«Ενωνόμαστε για πρώτη φορά στην Κύπρο ως επαγγελματίες από διαφορετικούς κλάδους, με κοινό στόχο τον εντοπισμό, την προστασία και την υποστήριξη θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, που ζουν ανάμεσά μας και συχνά δεν τους βλέπουμε», είπε η διευθύνουσα σύμβουλος της μη κυβερνητικής οργάνωσης Step Up Stop Slavery και σύμβουλος χρηματοοικονομικής συμμόρφωσης στη Λευκωσία Κατερίνα Στεφάνου, καλωσορίζοντας τις δεκάδες προσκεκλημένες ομιλήτριες/τές και ειδικούς που συμμετείχαν στο 4ήμερο διεθνές εκπαιδευτικό συνέδριο «Πρόσβασης σε Εμπειρογνώμονες» («Access to Experts») για την επαγγελματική υποστήριξη των επιζώντων/θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, που πραγματοποιήθηκε στις 15, 16, 17 και 19 Σεπτεμβρίου 2025 στο ξενοδοχείο Semeli στη Λευκωσία.
Αυτή η πολύ σημαντική διεπιστημονική εκδήλωση, χρηματοδοτήθηκε από την Ύπατη Αρμοστεία του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κύπρο και συγκέντρωσε 90 επαγγελματίες, κυρίως από την Κύπρο και το Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και από τη Λετονία, την Ελλάδα και τη Μάλτα, ενώ η εκπαίδευση περιλάμβανε 30 ειδικούς ομιλητές/τριες και εκπαιδευτές/τριες από κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς, νομικούς, ακαδημαϊκούς, αστυνομικούς, γιατρούς, ψυχολόγους, θεραπευτές, ακτιβιστές και ηγέτιδες πρώην θύματα, που εργάζονται κατά του σωματεμπορίου. Όλοι αυτοί οι εμπειρογνώμονες, συμμετείχαν αυτοπροσώπως, ή μέσω ηχογραφημένου βίντεο, ή μέσω ζωντανής διαδικτυακής σύνδεσης.
Η πολυήμερη εκδήλωση της «Πρόσβασης σε Εμπειρογνώμονες», διεξήχθη στην αγγλική γλώσσα και είναι μια συνεργασία της Κατερίνας Στεφάνου, της Rachel Witkin διεθνούς συμβούλου κατά της εμπορίας προσώπων και διευθύντριας της «Κοινότητας Πρακτικής για τη Σύγχρονη Δουλεία» («Modern Slavery Community of Practice») του Ηνωμένου Βασιλείου και της Jane Lasonder βραβευμένης παγκόσμιας ηγέτιδας σε θέματα επιζώντων σωματεμπορίου και αντιπροέδρου του «Διεθνούς Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Επιζώντων Εμπορίας Ανθρώπων» (ISTAC). Τις ομιλίες και τις τοποθετήσεις στο συνέδριο, καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας, παρουσίασε και συντόνισε η Rachel Witkin, η οποία τόνισε ότι «η επαγγελματική, ολοκληρωμένη υποστήριξη ενηλίκων και παιδιών θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, είναι άμεσα συνδεδεμένη με ισχυρές καταδίκες και φυλάκιση των διακινητών». Πρόσθεσε ότι «αυτό συμβάλλει σε μια ασφαλέστερη και υγιέστερη κοινωνία, που είναι εχθρική προς τους διακινητές και όχι προς τα θύματά τους».
«Προτεραιότητα για όλες τις κυβερνήσεις»
Ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις έκαναν σε εναρκτήριες ομιλίες τους την πρώτη μέρα του συνεδρίου (Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου) ο νέος Ύπατος Αρμοστής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κύπρο Michael Tatham, η Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Στυλιανού Λοττίδη και η βουλεύτρια ΔΗΣΥ και πρώην επικεφαλής του Γραφείου Καταπολέμησης της Εμπορίας Προσώπων (ΓΚΕΠ) της Αστυνομίας Ρίτα Θεοδώρου Σούπερμαν. Παρούσα τη Δευτέρα, πρώτη μέρα της εκδήλωσης, ήταν και η νυν επικεφαλής του ΓΚΕΠ υπαστυνόμος Ελένη Μιχαήλ, η οποία συμμετείχε στις εργασίες του συνεδρίου την Τρίτη 16 Σεπτεμβρίου, με παρουσίαση της για τη δράση του Γραφείου της. Μίλησε μεταξύ άλλων, για «ραγδαία αύξηση» των καταδικών σωματεμπόρων, αφού από το 2021 μέχρι σήμερα, έχουν καταγραφεί όπως είπε, πέραν των 20 καταδικών.
