Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έχει ακόμη ανακοινώσει (μέχρι και το Σάββατο) τον διορισμό Διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας για την επόμενη πενταετία, αλλά θεωρείται βέβαιο ότι ο εκλεκτός του Νίκου Χριστοδουλίδη για διαδοχή του Κωνσταντίνου Ηροδότου είναι ο Χριστόδουλος Πατσαλίδης και θα ανακοινωθεί πολύ σύντομα.
Έτσι κι αλλιώς, στις 11 Απριλίου λήγει η θητεία του κ. Ηροδότου και εκ των πραγμάτων πρέπει να γίνουν οι επίσημες ανακοινώσεις.
O Πρόεδρος Χριστοδουλίδης είχε δίπλα του τον τραπεζίτη κ. Πατσαλίδη από την αρχή της υποβολής της υποψηφιότητάς του για τις προεδρικές εκλογές του 2023 και μετά την εκλογή του τον διόρισε ειδικό σύμβουλο για θέματα οικονομίας, αν και το όνομά του είχε ακουστεί και για τη θέση του υπουργού Οικονομικών.
Η απόφαση για διορισμό του κ. Πατσαλίδη στη θέση Διοικητή θα οδηγήσει σε επιστροφή του στην Κεντρική Τράπεζα μετά από περίπου μία τριακονταετία. Μέχρι το 1996 ο κ. Πατσαλίδης ήταν στον Τομέα Διαχείρισης Εξωτερικού Δημόσιου Χρέους και Συναλλαγματικών Αποθεμάτων της Κεντρικής Τράπεζας. Από το 1996 μέχρι και το 2020 εργαζόταν σε διοικητικές θέσεις στην Τράπεζα Κύπρου και έφτασε μέχρι και στη θέση του αναπληρωτή διευθύνοντα συμβούλου.
Έτυχαν διαχείρισης τα ΜΕΔ
Αυτό που λέγεται συνήθως για τον νέο Διοικητή, με την ανάληψη των καθηκόντων του, είναι ότι η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η διαχείριση των προβληματικών δανείων και όλων όσων αφορούν τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ). Φυσικά, αυτό δεν έχει εκλείψει αλλά δεν θεωρείται ότι είναι σήμερα στην πρώτη γραμμή των προτεραιοτήτων του Διοικητή. Οι προκλήσεις για τις τράπεζες αλλά και για τον επόπτη τους έχουν αλλάξει ουσιαστικά σε σύντομο χρονικό διάστημα, με κυρίαρχο θέμα πλέον να θεωρείται η ψηφιοποίηση και η κλιματική αλλαγή, αλλά επίσης οι γεωπολιτικές εξελίξεις, που έχουν καταστεί απρόβλεπτες.
Η καλή κληρονομιά
Η μεγάλη εμπειρία του κ. Πατσαλίδη σε διευθυντικές θέσεις σε τράπεζες αποτελεί ένα σημαντικό προσόν, ώστε να μπορέσει να πείσει τις διοικήσεις των τραπεζών για τις μεγάλες αλλαγές που πρέπει να γίνουν τάχιστα, χωρίς να χαθεί πολύτιμος χρόνος.
Ο νέος κεντρικός τραπεζίτης θα αναλάβει τα καθήκοντά του έχοντας ως σύμμαχο τη δραστική μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τους ισολογισμούς των τραπεζών (στόχος που επιτεύχθηκε στην θητεία του Κωνσταντίνου Ηροδότου), την ενίσχυση της ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα και τον εξορθολογισμό του λειτουργικού κόστους των τραπεζών, με σημαντική μείωση καταστημάτων και προσωπικού.
Πάντως, τα προβληματικά δάνεια έχουν μεν φύγει από τους ισολογισμούς των τραπεζών αλλά εξακολουθούν να βρίσκονται εντός του οικονομικού χώρου, καθώς οι τράπεζες τα έχουν πωλήσει στις εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων, η εποπτεία των οποίων ανήκει επίσης στην Κεντρική Τράπεζα.
