CYENS: Συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα τρία δημόσια πανεπιστήμια της Κύπρου

• Στόχος να βοηθήσει ακόμη περισσότερο τα πανεπιστήμια σε θέματα καινοτομίας και εμπλοκής τους με την βιομηχανία, εντός και εκτός της χώρας

Tο CYENS Center of Excellence (CoE) είναι μια κοινοπραξία των τριών δημόσιων πανεπιστημίων της Κύπρου, του Πανεπιστημίου Κύπρου, του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου και του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου, του Δήμου Λευκωσίας, και δύο διεθνών εταίρων, του Max Planck Institute for Informatics στη Γερμανία και του University College London, Ηνωμένο Βασίλειο.

Το CYENS χρηματοδοτείται από το χρηματοδοτικό πλαίσιο Horizon 2020 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και φέρνει κοντά τα τρία δημόσια πανεπιστήμια της Κύπρου. Μιλήσαμε με αντιπροσώπους από τα τρία πανεπιστήμια για την σχέση τους με το CYENS: την αναπληρώτρια καθηγήτρια Jahna Otterbacher από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, την αναπληρώτρια καθηγήτρια Θεοπίστη Στυλιανού-Λάμπερτ από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου και τον καθηγητή Μάριο Αβρααμίδη από το Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Πώς έχει υποστηρίξει το CYENS CoE το πανεπιστήμιό σας και το αντίθετο;

Jahna: Η ανάπτυξη της ικανότητας έρευνας και καινοτομίας (Ε&Κ) απαιτεί την επένδυση σημαντικών πόρων και χρόνου από ένα πανεπιστήμιο. Πριν το CYENS, τα πανεπιστήμια είχαν ελάχιστα κίνητρα να συνεργαστούν μεταξύ τους, καθώς ήταν ουσιαστικά ανταγωνιστές όταν επρόκειτο να κερδίσουν ευρωπαϊκές και εθνικές χρηματοδοτήσεις για έρευνα.

Επιπλέον, δεδομένης της φύσης του πανεπιστημίου γενικότερα, αλλά και του γεγονότος ότι τα κυπριακά πανεπιστήμια είναι σχετικά καινούργια σε σύγκριση με εκείνα άλλων χωρών, η ανάπτυξη της τεχνογνωσίας γύρω από τη μεταφορά τεχνολογίας (technology transfer) ήταν περιορισμένη και ήταν αναγκαστικά δευτερεύουσας προτεραιότητας πίσω από τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες.

Το CYENS ιδρύθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon Widespread, το οποίο στον πυρήνα του αφορά την ανάπτυξη ικανοτήτων Ε&Κ, με τη βοήθεια των προηγμένων εταίρων. Έτσι, το CYENS συγκέντρωσε τα τρία δημόσια πανεπιστήμια της Κύπρου, τα οποία συμμετέχουν συνεργατικά σε δραστηριότητες που αποσκοπούν στη μεταφορά της τεχνογνωσίας Ε&Α από τους προηγμένους εταίρους, με κοινό στόχο τη διάδοση της γνώσης και των δεξιοτήτων στην ευρύτερη κοινωνία. Ταυτόχρονα, το γραφείο έρευνας κάθε πανεπιστημίου έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει συγκεκριμένες δεξιότητες και βέλτιστες πρακτικές από το CYENS (π.χ. σχετικά με τη διαχείριση έργων, τη διασύνδεση με τη βιομηχανία, τη διάχυση και επικοινωνία των ερευνητικών αποτελεσμάτων, κτλ).

