Η Κυβέρνηση τους τελευταίους μήνες προσπαθεί να πετύχει συγκλίσεις ανάμεσα στους κοινωνικούς εταίρους, τα πολιτικά κόμματα και διάφορες επαγγελματικές ομάδες, ώστε αρχές του 2026 να θέσει σε εφαρμογή ένα νέο φορολογικό σύστημα.

Σήμερα ο τόπος και η κοινωνία χρειάζονται μια νέα γενική φορολογική μεταρρύθμιση, που θα εκσυγχρονίζει τα φορολογικά πράγματα, ώστε να συνάδουν με τα νέα τοπικά και διεθνή δεδομένα, ενώ θα αποκαθιστά αδικίες που δημιουργήθηκαν σε βάρος των εισοδημάτων των πολιτών, που «ακρωτηριάσθηκαν» από δυσβάστακτες φορολογίες που επιβλήθηκαν με ταχύτητα φωτός, π.χ. την περίοδο της χρηματοοικονομικής και τραπεζικής κρίσης.

Ήταν την περίοδο 2012-2013, που με τις ευλογίες της τρόικα και την ανοχή των κυπριακών πολιτικών δυνάμεων, εφαρμόστηκε μια σφαγιαστική πολιτική – κυρίως – σε βάρος των μισθωτών πολιτών π.χ. μειώσεις μισθών, παγοποίηση ΑΤΑ, υποχρεωτική εισφορά των εργαζομένων στο κράτος, αυξήσεις φόρων κατανάλωσης κ.λ.π.

Ο ΦΠΑ

Για παράδειγμα, η τότε αύξηση του Φόρου Προστιθέμενης Αξία (ΦΠΑ) από το 15% στο 17% και αργότερα στο 19% έγινε με την υπόσχεση της τότε Κυβέρνησης πως θα ήταν αύξηση με προσωρινό χαρακτήρα και διάσταση για να βελτιωθούν τα δημόσια οικονομικά.

Η υπόσχεση της κυβέρνησης Χριστόφια έμεινε γράμμα κενό και επιταγή χωρίς αντίκρισμα, αφού η συγκεκριμένη φορολογία εξακολουθεί να υφίσταται και σήμερα.

Οι εργαζόμενοι που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό των €1000 μεικτά μηνιαίως ή και λιγότερα δεν έχουν την οικονομική ευχέρεια να πληρώνουν ΦΠΑ 19% στα καύσιμα (τα οποία επιβαρύνονται και με άλλους φόρους κατανάλωσης), για να πηγαινοέρχονται στην εργασία τους. Στην απουσία δημοσίων μεταφορικών μέσων το συγκεκριμένο θέμα έχει μετεξελιχθεί σε κοινωνική μάστιγα.

Στόχοι

Αυτή την ώρα λοιπόν χρειαζόμαστε ένα καινούριο φορολογικό σύστημα (η προηγούμενη φορομεταρρύθμιση έγινε το 2002), που ανάμεσα σ’ άλλα θα πρέπει να υπηρετεί τους πιο κάτω στόχους:

  • Να έχει πράσινο χαρακτήρα, με την έννοια ότι θα φορολογεί τη ρύπανση και θα ελαφρύνει τη φορολόγηση της εργασίας, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει επιβαρυνθεί με εισφορά στο ΓεΣΥ και αυξημένη εισφορά στην κοινωνική ασφάλιση. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο θα πρέπει να μελετηθεί η δυνατότητα διαφοροποίησης και βελτίωσης των φορολογικών κλιμάκων.
  • Να λαμβάνει υπόψη στη φορολόγηση του εισοδήματος τη σύνθεση της οικογένειας. Δυστυχώς, η προηγούμενη φορομεταρρύθμιση ευνόησε τους άγαμους και τιμώρησε τις οικογένειες. Αυτό είναι τραγικό για μια ημικατεχόμενη χώρα που αντιμετωπίζει σοβαρή υπογεννητικότητα. Η ενθάρρυνση των γεννήσεων μέσα από φορολογικές ελαφρύνσεις αποτελεί επένδυση και όχι δαπάνη.
  • Να είναι απλό, σταθερό και δίκαιο. Όσο πιο πολύπλοκο είναι το φορολογικό σύστημα, τόσο περισσότερο ευνοεί τη φοροδιαφυγή και δυσκολεύει τους μηχανισμούς είσπραξης και ελέγχου.
  • Να λειτουργεί αποτρεπτικά απέναντι στη ροπή προς τη φοροδιαφυγή, με βασικό κίνητρο τη χαμηλή φορολόγηση εταιρειών και φυσικών προσώπων.
  • Να προβλέπει ιδιαίτερα αυστηρές ποινές στους κατά συνείδηση φοροφυγάδες. Προς τούτο θα πρέπει να καταστεί ποινικό αδίκημα η μη καταβολή επιβεβαιωμένου φόρου εισοδήματος, όπως είναι ο ΦΠΑ. Για την ποινικοποίηση του φόρου εισοδήματος, το Υπουργείο Οικονομικών κατέθεσε το 2020 κυβερνητικό νομοσχέδιο στη Βουλή, το οποίο απέσυρε αργότερα, λόγω αντίδρασης των λογιστών και των δικηγόρων. Η απόσυρση έγινε με τη δέσμευση ότι το νομοσχέδιο θα επανακατατεθεί, όμως μέχρι τώρα δεν επανήλθε.
  • Να μελετήσει εξ’ υπαρχής (και για τους λόγους που προαναφέραμε), το σύστημα φορολόγησης των καυσίμων, όπου – ατυχώς – τα 2/3 της τελικής τιμής είναι φόροι.
  • Να ευνοεί την ανάπτυξη και τις επενδύσεις. Οι ψηλές φορολογίες πολλές φορές αποτρέπουν την ανάπτυξη και μειώνουν τα διαθέσιμα έσοδα των νοικοκυριών για κατανάλωση και αποταμίευση.  
  • Επειδή υπάρχει σοβαρή κατακράτηση του ΦΠΑ από τις επιχειρήσεις, να μελετηθεί η δυνατότητα της απευθείας καταβολής του στο κράτος. Σήμερα, με τη χρήση της νέας τεχνολογίας όλα μπορούν να γίνουν.

Φορο-συνείδηση

Στο πλαίσιο της φορολογικής μεταρρύθμισης θα πρέπει να αρχίσει μια εκστρατεία για την καλλιέργεια φορολογικής συνείδησης από τις μικρές ηλικίες. Στην Κύπρο έγινε δυστυχώς κανόνας να πληρώνουν (κυρίως τα νομικά πρόσωπα) φόρους ανάλογα με τη δυνατότητα που έχουν να κρύβουν εισοδήματα από το κράτος.

Στην προσπάθεια για τη δημιουργία φορολογικής συνείδησης, σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει και το εκπαιδευτικό σύστημα σε όλα τα επίπεδα.

Όλα τα πιο πάνω ζητήματα και αρκετά άλλα που έχουν σχέση με τις φορολογικές πολιτικές της Κύπρου θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο σοβαρού δομημένου κοινωνικού διαλόγου, που πρέπει να γίνει στο πλαίσιο της Συμβουλευτικής Οικονομικής Επιτροπής (Σ.Ο.Ε.).

Κωδικοποιώντας και απλοποιώντας τα πράγματα, καλούμε τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη και τον Υπουργό Οικονομικών Μάκη Κεραυνό να επικεντρωθούν ακόμα περισσότερο στην προσπάθεια για ενίσχυση της ευρωστίας των δημοσίων οικονομικών, η οποία αδιαπραγμάτευτα θα πρέπει να περνά μέσα από τους εξής τρεις βασικούς άξονες:

(α)      αύξηση της εισπραξιμότητας του κράτους

(β)      πάταξη της φοροδιαφυγής και

(γ)      πάταξη της παραοοικονομίας και των φαινομένων διαφθοράς που υπάρχουν στη χώρα.

Υ.Γ.: Η Συμβουλευτική Οικονομική Επιτροπή (ΣΟΕ) είναι Σώμα τριμερούς κοινωνικού διαλόγου, το οποίο προεδρεύεται από τον εκάστοτε υπουργό Οικονομικών και στο οποίο μετέχουν εργοδότες και συντεχνίες στο πιο ψηλό επίπεδο. Στις συνεδρίες της ΣΟΕ μετέχουν επίσης οι υπουργοί Εργασίας και Ενέργειας καθώς επίσης και ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας.

Τα τελευταία χρόνια η ΣΟΕ δυστυχώς κινείται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και αυτό δεν είναι καλό ούτε για τον κοινωνικό διάλογο ούτε για τη Δημοκρατία.

* Οικονομολόγος – Δημοσιογράφος