Ο «Φ» καταγράφει στο κείμενο αυτό τις πιο μεγάλες προκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα πιστωτικά ιδρύματα αλλά και η ίδια η Κεντρική Τράπεζα κατά την επόμενη πενταετία. Πέρα από τα συνηθισμένα και τετριμμένα (αλλά αρκούντως σημαντικά), όπως είναι τα επιτόκια, οι αναδιαρθρώσεις δανείων και η ελάφρυνση του χρέους νοικοκυριών και επιχειρήσεων, έχουν ήδη μπει και νέες ορολογίες στην τραπεζική ζωή, οι οποίες περιγράφουν υπαρκτά και πιεστικά προβλήματα.
Τεχνολογία και κλιματική κρίση
Ουκ ολίγες φορές έχει αναφερθεί από τους θεσμούς εποπτείας των τραπεζών σε Κύπρο και Ευρώπη ότι είναι ζωτικής σημασίας για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να παρακολουθούν και να υιοθετούν τις τεχνολογικές εξελίξεις σε ένα ολοένα πιο ανταγωνιστικό και κορεσμένο περιβάλλον, στο οποίο συνυπάρχουν τράπεζες, fintechs, big-techs και τρίτοι πάροχοι υπηρεσιών. Άρα, μεγάλη πρόκληση για τον νέο διοικητή θα είναι η αναδιαμόρφωση του λειτουργικού περιβάλλοντος των τραπεζών, οι οποίες εισήλθαν στην ψηφιακή εποχή και είναι αντιμέτωπες με τον εξωτερικό ανταγωνισμό.
Τα θέματα συνεχούς τεχνολογικής αναβάθμισης, συνδυαστικά με την κλιματική αλλαγή και τη βιώσιμη ανάπτυξη, είναι αυτά που απασχολούν ιδιαίτερα τις τράπεζες την περίοδο που διανύουμε. Η ΕΚΤ έχει δεσμευτεί να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή στο πλαίσιο της εντολής της. Προκειμένου να κατανοηθεί ο αντίκτυπος των φυσικών κινδύνων, η ΕΚΤ διεξήγαγε τεστ αντοχής σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικονομία, τα οποία έδειξαν ότι όσο περισσότερο καθυστερούμε την πράσινη μετάβαση, ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής αυξάνεται και το κόστος αναστροφής αυτών των επιπτώσεων, σε μεταγενέστερη ημερομηνία, ανεβαίνει σημαντικά.
Τα δάνεια σε επιχειρήσεις
Μια άλλη σημαντική ανάγκη είναι η άσκηση ενδελεχούς ελέγχου, για να διασφαλίζεται σε συνεχή βάση ότι στα δάνεια που παραχωρούνται από τις τράπεζες σε επιχειρήσεις συνυπολογίζονται οι πιθανές επιπτώσεις από τον κλιματικό κίνδυνο και σε ποιο βαθμό αυτοί οι κίνδυνοι αποτυπώνονται στους ισολογισμούς των τραπεζών. Στόχος είναι να μπορούν οι εταιρείες που έχουν υψηλό βαθμό αξιολόγησης ESG και άρα χαμηλότερη έκθεση σε περιβαλλοντικούς και άλλους κινδύνους αλλά και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε σχέση με τη μετάβαση στην πράσινη οικονομία, να έχουν χρηματοοικονομικό όφελος κατά τη λήψη τραπεζικών υπηρεσιών.
Το νέο τραπεζικό περιβάλλον
Μεγάλη πρόκληση για τον νέο διοικητή για την επόμενη πενατετία θα είναι και η διαμόρφωση του νέου -υπό διαμόρφωση- τοπίου στον τραπεζικό χάρτη. Εκ των πραγμάτων, την επόμενη πενταετία ο διοικητής θα πρέπει να διαχειριστεί θέματα εξαγορών στο τραπεζικό σύστημα, τόσο από συστημικές όσο και από μη συστημικές τράπεζες. Αυτό που θεωρείται για την ώρα δεδομένο είναι η εξαγορά της Ελληνικής Τράπεζας από τον ελληνικό όμιλο Eurobank, καθώς βρισκόμαστε σε μια φάση αναμονής εγκρίσεων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ώστε να τρέξουν οι εξελίξεις, με κυριότερη την υποβολή δημόσιας πρότασης προς όλους τους μετόχους της Ελληνικής.
