Από παρατηρητής των εξελίξεων, η Κύπρος μετατρέπεται σε πυλώνα σταθερότητας και διασύνδεσης στην Ανατολική Μεσόγειο, με τη στρατηγική διπλωματία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκου Χριστοδουλίδη, να παίζει καταλυτικό ρόλο.
Η παγκόσμια σκακιέρα αλλάζει με ρυθμούς που δεν επιτρέπουν αδράνεια. Ένας νέος γεωπολιτικός άξονας διαμορφώνεται, αλλάζοντας ριζικά τον χάρτη της ενέργειας και του εμπορίου από την Ασία προς την Ευρώπη. Η Κύπρος, από παρατηρητής των εξελίξεων, αναδεικνύεται σε κομβικό σημείο σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, με αναδυόμενο στρατηγικό ρόλο σε αυτή τη νέα γεωοικονομική πραγματικότητα.
Ο Ινδο-Μεσανατολικός-Ευρωπαϊκός Διάδρομος (IMEC), αποτελεί μια φιλόδοξη πρωτοβουλία που συνδέει την Ινδία με την Ευρώπη μέσω Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Σαουδικής Αραβίας, Ιορδανίας, Ισραήλ και Ελλάδας. Αν και η Κύπρος δεν περιλαμβάνεται ακόμη επισήμως στο σχήμα, η γεωστρατηγική της θέση και η ενεργός συμμετοχή της σε περιφερειακές συνεργασίες την καθιστούν φυσικό υποψήφιο για ένταξη σε μελλοντική φάση. Η διαδρομή αυτή παρακάμπτει περιοχές γεωπολιτικής αστάθειας και ενισχύει την πολυπολικότητα στο παγκόσμιο εμπόριο. Παράλληλα, ενεργειακά κοιτάσματα όπως το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου, και υποδομές σε Αίγυπτο, Ισραήλ, Κύπρο και Ελλάδα, ενισχύουν το ενεργειακό σκέλος της πρωτοβουλίας.
Οι εντάσεις στην ευρύτερη Μέση Ανατολή — με την εμπλοκή του Ιράν, των Χούθι, της Χαμάς και άλλων μη κρατικών δρώντων — επηρεάζουν τη σταθερότητα των θαλάσσιων και ενεργειακών διαδρομών. Οι εξελίξεις αυτές συνδέονται με μια ευρύτερη αναμέτρηση μεταξύ αντικρουόμενων γεωοικονομικών μοντέλων.
Δυνάμεις όπως το Ιράν, η Ρωσία και, εμμέσως, η Κίνα, επιδιώκουν αύξηση της επιρροής τους μέσω παράλληλων μηχανισμών. Η Κίνα, μέσω του Belt and Road Initiative, προωθεί ένα δίκτυο διασυνδέσεων όπου κυριαρχεί ο κρατικός έλεγχος. Το μπλοκ των BRICS, αν και παρουσιάζεται ως εναλλακτικός πόλος, χαρακτηρίζεται από εσωτερικές αντιφάσεις και έλλειψη θεσμικής συνοχής.
Η Ινδία επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στους BRICS και τη Δύση, επιδιώκοντας στρατηγική αυτονομία. Μέσα από το IMEC και διμερείς συμφωνίες με ΗΠΑ, Ε.Ε., Ισραήλ και Ελλάδα, επενδύει σε ασφαλείς και προβλέψιμες οδούς προς τις ευρωπαϊκές αγορές.
Η Ανατολική Μεσόγειος αναγνωρίζεται διεθνώς ως περιοχή αυξανόμενης σημασίας — όχι μόνο λόγω των ενεργειακών της αποθεμάτων, αλλά και ως σταθερός θεσμικός δίαυλος ανάμεσα στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Η Κύπρος και η Ελλάδα προσφέρουν προβλέψιμο νομικό πλαίσιο, ανεπτυγμένες υποδομές και διαχρονικές σχέσεις εμπιστοσύνης με βασικούς διεθνείς εταίρους.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι ΗΠΑ, ιδιαίτερα μετά τις Συμφωνίες του Αβραάμ (2020) που δρομολογήθηκαν επί προεδρίας Τραμπ, επιδιώκουν τη δημιουργία αξόνων συνεργασίας μεταξύ Ισραήλ και αραβικών κρατών. Οι Συμφωνίες αυτές διαμόρφωσαν το περιφερειακό πλαίσιο εμπιστοσύνης που διευκολύνει νέες πρωτοβουλίες συνδεσιμότητας, όπως ο Διάδρομος Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης (IMEC), που προωθείται ως εναλλακτική στον κινεζικό Δρόμο του Μεταξιού.