Θεοπίστη: όπως έχει αναφέρει η Jahna, το CYENS έχει ήδη φέρει κοντά τα τρία κρατικά πανεπιστήμια της Κύπρου και ο μελλοντικός του στόχος είναι να βοηθήσει ακόμη περισσότερο τα πανεπιστήμια σε θέματα καινοτομίας και εμπλοκής τους με την βιομηχανία, εντός και εκτός της χώρας. Με τη σειρά τους, τα τρία Κυπριακά κρατικά πανεπιστήμια έχουν συνδράμει ουσιαστικά στην δημιουργία και λειτουργία του κέντρου. Έχουν δουλέψει εντατικά για την εξασφάλιση της αρχικής χρηματοδότησης του κέντρου από Ευρωπαϊκά κονδύλια, συνεισφέρουν οικονομικά κάθε έτος, και προσφέρουν μέρος του χρόνου ακαδημαϊκού προσωπικού (in-kind contribution) για την διαχείριση ερευνητικών ομάδων στο CYENS και για την διαχείριση του έργου. Ακαδημαϊκοί και από τα τρία κρατικά πανεπιστήμια είναι ιδρυτικά μέλη του κέντρου και παίζουν ένα ενεργό ρόλο στο CYENS.

Μπορείτε να δώσετε ένα παράδειγμα;

Θεοπίστη: Για παράδειγμα, το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου, το οποίο αντιπροσωπεύω και μπορώ να πω περισσότερα, έχει συνδράμει στην δημιουργία τεσσάρων ερευνητικών ομάδων.

Θα αναφέρω εν συντομία τις ομάδες για να κατανοήσουν οι αναγνώστες πως μεταφέρεται η γνώση από τα πανεπιστήμια στα κέντρα αριστείας και καινοτομίας.

Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Δέσποινα Μιχαήλ-Γρηγορίου, διευθύνει ένα από τους τρεις πυλώνες έρευνας του CYENS- αυτό των ‘Οπτικών Επιστημών’ – και συντονίζει την ομάδα Virtual Reality for Well-Being (VR-WELL-BEING). Η ομάδα αυτή διενεργεί έρευνα στην εικονική πραγματικότητα για ευημερία. Η «ευημερία» εδώ αναφέρεται στη γενική κοινωνική, οικονομική, ψυχολογική, πνευματική ή ιατρική θετική κατάσταση ενός ατόμου ή μιας ομάδας. O Καθηγητής Ανδρέας Λανίτης συντονίζει την ερευνητική ομάδα Biometrics for Smart Human-centred Emerging Technologies (BIO-SCENT) που σκοπό έχει να διεξάγει έρευνα για την ανάπτυξη νέων και εφαρμοσμένων βιομετρικών τεχνικών με γνώμονα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων μέσω της απρόσκοπτης αλληλεπίδρασης με έξυπνα περιβάλλοντα. H αναπληρώτρια καθηγήτρια Άντρη Ιωάννου συντονίζει την ερευνητική ομάδα Interactive Media and Education/Edutainment (EdMedia) που διεξάγει εφαρμοσμένη έρευνας και καινοτομίας στον τομέα της χρήσης διαδραστικών μέσων στην εκπαίδευση. Τέλος, εγώ συντονίζω την ομάδα Museum Lab η οποία εξειδικεύεται στην εξερεύνηση αναδυόμενων τεχνολογιών εντός και εκτός μουσείων και άλλων πολιτιστικών χώρων. Όλες οι ομάδες είναι διεπιστημονικές και ασχολούνται με σημαντικά θέματα όπως είναι η ευημερία, η βελτίωση της ποιότητας ζωής, η εκπαίδευση, και ο πολιτισμός. Αντίστοιχα, ακαδημαϊκοί από το Πανεπιστήμιο Κύπρου διευθύνουν άλλες τέσσερες ερευνητικές ομάδες και ακαδημαϊκοί από το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου άλλες δύο.

Μάριος: Ένα σημαντικό αποτέλεσμα της δημιουργίας του CYENS είναι το ότι έχει φέρει πιο κοντά τους επιστήμονες από τα τρία κρατικά πανεπιστήμια. Αυτό έχει οδηγήσει σε παραγωγικότατες συνεργασίες μεταξύ ερευνητών, οι οποίοι προηγουμένως μπορεί να μην γνωρίζονταν καν μεταξύ τους. Αναφέρω συγκεκριμένα, ότι οι 4 ερευνητικές ομάδες του CYENS στις οποίες είναι επικεφαλείς ακαδημαϊκοί από το Πανεπιστήμιο Κύπρου, συνεργάζονται σχεδόν σε όλα τους τα έργα με άλλες ομάδες, που είτε προέρχονται από τα άλλα δύο πανεπιστήμια είτε έχουν δημιουργηθεί από το μηδέν μέσα στο κέντρο.