Μπορεί η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου να μην παίρνει δημόσια θέση σε τέτοιες εξελίξεις, αφού τον πρώτο λόγο έχει η ΕΚΤ, αλλά υπάρχει η αίσθηση ότι κλείνει θετικά το μάτι. Η Κεντρική Τράπεζα ακολουθεί τις εποπτικές γραμμές της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, η οποία επιζητά έναν μικρότερο και δυνατότερο τραπεζικό τομέα στα κράτη-μέλη, άρα η σύμπτυξη του τομέα θα είναι μια πράξη που θα γίνει με τις «ευλογίες» της.
Άλλωστε, μπορεί η εποπτεία των συστημικών τραπεζών να ανήκει στην ΕΚΤ αλλά ο διοικητής έχει την εποπτεία των μη συστημικών τραπεζών, οι οποίες θα πρέπει να μειώσουν δραστικά τα ΜΕΔ και, γιατί όχι, μέσω εξαγορών να ενισχύσουν την παρουσία τους.
Εταιρική διακυβέρνηση
Η μεταρρύθμιση του νομοθετικού πλαισίου για την εταιρική διακυβέρνηση της Κεντρικής Τράπεζας, με στόχο να λειτουργεί ως ένας σύγχρονος θεσμός και όχι με μοντέλο περασμένων δεκαετιών, είναι ακόμη μια πρόκληση για την επόμενη διοίκηση της ΚΤΚ. Προς το παρόν δεν έχει προχωρήσει η συζήτηση του νομοσχεδίου που αφορά στην αναδόμηση της διοικητικής πυραμίδας της Κεντρικής Τράπεζας και ειδικότερα στον καθορισμό των όρων εντολής των δύο εκτελεστικών συμβούλων, των οποίων τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες παραμένουν μέχρι σήμερα ασαφή.
Η κληρονομιά από τη θητεία Κωνσταντίνου Ηροδότου
Στη διάρκεια της πενταετούς θητείας του κ. Ηροδότου επήλθαν σημαντικές αλλαγές, οι οποίες θα πρέπει να συνεχιστούν και να ενισχυθούν.
- Σημειώθηκε μείωση των Μη Εξυπηρετούμενων Χορηγήσεων (ΜΕΧ) στο τραπεζικό σύστημα, από 27.7% το 2019, σε 8,7% τον Ιούνιο του 2023. Σημαντική πρόοδος, η οποία αναγνωρίζεται από τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης και ήταν καθοριστική για την αναβάθμιση της αξιολόγησης της χώρας.
- Καθοριστική ήταν η συμβολή της ΚΤΚ στη βελτίωση της εικόνας της Κύπρου σε θέματα καταπολέμησης ξεπλύματος βρώμικου χρήματος (σχετικό Moneyval Report 2020 και Moneyval follow-up report Νοεμβρίου 2022). Εντός της τελευταίας πενταετίας, τα τραπεζικά ιδρύματα της χώρας τερμάτισαν τις επιχειρηματικές σχέσεις με 42.728 εταιρείες-κελύφη και έκλεισαν 125.872 τραπεζικούς λογαριασμούς.
- Υπήρξε αποτροπή μετάδοσης της οικονομικής κρίσης του Λιβάνου μέσω των εννέα λιβανέζικων τραπεζών που διατηρούσαν υποκαταστήματα στην Κύπρο.
- Έγινε έγκαιρη και αποτελεσματική διαχείριση του τερματισμού των τραπεζικών εργασιών της RCB, την Άνοιξη του 2022, με την εισβολή στην Ουκρανία και η επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία. Υπήρξε πρωτοβουλία του κ. Ηροδότου για δημιουργία ενός πρωτοποριακού, σε διεθνές επίπεδο, ψηφιακού συστήματος εξ αποστάσεως ταυτοποίησης και επικαιροποίησης στοιχείων τραπεζικών πελατών, με στόχο την καλύτερη και γρηγορότερη εξυπηρέτηση πολιτών και επιχειρήσεων. Το έργο αυτό δεν είναι αρμοδιότητα ή ευθύνη της ΚΤΚ, αλλά το ανέλαβε ως πρωτοβουλία, για να ωθήσει τεχνολογικά τον τομέα και την οικονομία.
