Τα τελευταία χρόνια, τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν εκτραχυνθεί σε βαθμό που πλέον, χωρίς υπερβολή, βλέπουμε να αλλάζει ακόμη και η τοπογραφία μιας περιοχής, με χαρακτηριστικό και κοντινό μας παράδειγμα οι πλημύρες στην Ελλάδα και δη τον θεσσαλικό κάμπο, που έχει καταστεί μια τεράστια λιμνοθάλασσα, όπως αυτός ήταν ως φαίνεται στην αρχαιότητα.
Στην περιφέρεια Θεσσαλίας βρίσκεται το 12,3% της χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης, που αντιστοιχεί σε 3.470.692 στρέμματα. Πλέον, από αυτά, τα 720.000 έχουν πλημμυρίσει, με κολοσσιαίες αρνητικές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα, τόσο σε απώλεια ανθρώπινων ζωών και χιλιάδων ζώων και την ολοκληρωτική ως φαίνεται καταστροφή της αγροτικής περιοχής, με τεράστιες συνέπειες και στον οικονομικό τομέα.
Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το Ευρωκοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: «Υπολογίζεται ότι το ελάχιστο κόστος της αδυναμίας προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή θα κυμαίνεται μεταξύ 100 δισ. ευρώ ετησίως το 2020 και 250 δισ. ευρώ το 2050, για την ΕΕ στο σύνολό της.
Για να διασφαλίσουν την πρόληψη της εκδήλωσης δυσμενέστερων συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, πάρα πολλές χώρες που υπέγραψαν τη σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή (σύμβαση UNFCCC), ανάμεσα στις οποίες και η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, συμφώνησαν να περιορίσουν την παγκόσμια μέση αύξηση της επιφανειακής θερμοκρασίας από την προβιομηχανική εποχή σε λιγότερο από 2°C.
Η προειδοποίηση στην Κύπρο
Στις 23/9/2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Κυπριακή Δημοκρατία, την Αυστρία, την Ελλάδα και τη Γαλλία για να ενσωματώσουν αποτελεσματικά την οδηγία για τον περιορισμό των εκπομπών ορισμένων ρύπων στην ατμόσφαιρα, από μεσαίου μεγέθους μονάδες καύσης [οδηγία (ΕΕ) 2015/2193].
Η Κύπρος απέτυχε να ανταποκριθεί και ως εκ τούτου στις 19/5/2022 η Επιτροπή προχώρησε σε αποστολή αιτιολογημένης γνώμης προς την Κύπρο, που είναι ουσιαστικά ένα βήμα πριν την παραπομπή στο Δικαστήριο της ΕΕ:
«Η Επιτροπή καλεί την Κύπρο [INFR(2021)2089] να μεταφέρει ορθά στο εθνικό δίκαιο την οδηγία για τον περιορισμό των εκπομπών ορισμένων ρύπων στην ατμόσφαιρα, από μεσαίου μεγέθους μονάδες καύσης [οδηγία (ΕΕ) 2015/2193. Η εν λόγω οδηγία αποσκοπεί στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης με τον καθορισμό οριακών τιμών εκπομπών για μεσαίου μεγέθους μονάδες καύσης. Οι μονάδες αυτές χρησιμοποιούνται σε ευρύ φάσμα εφαρμογών, συμπεριλαμβανομένων της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, της παροχής θέρμανσης και ψύξης για οικιακή χρήση και της παροχής θερμότητας ή ατμού για βιομηχανικές διεργασίες. Η Επιτροπή αποστέλλει σήμερα αιτιολογημένη γνώμη στην Κύπρο, με την οποία ζητεί από τις κυπριακές αρχές να θεσπίσουν περαιτέρω νομοθετικές διατάξεις με σκοπό την πλήρη και ορθή συμμόρφωση με την οδηγία. Το εν λόγω κράτος μέλος έχει πλέον προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει και να λάβει τα αναγκαία μέτρα. Διαφορετικά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Η δίκη πολιτών κατά κρατών
Ως φαίνεται εκ του αποτελέσματος των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής σε παγκόσμια κλίμακα, σε όλα τα επίπεδα, οι κυβερνήσεις και τα κράτη δεν κάνουν αυτά που θα έπρεπε να κάνουν και ως εκ τούτου πολλές κινήσεις πολιτών και μη κυβερνητικοί οργανισμοί πιέζουν με όλα τα διαθέσιμα μέσα για να ληφθούν άμεσα και ριζοσπαστικά μέτρα για όσον το δυνατόν μετριασμό αυτών των συνεπειών.