Παράλληλα, η δημιουργία κρίσιμης μάζας σε τομείς αιχμής, η οποία έχει επιτευχθεί με την σύμπραξη των τριών πανεπιστημίων, μας έχει δώσει τη δυνατότητα να διεκδικούμε μεγαλύτερες διεθνείς χρηματοδοτήσεις και να συμμετέχουμε σε μεγάλα ερευνητικά δίκτυα του εξωτερικού.

Αυτό γίνεται ακόμα πιο εφικτό μέσω της συμμετοχής στο CYENS δύο φορέων του εξωτερικού εγνωσμένης αξίας στην έρευνα και την καινοτομία.

Πώς έχει λειτουργήσει το CYENS ως μέσο υποστήριξης των ακαδημαϊκών που συμμετέχουν στο κέντρο;

Janha: Στο CYENS κάθε πανεπιστήμιο έχει δημιουργήσει διεπιστημονικές ερευνητικές ομάδες, που αναπτύχθηκαν και διευθύνονται από τους καθηγητές. Σε κάθε ομάδα παρασχέθηκαν κεφάλαια εκκίνησης για την πρόσληψη αρχικού προσωπικού δίνοντας έτσι την ευκαιρία να επεκτείνει τις δραστηριότητες και το προσωπικό της ομάδας μέσω πρόσθετων δραστηριοτήτων, όπως η ενασχόληση με βιομηχανικά έργα ή με την εξασφάλιση ερευνητικών έργων που χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό. Δεδομένου του ενισχυμένου διεθνούς δικτύου του CYENS, το οποίο υποστηρίζεται από τους προηγμένους εταίρους του, οι ερευνητικές ομάδες έχουν πρόσβαση σε μια μεγαλύτερη δεξαμενή ταλαντούχων επιστημόνων, οι οποίοι ενδιαφέρονται όλο και περισσότερο για τις ευκαιρίες απασχόλησης στην Κυπριακή Ε&Κ και μπορούν να επισκεφθούν και/ή να συνεργαστούν με το CYENS με διάφορους τρόπους.

Θεοπίστη: Θα επαναλάβω κάτι που έχει ήδη αναφέρει ο Μάριος και θεωρώ σημαντικό. Θα αναφερθώ στις ευκαιρίες συνεργασίας που ένα κέντρο έρευνας και καινοτομίας μπορεί να προσφέρει στους συνεργαζόμενους ακαδημαϊκούς, τόσο εντός, όσο και εκτός του κέντρου.

Στο CYENS λειτουργούν αυτή την στιγμή 19 διεπιστημονικές ομάδες που καλύπτουν πολλά τεχνολογικά θέματα.

Αυτό μας προσφέρει την ευκαιρία άμεσης συνεργασίας με ομάδες στις οποίες δεν θα μπορούσαμε να είχαμε πρόσβαση διαφορετικά. Π.χ., εάν δουλεύω με ένα μουσείο το οποίο χρειάζεται τεχνολογίες εικονικής πραγματικότητας, αναγνώρισης εικόνων, εφαρμογών κινητού, αισθητήρες, ακόμη και ρομπότ, υπάρχουν ομάδες που μπορούν να καλύψουν όλες αυτές τις ανάγκες. Αυτό κάνει τις συνεργασίες εκτός του κέντρου με πολιτιστικούς φορείς και την βιομηχανία ακόμη πιο εύκολη.

 Καθηγητής Μάριος Αβρααμίδης, Πανεπιστήμιο Κύπρου

Μάριος: Πέρα από αυτά που έχουν αναφέρει η Jahna και η Θεοπίστη, μια σημαντική, δυνατότητα που παρέχει το CYENS στους ακαδημαϊκούς των τριών πανεπιστημίων είναι η δραστηριοποίηση σε τομείς οι οποίοι έχουν άμεσο αντίκτυπο στην κοινωνία και οικονομία του τόπου.