Ο Βρετανός Ύπατος Αρμοστής στην Κύπρο Michael Tatham, επεσήμανε στην ομιλία του ότι «η εμπορία ανθρώπων, είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο σε τεράστια κλίμακα που δεν γνωρίζει σύνορα και επηρεάζει όλες τις χώρες». Πρόσθεσε τα εξής: «Η δουλεία διαρκεί και δεν έχει τελειώσει, έχει εξελιχθεί. Δεν είναι ένα εξειδικευμένο πρόβλημα που περιορίζεται σε λίγες γεωγραφικές περιοχές. Και παρόλο που συχνά μιλάμε για το πρόβλημα με γενικούς όρους, πίσω από κάθε στατιστικό στοιχείο, βρίσκεται ένα άτομο – τις περισσότερες φορές μια γυναίκα, ή ένα κορίτσι – που υφίσταται εκμετάλλευση και κακοποίηση. Αποτελεί ηθική επιταγή, να παραμείνει στην πρώτη γραμμή της διεθνούς ατζέντας και προτεραιότητα για όλες τις κυβερνήσεις». Ο Βρετανός διπλωμάτης, αναφέρθηκε επίσης στην «ανάγκη για μια ολοκληρωμένη και στρατηγική προσέγγιση. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός – είπε – ότι αυτό το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, υποστηρίζεται από μια σειρά διεθνών φορέων – την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Μου φαίνεται ακόμη πιο σημαντικό, ότι στους συμμετέχοντες σε αυτό το πρόγραμμα, περιλαμβάνονται εκπρόσωποι της κυβέρνησης, του κοινοβουλίου, της κοινωνίας των πολιτών, των ιατρικών επαγγελμάτων, των αρχών επιβολής του νόμου και εκπρόσωποι των θυμάτων και των επιζώντων. Ο καθένας από εμάς, φέρει ευθύνη και έχει ζωτικό ρόλο να διαδραματίσει». Ο κ. Tatham κατέληξε χαιρετίζοντας «την επέκταση της συνεργασίας του Ηνωμένου Βασιλείου με την Κυπριακή Δημοκρατία και το γεγονός ότι αυτή πλέον επεκτείνεται σε ζωτικούς τομείς, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα των φύλων και η δικαιοσύνη. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου – πρόσθεσε – έχει μια ενεργή και εξελισσόμενη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της σύγχρονης δουλείας και της εμπορίας ανθρώπων και είμαστε πολύ πρόθυμοι να μοιραστούμε τη δική μας εμπειρία, να μάθουμε από την εμπειρία των άλλων και να μοιραστούμε ιδέες για τις βέλτιστες πρακτικές».
Οι επιζώντες, ισχυροί παράγοντες αλλαγής
«Αυτή η εκπαίδευση αποτελεί ένα ζωτικό βήμα προς τα εμπρός, στο συλλογικό μας ταξίδι» είπε μεταξύ άλλων στην ομιλία της η Επίτροπος Διοίκησης και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μαρία Λοττίδη. «Η πολυπλοκότητα της εμπορίας ανθρώπων – πρόσθεσε – απαιτεί μια ενιαία απάντηση. Κάθε κλάδος, είτε πρόκειται για κοινωνικές υπηρεσίες, υγειονομική περίθαλψη, επιβολή του νόμου ή νομική υπεράσπιση, πρέπει να υιοθετήσει στο έργο του, τις αρχές που επικεντρώνονται στα θύματα, επειδή μόνο μέσω αυτής της ενσωμάτωσης, μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα παρέχουμε ολιστική και αποτελεσματική υποστήριξη. Το Γραφείο μας, διαδραματίζει ζωτικό