομική ανάπτυξη ενός τόπου. Στην Κύπρο, όπου οι καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης είναι ενίοτε αποθαρρυντικές για τους επενδυτές, το σύνολο των μεταρρυθμίσεων που έχω προαναφέρει θα μπορούσε να έχει πολλαπλασιαστικό όφελος για το σύνολο της οικονομίας, αν θέλουμε να δημιουργήσουμε πραγματική και στέρεα ανάπτυξη για το μέλλον.