Στη σύγχρονη ιστορία της κυπριακής οικονομίας υπάρχουν γεγονότα που πρέπει να δημοσιεύονται και να αναδημοσιεύονται, προς γνώση και πληροφόρηση κυρίως της νέας γενιάς αλλά και προς αποφυγή επανάληψης τους.

Επειδή τον τελευταίο καιρό η εργοδοτική πλευρά, με αφορμή τη συζήτηση για την ΑΤΑ, μοιράζει επίσημα και ανεπίσημα χαρακτηρισμούς κατά του συνδικαλιστικού κινήματος περί δήθεν ανευθυνότητας, απεργολαγνείας κ.λ.π., ως άνθρωπος που για 24 συνεχή χρόνια διετέλεσα υπεύθυνος του Τμήματος Οικονομικών Μελετών της ΣΕΚ και έζησα μεγάλα και τραγικά γεγονότα, οφείλω σήμερα να υπενθυμίσω πως η Κύπρος το 2012 έφθασε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, η οποία αποφεύχθηκε στο παρά ένα της κατάρρευσης, ως αποτέλεσμα της ύψιστης υπευθυνότητας που επέδειξε εκείνη την κρίσιμη ώρα το συνδικαλιστικό κίνημα. Μια υπευθυνότητα που σήμερα δυστυχώς προπηλακίζεται.

Το φάντασμα της χρεοκοπίας

Είμαστε στον Δεκέμβρη του 2012 και πρωί πρωί (πριν ακόμα ανοίξει η καντίνα του υπουργείου Οικονομικών), ο υπουργός Οικονομικών Βάσος Σιαρλής καλεί στο γραφείο του τις συντεχνίες ΣΕΚ, ΠΕΟ και ΔΕΟΚ για να τους ανακοινώσει, παρουσία της υπουργού Εργασίας Σωτηρούλας Χαραλάμπους, πως το κράτος οδηγείται σε χρεοκοπία, η οποία θα αποφευχθεί αν οι συντεχνίες δανείσουν την Κυβέρνηση €238 εκ. από τα Ταμεία Σύνταξης των εργαζομένων σε ΑΤΗΚ, ΑΗΚ και από το αποθεματικό της Αρχής Λιμένων.

Παγωμάρα, σύγχυση, σιωπή, άγχος, αγωνία αλλά και θυμός, γιατί η κυβέρνηση Χριστόφια έβαζε ένα τεράστιο δίλημμα μπροστά στις συντεχνίες, τη στιγμή που όλες τις προηγούμενες μέρες διαβεβαίωνε τους πάντες πως δεν υπήρχε περίπτωση χρεοκοπίας,

Ο γενικός γραμματέας της ΣΕΚ Νίκος Μωϋσέως εξήγησε στον υπουργό πως αυτό που ζητά είναι εξαιρετικά δύσκολο, γιατί τα χρήματα που θέλει να δανειστεί αφορούν τις συντάξεις των εργαζομένων και οι συντάξεις, ως γνωστό, έχουν τη δική τους ιερότητα.

Μέσα από πολλές συσκέψεις, αντιδράσεις ακόμα και φωνές, οι συντεχνίες συναίνεσαν, έδωσαν τα €238 εκ. και η Κύπρος απέφυγε, φίλοι εργοδότες, τη χρεοκοπία.

Τα γεγονότα

Τα γεγονότα της τότε εποχής, όπως τα περιγράφω στο βιβλίο μου με τίτλο «Το οικονομικό αιματοκύλισμα της Κύπρου» (έκδοση ΙΚΕΜ-ΣΕΚ, 2021), κάτω από το κεφάλαιο «Το φάντασμα της χρεοκοπίας», έχουν ως εξής:

«Στη συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών και Προϋπολογισμού, τη Δευτέρα 17 Δεκεμβρίου 2012,ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Οικονομικών Χρίστος Πατσαλίδης, με απόλυτη σαφήνεια υπέδειξε στους βουλευτές πως η Κύπρος βρίσκεται μια ανάσα από τη χρεοκοπία και ότι τα επόμενα 24ωρα το κράτος δεν θα μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του, ιδιαίτερα ως προς την καταβολή των μισθών και των συντάξεων.

Η μόνη λύση υπό τις περιστάσεις ήταν η Κυβέρνηση να δανεισθεί €238 εκ. από τα Ταμεία Συντάξεως των εργαζομένων σε ΑΤΗΚ, ΑΗΚ και από το αποθεματικό της Αρχής Λιμένων.

Η συνεδρία της Επιτροπής Οικονομικών υπήρξε κρίσιμη. Εκτός από τον γενικό διευθυντή του ΥΠΟΙΚ, πήραν μέρος ο γενικός εισαγγελέας Πέτρος Κληρίδης και άλλοι αξιωματούχοι του υπουργείου.

