Υπηρεσίες ανύπαρκτες ή σχεδόν ανύπαρκτες. Κέντρα ημερήσιας φροντίδας, δημιουργικής απασχόλησης, παροχής ιατρικών και νοσηλευτικών υπηρεσιών, λειτουργούν υποτυπωδώς, η κακοποίηση, η ελλιπής φροντίδα και η παραμέληση τείνουν να καταστούν καθημερινό φαινόμενο με τους θύτες να παραμένουν ατιμώρητοι εξαιτίας της αδυναμίας των θυμάτων να προχωρήσουν σε καταγγελίες. Η καθημερινότητα τους στηρίζεται, σε πολλές περιπτώσεις, σε ένα οικιακό βοηθό/φροντιστή ο οποίος συχνά τους εγκαταλείπει.
Η μετακίνηση από και προς τις δομές παροχής υπηρεσιών υγείας ή άλλες κρατικές υπηρεσίες, Γολγοθάς αφού ακόμα και τα δρομολόγια των λεωφορείων δεν είναι αρκετά για να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες χωρίς ταλαιπωρία. Η πρόσβαση στους τραπεζικούς λογαριασμούς και η ανάληψη μετρητών πραγματικό μαρτύριο. Η ψηφιοποίηση των πάντων, ο νέος τρόπος κοινωνικού αποκλεισμού και απομόνωσης.
Όλα τα «κοινά μυστικά», της εποχής μας καταγράφονται λεπτομερώς στις δύο εκθέσεις που κατέθεσε η Βουλή των Γερόντων στις κοινοβουλευτικές επιτροπές Υγείας και Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας την περασμένη Πέμπτη.
Στις δύο αναφορές, οι οποίες συζητήθηκαν σε προπαρασκευαστικές συνεδρίες των αρμοδίων επιτροπών της Βουλής των Γερόντων με τις αντίστοιχες κοινοβουλευτικές επιτροπές, περιλαμβάνεται σειρά προβλημάτων τα οποία αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι της Κύπρου σε ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές αλλά και στα αστικά κέντρα.
Κύριο μήνυμα των Γερόντων το αυτονόητο: «Οι ηλικιωμένοι δεν είναι βάρος της κοινωνίας αλλά το θεμέλιο της κοινωνίας».
Κακοποίηση και παραμέληση: Οι περιπτώσεις κακοποίησης ηλικιωμένων, όπως αναφέρει η Βουλή των Γερόντων, «εμφανίζονται ολοένα και συχνότερα στις μέρες μας, και πολλοί από τους παθόντες δυστυχώς αδυνατούν να το αντιμετωπίσουν, καθώς ισχύουν δεδομένα που τους εμποδίζουν ακόμη και να προχωρήσουν σε καταγγελία».
Εξάρτηση από φροντιστές και ξαφνική εγκατάλειψη: Πολλοί ηλικιωμένοι στηρίζονται καθημερινά σε οικιακούς βοηθούς για τη φροντίδα και την ασφάλειά τους. Ωστόσο, παρατηρείται συχνά το φαινόμενο της ξαφνικής και χωρίς προειδοποίηση εγκατάλειψης τους από τους φροντιστές, συνήθως για εύρεση άλλης εργασίας.
Δυσκολία στην πρόσβαση σε υπηρεσίες Υγείας: Η εξασφάλιση υπηρεσιών υγείας στις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές περιορίζεται στα αγροτικά ιατρικά κέντρα του Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών αφού η ανάπτυξη ιδιωτικών δομών είναι ελάχιστη έως ανύπαρκτη. Τα αγροτικά ιατρικά κέντρα ωστόσο, όπως επισημαίνεται στην σχετική έκθεση, λειτουργούν ή πιο σωστά υπολειτουργούν λόγω υποτυπώδους στελέχωσης με ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.
Γολγοθάς οι μετακινήσεις: «Η διακίνηση των ηλικιωμένων προς τις υπηρεσίες υγείας αποτελεί σημαντικό ζήτημα για πολλές κοινότητες, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες ή αγροτικές περιοχές».
«Έχοντας ως γνώμονα τη συχνή χρήση των λεωφορείων από τους ηλικιωμένους που πλέον δεν οδηγούν, ζητείται αύξηση της συχνότητας των δρομολογίων, επέκταση της κάλυψης σε περιοχές όπου υπάρχει ανάγκη, καθώς και αναθεώρηση του χρονικού ορίου των 60 λεπτών μεταξύ δύο μετεπιβιβάσεων, καθώς ο χρόνος είναι ανεπαρκής για άτομα που μετακινούνται, ιδιαίτερα από απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το κόστος μετακίνησής τους».
Μαρτύριο η πρόσβαση σε τραπεζικούς λογαριασμούς: Οι δυσκολίες στη μετακίνηση και τα μειωμένα δρομολόγια λεωφορείων δυσκολεύουν τους ηλικιωμένους και στην προσπάθεια τους να εξασφαλίσουν πρόσβαση στους τραπεζικούς τους λογαριασμούς, μετά το κλείσιμο όλων σχεδόν των καταστημάτων των τραπεζικών ιδρυμάτων στις ορεινές και απομακρυσμένες περιοχές.
«Όλοι γνωρίζουν ότι η κινητικότητα των ατόμων της τρίτης ηλικίας είναι μειωμένη για διάφορους λόγους και η αδυναμία ακόμη και για μια απλή συναλλαγή που θα καλύπτει τις ανάγκες τους αποτελεί άλλο ένα εμπόδιο, κάνοντάς τους να νιώθουν παραγκωνισμένοι και αδύναμοι να διατηρήσουν την αυτονομία τους».