Ανάμεσα στις ενέργειες που προωθούνται από πολίτες και οργανώσεις πολιτών που λαμβάνουν πρωτοβουλίες για αναστροφή της κλιματικής αλλαγής είναι και η λήψη δικαστικών μέτρων.
Έτσι, στις 27/9/23, ήταν προγραμματισμένη στο ακροατήριο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου μια πρωτοφανής και τεράστιας σημασίας δίκη, με κατηγορούμενες 33 χώρες – κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, ανάμεσα στις οποίες και η Κύπρος!
Η προσφυγή Duarte Agostinho κ.α. κατά Πορτογαλίας κ.α. προέρχεται από πολίτες και αφορά την ισχυριζόμενη παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους από τα 33 κράτη, λόγω των πράξεων και παραλείψεων των κρατών που οδήγησαν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και την αύξηση της θερμοκρασίας.
Είναι η πρώτη μεγάλη δίκη πολιτών εναντίον κρατών για το θέμα της κλιματικής κρίσης.
Οι 33 «κατηγορούμενες» χώρες είναι: Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Κροατία, Λιθουανία, Λετονία, Μάλτα, Νορβηγία, Κύπρος, Ολλανδία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Τσεχία, Τουρκία, Φινλανδία.
Ως καταγράφει σε εμπεριστατωμένη ανάρτηση του ο συνάδελφος δικηγόρος εν Αθήναις, Βασίλης Σωτηρόπουλος: Οι ερωτήσεις που έχει θέσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο προς απάντηση, τόσο στους προσφεύγοντες, όσο και στις 33 ελεγχόμενες χώρες είναι τα εξής:
- Εμπίπτουν οι προσφεύγοντες στη δικαιοδοσία των καταγγελλόμενων κρατών κατά την έννοια του άρθρου 1 της Σύμβασης, όπως ερμηνεύεται από το Δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν ως αποτέλεσμα της επικύρωσης ή της υπογραφής του 2015 Συμφωνία του Παρισιού για τη μείωση των ρυπογόνων εκπομπών προκειμένου να περιοριστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη πολύ κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και να συνεχιστεί η δράση που λαμβάνεται για τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου;
- Εάν ναι, μπορούν οι προσφεύγοντες να θεωρηθούν πραγματικά ή δυνητικά θύματα, κατά την έννοια του άρθρου 34 της Σύμβασης και έχουν υποστεί άμεσα ή έμμεσα και σοβαρά τις συνέπειες της ανεπαρκούς δράσης ή της εικαζόμενης αδράνειας των καταγγελλόμενων κρατών;
Θα αναμένουμε με τεράστιο ενδιαφέρον την έκβαση αυτής της ενδεχομένως καθοριστικής για το μέλλον του πλανήτη και των ανθρώπων δίκης!
Πήραν μέτρα για περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας;
Ειδικότερα, λαμβάνοντας υπόψη το πεδίο ελεύθερης εκτίμησής τους στον τομέα του περιβάλλοντος, έχουν εκπληρώσει τα καταγγελλόμενα κράτη τις υποχρεώσεις τους βάσει των διατάξεων της Σύμβασης που επικαλούνται, υπό το φως των σχετικών διατάξεων και αρχών, όπως οι αρχές της προφύλαξης και της διαγενεακής δικαιοσύνης, που περιέχεται στο διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών συνθηκών στις οποίες είναι συμβαλλόμενα μέρη, ιδίως:
– με τη θέσπιση κατάλληλων κανονισμών και την εφαρμογή τους, μέσω κατάλληλων και επαρκών μέτρων, για την επίτευξη του στόχου περιορισμού της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου και,
– βασίζοντας τους κανονισμούς τους σχετικά με τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής σε κατάλληλες έρευνες και μελέτες που διασφαλίζουν αποτελεσματική συμμετοχή του κοινού, όπως προβλέπεται στη Σύμβαση του 1998 του Aarhus για την πρόσβαση στις πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα (βλ. για παράδειγμα Tătar κατά Ρουμανίας, αρ. 67021/01, § 118, 27 Ιανουαρίου 2009);
* Advocates-Legal Consultants