Ο Τύπος την επόμενη μέρα έδωσε ιδιαίτερη κάλυψη, αφού η πορεία μιας χώρας προς την χρεοκοπία δεν είναι αστεία υπόθεση.

Έτσι, την επόμενη της συνεδρίας, στις 18 Δεκεμβρίου 2012, η εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» κυκλοφορεί με πρωτοσέλιδο – κύριο τίτλο «Φάντασμα χρεοκοπίας» και με υπότιτλο «παρολίγον στάση πληρωμών με καταστροφικές συνέπειες».

Στο ειδησεογραφικό του κομμάτι γράφει ανάμεσα σ’ άλλα και τα εξής: «Μπροστά στο φάσμα της επιλεκτικής χρεοκοπίας βρέθηκε χθες το κράτος. Ο γενικός διευθυντής του υπουργείου Οικονομικών, Χρίστος Πατσαλίδης, προειδοποίησε τη Βουλή πως πρέπει να εγκρίνει τη δανειοδότηση της Κυβέρνησης με €238 εκ. από τα Ταμεία Συντάξεων των εργαζομένων σε ΑΤΗΚ και ΑΗΚ και από το αποθεματικό της Αρχής Λιμένων Κύπρου».

Ο κ. Πατσαλίδης είπε προς τη Βουλή πως, αυτός είναι ο μόνος τρόπος για εξεύρεση του συγκεκριμένου ποσού, ώστε να πληρωθούν οι μισθοί και άλλες υποχρεώσεις και εξήγησε με ιδιαίτερη παρρησία πως, σε περίπτωση αρνητικής απάντησης, το κράτος θα υποχρεωθεί σε επιλεκτική χρεοκοπία.

Η έκκληση Πατσαλίδη υπήρξε δραματική, καθώς η Κυβέρνηση Χριστόφια δεν είχε οποιανδήποτε άλλη επιλογή. Το «Σχέδιο Β» ήταν ανύπαρκτο.

Η κατάσταση υπήρξε τραγική. Μια συγκροτημένη Κυβέρνηση ηθελημένα ή άθελα οδήγησε την οικονομία προς τη χρεοκοπία και χρειάστηκε να αναζητεί (ουσιαστικά να δκιακονεί), χρήματα από τα Ταμεία Συντάξεως των Ημικρατικών Υπαλλήλων για να μπορέσει να πληρώσει μισθούς και συντάξεις.

Η εφημερίδα «Πολίτης», στις 18 του Δεκέμβρη, περιγράφει με αρκετή λεπτομέρεια «το 24ωρο του τρόμου». Τίτλος χαρακτηριστικός, που αποδίδει τα όσα δραματικά συνέβαιναν εκείνες τις ώρες.

Η εφημερίδα «Σημερινή» αφιέρωσε σχεδόν ολόκληρη την πρώτη σελίδα στα δρώμενα, με κύριο τίτλο «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν».

Σε άλλους πρωτοσέλιδους τίτλους έγραψε τα εξής:

  • Βρεθήκαμε κοντά σε στάση πληρωμών.
  • Γλυτώνουμε, αν πουν το «ναι» οι εργαζόμενοι στη CYTA.
  • Έργο τρόμου χθες στη Βουλή – Άφαντος ο Β. Σιαρλής – Δεν είχε Σχέδιο Β’ η Κυβέρνηση.

Ειδησεογραφικά, η εφημερίδα έγραψε πως, στην απουσία του υπουργού Οικονομικών Β. Σιαρλή στο εξωτερικό, το βάρος χειρισμού της κρίσιμης κατάστασης έπεσε στους ώμους Πατσαλιδη, για να πείσει τους εργαζόμενους σε CYTA και ΑΗΚ να πουν το ναι στη δανειοδότηση του κράτους.

Όπως γράφει η «Σημερινή», οι δηλώσεις Πατσαλίδη πάγωσαν τα μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών όταν απερίφραστα τους είπε πως, το κράτος πάει τα επόμενα 24ωρα σε στάση πληρωμών.

Η παγωμάρα στις κοινοβουλευτικές αίθουσες προέκυπτε από το γεγονός ότι, όλες τις προηγούμενες μέρες η Κυβέρνηση διαβεβαίωνε κόμματα, Βουλή και λαό πως δεν τίθεται θέμα στάσης πληρωμών.

Η «Αλήθεια», κάτω από το γενικό τίτλο «ΧΡΕΟΚΟΠΗΣΑΝ», έγραψε πως «χωρίς αντίκρισμα αποδείχθησαν οι διαβεβαιώσεις περί κάλυψης των χρηματοδοτικών αναγκών του κράτους» και τώρα η κυβέρνηση βρίσκεται «σε απόγνωση, εκβιάζει και εκλιπαρεί τους υπαλλήλους των Ημικρατικών να δώσουν τα χρήματα τους για να πληρωθούν οι μισθοί του Δεκεμβρίου και να μην κηρύξει στάση πληρωμών».