Η ενσωμάτωση της Ανατολικής Μεσογείου στον ευρύτερο στρατηγικό σχεδιασμό των Ηνωμένων Πολιτειών — που ξεκίνησε με τις Συμφωνίες του Αβραάμ και ενισχύθηκε μέσω της τετραμερούς σχέσης ΗΠΑ–Ισραήλ–Ελλάδας–Κύπρου — επιβεβαιώθηκε με την άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων προς την Κύπρο το 2022. Πρόκειται για μια διακομματική στρατηγική κατεύθυνση ενίσχυσης αξιόπιστων δημοκρατικών εταίρων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Κύπρος θεωρείται σήμερα σημαντικός περιφερειακός εταίρος, με αυξανόμενο ρόλο στην ασφάλεια και σταθερότητα της περιοχής — ενισχύοντας τη θέση της ως κρίκος συνδεσιμότητας και γεωστρατηγικής ισορροπίας σε ένα περιβάλλον έντονης ρευστότητας.
Η Κύπρος διαθέτει σημαντικά στρατηγικά πλεονεκτήματα: Γεωγραφική θέση σε σημείο τριηπειρωτικής επαφής, κοιτάσματα φυσικού αερίου στην ΑΟΖ της, σταθερό ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο και σχέσεις συνεργασίας με Ισραήλ, Αίγυπτο, ΗΠΑ και Ελλάδα.
Η συμμετοχή της σε σχήματα όπως το EastMed Gas Forum και η προώθηση έργων όπως ο EuroAsia Interconnector την καθιστούν σημαντικό κρίκο στην περιφερειακή αλυσίδα ενέργειας και συνδεσιμότητας.
Ο ρόλος της, ωστόσο, δεν είναι αυτονόητος. Πρέπει να διεκδικηθεί με: Στρατηγική συνοχή, θεσμική επάρκεια, διακομματική συνεννόηση και ηγεσία με όραμα και συνέπεια.
Ιδιαίτερη υπήρξε η συμβολή του Νίκου Χριστοδουλίδη, τόσο ως Υπουργού Εξωτερικών όσο και ως Προέδρου της Δημοκρατίας, στην ενίσχυση της πολυμερούς διπλωματίας και της περιφερειακής εικόνας της Κύπρου, στο πλαίσιο μιας μακρόχρονης στρατηγικής εξωστρέφειας. Η διπλωματική του προσέγγιση συνέβαλε αποφασιστικά στην αναβάθμιση της διεθνούς θέσης της χώρας, ανοίγοντας το παράθυρο μιας ιστορικής ευκαιρίας συμμετοχής της Κύπρου σε περιφερειακά σχήματα συνεργασίας και ασφάλειας.
Η Κύπρος δεν είναι πλέον περιθωριακή για τις γεωστρατηγικές ισορροπίες. Η συγκυρία δημιουργεί ένα μοναδικό παράθυρο ευκαιρίας. Αν επιμείνουμε στη διπλωματική ενίσχυση, στις αξιόπιστες υποδομές και στη διεθνή δικτύωση, μπορούμε να κατοχυρώσουμε ρόλο σταθερού εταίρου σε μια νέα ενεργειακή και εμπορική εποχή.
Το διακύβευμα είναι καθοριστικό: είτε συνεχίζουμε με συνέπεια, θεσμική σοβαρότητα και εθνικό σχέδιο, που διασφαλίζει τη στρατηγική συνέχεια του κράτους, αξιοποιώντας τη διπλωματική δυναμική της σημερινής ηγεσίας, είτε γυρίζουμε πίσω στην αδράνεια.
* O Δημήτρης Παπαχαριδήμου είναι επιχειρηματίας ανάπτυξης γης και ιδρυτής της DNP Property Group και του έργου Saint Nicholas Hills