ρόλο και στην καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Έχει συμβάλει καθοριστικά στην παρακολούθηση της εφαρμογής των δικαιωμάτων των θυμάτων, στην υποστήριξη ενισχυμένων προστατευτικών μέτρων και στη διασφάλιση ότι οι φωνές των θυμάτων, ακούγονται εντός των εθνικών πλαισίων πολιτικής. Η συνεργασία μεταξύ του Step Up Stop Slavery στην Κύπρο και της Κοινότητας Πρακτικής για τη Σύγχρονη Δουλεία στο Ηνωμένο Βασίλειο, αποτελεί παράδειγμα της παγκόσμιας φύσης αυτής της πρόκλησης – και της παγκόσμιας δέσμευσης που απαιτείται για την αντιμετώπισή της. Κεντρική θέση στις προσπάθειές μας, κατέχει η αρχή της Παγκόσμιας Ηγεσίας των Επιζώντων. Αυτή η προσέγγιση, αναγνωρίζει τα θύματα εμπορίας ανθρώπων, όχι μόνο ως αποδέκτες υποστήριξης, αλλά και ως ενδυναμωμένους ηγέτες και ειδικούς, των οποίων οι εμπειρίες είναι ανεκτίμητες στη διαμόρφωση αποτελεσματικών αντιδράσεων. Η Παγκόσμια Ηγεσία των Επιζώντων, δίνει έμφαση στην ενεργό συμμετοχή των επιζώντων στο σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση πολιτικών και επαγγελματικών πρακτικών. Ενθαρρύνει την υπεράσπιση με επικεφαλής τα θύματα, την υποστήριξη από ομοτίμους και τη δημιουργία διεθνών δικτύων που ενισχύουν τις φωνές των επιζώντων, πέρα από τα σύνορα. Τα επιζώντα άτομα, δεν είναι απλώς αποδέκτες βοήθειας, είναι ισχυροί παράγοντες αλλαγής. Οι φωνές, οι εμπειρίες και η ηγεσία τους, μας καθοδηγούν στη δημιουργία επαγγελματικών συστημάτων υποστήριξης, που ανταποκρίνονται πραγματικά στις ανάγκες τους, προωθούν την επούλωση και προσφέρουν στα θύματα τις ευκαιρίες που τους αξίζουν».
«Να μη μείνει κανένα θύμα αόρατο, ή απροστάτευτο»
Ρίτα Σούπερμαν: Τα θύματα δεν είναι παιδιά ενός κατώτερου Θεού
«Δεσμεύομαι να μελετήσω προσεκτικά τα συμπεράσματα και τις συστάσεις του συνεδρίου και να φέρω το ζήτημα αυτεπαγγέλτως, ενώπιον της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Βουλή των Αντιπροσώπων», είπε μεταξύ άλλων στην τοποθέτησή της η βουλεύτρια Ρίτα Σούπερμαν, που όπως είναι γνωστό, είχε αφυπηρετήσει πρόωρα από τις τάξεις της Αστυνομίας το 2020, αφού ηγήθηκε για 15 χρόνια, του ΓΚΕΠ. «Κατά τη διάρκεια αυτών των 15 χρόνων – είπε – αντιμετώπισα κατά μέτωπο, το οργανωμένο έγκλημα και τη διαφθορά, συχνά με κίνδυνο της ίδιας μου της ζωής. Σήμερα, ως βουλεύτρια, φέρω αυτή την ευθύνη, σε θεσμικό επίπεδο. Είναι καθήκον μου να αξιοποιήσω την εμπειρία που έχω αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια, για να υπενθυμίσω στη νομοθετική εξουσία, ότι η εμπορία ανθρώπων αποτελεί μια συνεχή, σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εξακολουθεί να υφίσταται, και να επηρεάσω τη χάραξη πολιτικής, ώστε όχι μόνο να αποτρέψω την υλοποίησή της, αλλά και να διασφαλίσω τη μέγιστη δυνατή προστασία και αποκατάσταση των θυμάτων».