Αποκλεισμός και απομόνωση: Η ψηφιοποίηση τόσο των τραπεζικών συναλλαγών όσο και των διαφόρων υπηρεσιών που προσφέρονται από το Κράτος έχει δημιουργήσει ένα νέο τρόπο κοινωνικού αποκλεισμού και απομόνωσης των ηλικιωμένων ανθρώπων. «Είναι μια πραγματικότητα ότι οι ηλικιωμένοι σε μεγάλο ποσοστό έχουν μειωμένες γνώσεις τεχνολογίας, και η εξυπηρέτησή τους σε διάφορες υπηρεσίες γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη όταν είναι απαραίτητη η χρήση ψηφιακών μέσων».
Σχεδόν ανύπαρκτη κατ’ οίκο νοσηλεία και φροντίδα: Η κατ’ οίκο φροντίδα, τονίζει η Βουλή των Γερόντων, «είναι το κατ’ εξοχήν μέτρο για την παραμονή ενός ηλικιωμένου στο οικείο του περιβάλλον. Απαιτείται βελτίωση των κριτηρίων για τους δικαιούχους, διεύρυνση των προγραμμάτων από αξιόπιστο και καταρτισμένο προσωπικό και ικανοποιητικές απολαβές των φροντιστών, ώστε να υπάρχει επαγγελματικός προσανατολισμός και επαρκής κάλυψη των απομακρυσμένων περιοχών».
Σε ο,τι αφορά την κατ’ οίκο νοσηλευτική φροντίδα, η Βουλή των Γερόντων αναφέρει: «Η κατ’ οίκο νοσηλεία αποτελεί ένα κρίσιμο πυλώνα για τη φροντίδα ατόμων με χρόνιες παθήσεις, ηλικιωμένων ή ατόμων με περιορισμένη κινητικότητα».
Ωστόσο, όπως αναφέρεται, «ο αριθμός των νοσηλευτών που συμμετέχουν τώρα στην κατ’ οίκο νοσηλεία είναι πολύ περιορισμένος και «δεν επαρκεί για να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες. Ιδιαίτερα στις αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές το πρόβλημα γίνεται εντονότερο καθώς πολλοί νοσηλευτές δυσκολεύονται να παρέχουν τις υπηρεσίες τους λόγω του ψηλού κόστους μετακίνησης και του περιορισμένου χρόνου».
Μειωμένες υπηρεσίες μέσω ΓεΣΥ και κατάληξη στο Ψυχιατρείο: Στις εκθέσεις της Βουλής των Γερόντων γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στον πολύ μικρό αριθμό επισκέψεων που δικαιούνται οι ηλικιωμένοι από άλλους επαγγελματίες του Γενικού Συστήματος Υγείας.
Η φυσιοθεραπεία και η λογοθεραπεία, τονίζεται, είναι υπηρεσίες τις οποίες τα ηλικιωμένα άτομα χρειάζονται για πολλούς και διάφορους λόγους. «Με την πρόοδο της ηλικίας αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης μυοσκελετικών προβλημάτων, τραυματισμών ή χρόνιων παθήσεων που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του σώματος. Ωστόσο, οι θεραπείες από φυσιοθεραπευτές που καλύπτονται από το ΓεΣΥ είναι περιορισμένες». Επιπλέον, «πολλοί ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στην ομιλία και την κατάποση, κυρίως λόγω ιατρικών παθήσεων όπως το αλτσχάιμερ, το πάρκινσον, τα εγκεφαλικά επεισόδια και άλλες νευρολογικές ή ψυχιατρικές καταστάσεις».
Οι ασθενείς αυτοί «χρειάζονται επαρκείς και τακτικές λογοθεραπείες για την αποκατάσταση αυτών των λειτουργιών, ωστόσο ο αριθμός των συνεδριών συχνά δεν επαρκεί για να καλύψει τις πραγματικές τους ανάγκες».
Τέλος, η ανυπαρξία εξειδικευμένων δομών, πολύ συχνά στέλνει τους ηλικιωμένους με άνοια και άλλες συναφείς παθήσεις σε Στέγες Ηλικιωμένων στις οποίες δεν τους παρέχονται οι υπηρεσίες που χρειάζονται ή σε κάποιες περιπτώσεις σε ψυχιατρικά ιδρύματα που είναι, όπως τονίζει η Βουλή των Γερόντων, «οι πλέον ακατάλληλοι χώροι για τους ίδιους».
Πενιχρά εισοδήματα και ανισότητες στην εξασφάλιση βοήθειας
Η Βουλή των Γερόντων κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις συνθήκες διαβίωσης χιλιάδων ηλικιωμένων που ζουν με πενιχρά εισοδήματα και αδυνατούν να καλύψουν βασικές ανάγκες όπως στέγαση, διατροφή και φάρμακα. Πολλοί επιθυμούν να παραμείνουν στα σπίτια τους με κατ’ οίκον φροντίδα, όμως αποκλείονται από τα σχετικά σχέδια, ενώ άλλοι δεν μπορούν να αντέξουν το υψηλό κόστος διαμονής σε στέγη ηλικιωμένων.
Η αρμόδια Επιτροπή ζητά ουσιαστική αύξηση των συντάξεων, αναθεώρηση του ορίου φτώχειας και ενίσχυση της κρατικής στήριξης, ώστε κανένας συνταξιούχος να μην οδηγείται στην εξαθλίωση.
Παράλληλα, εισηγείται τη δημιουργία στεγών ηλικιωμένων μέσω δήμων και κοινοτήτων, με επαρκές προσωπικό και αυστηρή εποπτεία, καθώς και την κατάργηση του ΦΠΑ για τις ιδιωτικές στέγες, όπως ισχύει στις κρατικές.