Στη δική μου περίπτωση, η βασική έρευνα που διεξάγει η ερευνητική μου ομάδα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου έχει μεταφραστεί στο CYENS σε εφαρμοσμένη έρευνα η οποία εστιάζεται στη δημιουργία εφαρμογών για αντιμετώπιση πραγματικών προβλημάτων. Για παράδειγμα, η ομάδα μου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου ασχολείται, μεταξύ άλλων, με την μελέτη του τρόπου λειτουργίας της προσοχής και την αντίληψης.

Η εμπειρογνωμοσύνη που έχει αποκτηθεί μέσα από τη βασική αυτή έρευνα, χρησιμοποιείται στο CYENS για την δημιουργία μιας τεχνολογικής εφαρμογής, βασίζεται στην απόσπαση της προσοχής, για να βοηθήσει μουσικούς να αντιμετωπίσουν τον χρόνιο πόνο. Η εφαρμογή αυτή, η οποία αναπτύσσεται μέσα από μια συνεργασία τριών ερευνητικών ομάδων στο CYENS, αναμένεται να διοχετευθεί στην αγορά ως εμπορικό προϊόν. Κι αυτό είναι εφικτό αφού στο CYENS υπάρχουν όλες οι απαραίτητες δομές, η εμπειρία, και τα δίκτυα, για την εμπορική εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της έρευνας στην τοπική και διεθνή αγορά.

Jahna: Επίσης, αξίζει να σημειωθεί πως το Τμήμα Καινοτομίας του CYENS προσφέρει εξατομικευμένη υποστήριξη για δραστηριότητες καινοτομίας των ερευνητικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένης της υπογραφής συμφωνιών με τρίτους και της δημιουργίας όρων και προϋποθέσεων για την αδειοδότηση διάφορων εφαρμογών και λογισμικών που αναπτύσσονται στο κέντρο. Αυτή είναι μια σημαντική βοήθεια η οποία δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένη στα δημόσια πανεπιστήμια.

Ποιες ευκαιρίες υπάρχουν για άτομα που θα ήθελαν να εμπλακούν περισσότερο με το κέντρο;

Jahna: Πέρα από τις προκηρυσσόμενες θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης, υπάρχουν διάφορες ευκαιρίες για άτομα που ενδιαφέρονται να εμπλακούν με το κέντρο. Παραδείγματος χάριν, υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες για πρακτική άσκηση στο CYENS.

Θεοπίστη: Για εξωτερικούς ακαδημαϊκούς και ερευνητές που ενδιαφέρονται να συνεργαστούν με το Κέντρο, το CYENS παρέχει ευκαιρίες συνεργασίας μέσω του προγράμματος CYENS Fellows.

Με ανοιχτή ανακοίνωση, το CYENS δέχεται αιτήσεις από άτομα που επιθυμούν να συνδεθούν με το κέντρο. Οι Fellows, όπως ονομάζονται, φιλοξενούνται σε μια από τις ερευνητικές ομάδες του κέντρου.

Ένας άλλος τρόπος εμπλοκής ερευνητών- και συνεργασίας μεταξύ των πανεπιστημίων και του CYENS – είναι το πρόγραμμα Doctoral Fellows το οποίο και χρηματοδοτείται από το CYENS. Δύο φορές τον χρόνο ανοίγει πρόσκληση για το Πρόγραμμα και ενδιαφερόμενοι ερευνητές μπορούν να κάνουν αίτηση. Οι επιτυχόντες γίνονται μέλος μιας ερευνητικής ομάδας στο CYENS αλλά ταυτόχρονα κάνουν το διδακτορικό τους σε ένα από τα τρία κρατικά πανεπιστήμια. Αυτή είναι μια μοναδική ευκαιρία για νέους ερευνητές που θέλουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους και ταυτόχρονα να εργάζονται στον χώρο του CYENS. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως ένα μέρος του CYENS που είναι πολύ ενεργό στην υποστήριξη ντόπιων επιχειρηματιών, σχεδιαστών, καλλιτεχνών και ερευνητών είναι το Thinker Maker Space, ένας πολυλειτουργικός δημιουργικός χώρος ο οποίος προσφέρει εύκολη και δωρεάν πρόσβαση σε σύγχρονο εξοπλισμό (όπως laser cutters και 3D printers) και επαγγελματική τεχνική υποστήριξη. Ο χώρος είναι ανοιχτός στο κοινό στο πλαίσιο ενός προγράμματος μελών.

Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Θεοπίστη Στυλιανού-Λάμπερτ, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Jahna Otterbacher, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

Μπορείτε να σχολιάσετε την επιρροή ή αντίκτυπο του CYENS στο ευρύτερο κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο;

Θεοπίστη: Το CYENS, ενώ δουλεύει στενά με τα τρία κρατικά πανεπιστήμια, πρωταρχικοί του στόχοι δεν είναι απαραίτητα η εκπαίδευση αλλά η έρευνα, η καινοτομία και η διάχυση της γνώσης. Η έρευνα που διεξάγεται στο Κέντρο σχετίζεται άμεσα με την οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα της Κύπρου. Παραδείγματος χάριν, πολλές από τις ερευνητικές ομάδες ασχολούνται με θέματα υγείας, παιδειας, πολιτισμού και τεχνών, περιβάλλοντος, βελτίωση ποιότητάς ζωής, τουρισμού, κ.α. Επίσης, το κέντρο συνεργάζεται στενά με πολλούς οργανισμούς, υπουργεία, και εταιρείες μέσω ερευνητικών προγραμμάτων, συμβουλευτικών υπηρεσιών ή για την δημιουργία καινοτόμων προϊόντων για τις ανάγκες της αγοράς. Σημαντικό κομμάτι είναι και αυτό της διάχυσης της γνώσης.

Το Κέντρο διοργανώνει διάφορες ομιλίες, εργαστήρια, εκθέσεις και παρουσιάσεις για σκοπούς διάχυσης της γνώσης και για να κάνει το έργο του γνωστό.

Μάριος: Το CYENS στοχεύει στη εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων της έρευνας προς όφελος της τοπικής και διεθνούς κοινωνίας, είτε μέσω της ανάπτυξης και διάθεσης καινοτόμων προϊόντων είτε μέσω υπηρεσιών που παρέχει στους πολίτες. Προς επίτευξη αυτών των στόχων έχει δημιουργήσει αρκετές συνεργασίες με ιδιωτικές εταιρείες στην Κύπροκαι στο εξωτερικό αλλά εμπλέκεται επίσης ενεργά στην διοργάνωση και συνδιοργάνωση εκδηλώσεων επιστημονικής και καλλιτεχνικής φύσεως. Η συμμετοχή και σημαντικότατη αρωγή του Δήμου Λευκωσίας και η λειτουργία μας στο κέντρο της πόλης, έχουν ως αποτέλεσμα να γίνεται συχνά το CYENS χώρος συνάντησης και συναναστροφής ερευνητών, καλλιτεχνών, αλλά και του ευρύτερου κοινού.

Jahna: Εφόσον οι συνάδελφοί μου έδωσαν παραδείγματα για το πώς το CYENS ωφελεί άμεσα το κυπριακό κοινωνικο-οικονομικό πλαίσιο, θα επανέλθω στους στόχους των προγραμμάτων Widespread και στα επιδιωκόμενα οφέλη, ορισμένα από τα οποία έχουν έμμεσα οφέλη που καλλιεργούνται με την πάροδο του χρόνου. Μέσω των ενισχυμένων δικτύων με τους προηγμένους εταίρους της CYENS και άλλα ερευνητικά ιδρύματα υψηλής απόδοσης, καθώς και την αυξημένη πρόσβαση στις υλικές και άυλες υποδομές που απαιτούνται για την άριστη έρευνα, στοχεύουμε στην ευρύτερη αναγνώριση της Κύπρου από το προσωπικό έρευνας και καινοτομίας εντός και εκτός ΕΕ ως ένα ελκυστικό προορισμό εργασίας για ταλαντούχα άτομα.