Η κυρία Σούπερμαν, χαρακτήρισε την εμπορία ανθρώπων, «μια σύγχρονη Λερναία Ύδρα, αφού, όταν αντιμετωπίζεται μια μορφή, άλλες εμφανίζονται γρήγορα. Το γεγονός ότι δεν είναι ορατή στον μέσο πολίτη – πρόσθεσε – δεν σημαίνει ότι έχει εξαφανιστεί. Πριν από δύο δεκαετίες, καταφέραμε να αντιμετωπίσουμε την εδραιωμένη διαφθορά, να κλείσουμε εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης, να εξασφαλίσουμε καταδίκες και, πάνω απ’ όλα, να διασώσουμε θύματα – μερικά από τα οποία, έχουν έκτοτε ολοκληρώσει τις σπουδές τους και τώρα κατέχουν αξιοσέβαστες θέσεις εργασίας. Αν μπορούσαμε να το κάνουμε αυτό τότε, σίγουρα μπορούμε να το κάνουμε και τώρα: να αποκαλύψουμε δίκτυα διαδικτυακής εμπορίας ανθρώπων, να εντοπίσουμε εγκληματίες που λειτουργούν υπό την κάλυψη νόμιμων επιχειρήσεων και να προστατεύσουμε άνδρες, γυναίκες και παιδιά, που έχουν παγιδευτεί στη διαδικασία της μετανάστευσης. Το μήνυμα αυτού του συνεδρίου, πρέπει να είναι σαφές: η καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων και η διασφάλιση της προστασίας και της αξιοπρέπειας των θυμάτων, είναι δυνατή μόνο μέσω γνήσιας συνεργασίας. Ακόμα και αν λείπει ένας παράγοντας, η αλυσίδα σπάει και η πρόοδος υπονομεύεται. Μαζί, μπορούμε να πετύχουμε. Μαζί, είμαστε ισχυροί. Το καθήκον μας, είναι να διασφαλίσουμε ότι κανένα θύμα δεν θα μείνει αόρατο, άγνωστο ή απροστάτευτο. Πρέπει να είμαστε οι φύλακες της δικαιοσύνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Επειδή τα θύματα, δεν είναι παιδιά ενός κατώτερου Θεού».
«Η εμπλοκή του κάθε πολίτη, κάνει τη διαφορά»
Υπαστυνόμος Ελένη Μιχαήλ: Τα αποτελέσματα είναι πλέον απτά με τη ραγδαία αύξηση των καταδικών
Τις πρωτοβουλίες και τη συνδρομή της Αστυνομίας και ειδικότερα του ΓΚΕΠ, στους τομείς της πρόληψης, της αναγνώρισης θυμάτων, της εκπαίδευσης και της συνεργασίας με τις συναρμόδιες υπηρεσίες, περιέλαβε στην παρουσίασή της η υπαστυνόμος Ελένη Μιχαήλ, που είναι επικεφαλής του Γραφείου Καταπολέμησης της Εμπορίας Προσώπων, από τον Απρίλη του 2020. Όπως ανέφερε, «το ΓΚΕΠ έχει αυξήσει τα τελευταία χρόνια, τις επιχειρήσεις που διεξάγει με τους επιθεωρητές του Γραφείου Εργασίας, σε χώρους ύπαρξης πιθανών θυμάτων. Οι επιχειρήσεις σε γεωργικές, κτηνοτροφικές μονάδες και βιομηχανίες – πρόσθεσε – έχουν ενταχθεί στο πλαίσιο και της πρόληψης, όχι μόνο στο πλαίσιο της διερεύνησης υποθέσεων εργασιακής εκμετάλλευσης». Συνέχισε λέγοντας ότι «η αναγνώριση των θυμάτων, βασίζεται σε πρωτόκολλο, με συγκεκριμένες ενδείξεις θυματοποίησης για κάθε μορφή εμπορίας. Τα μέλη του ΓΚΕΠ, που έχουν και την αρμοδιότητα αναγνώρισης των θυμάτων, εκπαιδεύονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Οι εκπαιδεύσεις γίνονται από εμπειρογνώμονες στον τομέα, με τη συνεργασία ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών. Η συνεργασία με τις συναρμόδιες υπηρεσίες, όπως είναι οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, επιθεωρητές του Γραφείου Εργασίας και λειτουργοί της Υπηρεσίας Ασύλου, περιλαμβάνει πλέον και την κοινή ετήσια εκπαίδευση, που διοργανώνει το ΓΚΕΠ. Η πρωτοβουλία της Αστυνομίας, στη δημιουργία της τετραψήφιας γραμμής 1497, για πληροφορίες που αφορούν την εμπορία προσώπων, έχει ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών, προς τα μέλη του ΓΚΕΠ. Τα αποτελέσματα της γραμμής, είναι πλέον απτά, με τη ραγδαία αύξηση των καταδικών, αφού από το 2021 μέχρι και σήμερα, έχουν καταγραφεί πέραν των 20 καταδικών. Αυτό οφείλεται, στην αποτελεσματικότητα της συνεργασίας με τις συναρμόδιες υπηρεσίες και την εμπιστοσύνη που επιδεικνύουν τα θύματα, στους αστυνομικούς και λειτουργούς που χειρίζονται τις υποθέσεις τους. Οι διαδικασίες, έχουν γίνει πιο ευέλικτες και πρακτικές. Η υποδειγματική συνεργασία και η εμπλοκή του κάθε απλού πολίτη, είναι αυτό που κάνει τη διαφορά στις ζωές των θυμάτων».