Η «Αλήθεια» αναφέρει πως «Δυστυχώς κύριοι πτωχεύσαμε…» και ο γενικός διευθυντής του υπουργείου Οικονομικών Χρίστος Πατσαλίδης μίλησε με τη γλώσσα της αλήθειας και είπε πικρές αλήθειες για την τραγική κατάσταση της οικονομίας.  

Συμμετοχή στα δρώμενα της ειδησεογραφίας είχε και η εφημερία «Χαραυγή», η οποία στις 18 Δεκεμβρίου 2012 έγραψε πως το «ΝΑΙ της ΑΗΚ» έφερε ανακούφιση και ότι αποφεύχθηκε η στάση πληρωμών.  Η Διαχειριστική Επιτροπή του Ταμείου Συντάξεων και το Διοικητικό Συμβούλιο της ΑΗΚ άναψαν το πράσινο φως για δανειοδότηση της κυβέρνησης με άλλα €100εκ. από τα Ταμεία Συντάξεως της ΑΗΚ, έγραψε η «Χαραυγή».

Η αρθρογραφία για διαβεβαιώσεις του Β. Σιαρλή

Η αρθρογραφία των ημερών (βλέπε Άριστος Μιχαηλίδης Φιλελεύθερος 19/12/2012 σελίς 3), μας υπενθυμίζει πως, τον Σεπτέμβρη του 2012 ο υπουργός Οικονομικών Βάσος Σιαρλή διαβεβαίωνε τον κυπριακό λαό πως: «οι διευθετήσεις που έχουμε κάνει είναι τέτοιες που δεν έγινε, ούτε και θα γίνει καμία καθυστέρηση στις πληρωμές και στις υποχρεώσεις που έχει το κράτος».

Την ημέρα που όλα αυτά εγίνοντο στη βουλή, το Χρηματιστήριο Αξιών Κύπρου (ΧΑΚ) κατέγραψε ζημιές που ξεπερνούσαν το 8%, ενώ οι κραδασμοί πέρασαν τα σύνορα, κτυπώντας καμπανάκι στους διεθνείς οίκους αξιολόγησης που ζητούσαν επειγόντως τηλεφωνικές συνδιασκέψεις με το υπουργείο Οικονομικών για λεπτομερή και αναλυτική πληροφόρηση.

Συμπέρασμα: Στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, τότε, όχι λόγω της ΑΤΑ και των μισθών

Απ’ όλα τα πιο πάνω, αβίαστα εξάγεται το συμπέρασμα πως, η εκτελεστική εξουσία εκείνες τις κρίσιμες και δύσκολες ώρες χάθηκε και άφησε μόνο και αβοήθητο έναν τεχνοκράτη, έστω και αν ήταν γενικός διευθυντής υπουργείου, να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά, γλυτώνοντας έτσι τη χώρα από τη χρεοκοπία.

Η γλώσσα της αλήθειας και οι σκληρές πραγματικότητες που περιέγραψε ο Χρ. Πατσαλίδης στο Κοινοβούλιο, λειτούργησαν καταλυτικά και βοήθησαν τους εργαζόμενους και τους επηρεαζόμενους Ημικρατικούς Οργανισμούς να συναινέσουν σε νέα δανειοδότηση της κυβέρνησης, η οποία οδήγησε τη χώρα εκτός διεθνών αγορά για χρηματοδότηση.

Και αυτή τη φορά, οι κοινωνικοί εταίροι υπέδειξαν μέγιστη υπευθυνότητα και συνέβαλαν στη στήριξη του κράτους μέσω της συναίνεσης που επέδειξαν σε όλα τα διοικητικά συμβούλια των Ημικρατικών Οργανισμών στα οποία μετείχαν.

Βέβαια, το να εκλιπαρείς τους Ημικρατικούς Υπαλλήλους να σε δανείσουν για να πληρώσεις τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, αποτελεί κατάντημα του χειρίστου είδους, ιδιαίτερα όταν οι τεχνοκράτες του υπουργείου Οικονομικών και γραπτώς και άλλως πως προειδοποιούσαν την Κυβέρνηση ότι λόγω της μη έγκαιρης λήψης μέτρων «τα μετρητά που διαθέτει το κράτος διαρκώς λιγοστεύουν και έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για πιθανή στάση πληρωμών…».

Οι τότε κυβερνώντες διέθεταν μία άνευ προηγουμένου παντογνωσία, που έβλαψε την Κύπρο και τους ανθρώπους της».

Υ.Γ.: Αυτά δημοσιεύονται εκ νέου σήμερα, με την ελπίδα πως κάποιοι που θέλουν να ηγούνται των εργοδοτικών οργανώσεων αλλά και κάποιοι που θέλουν να πολιτεύονται, να μάθουν πέντε απλά αλλά τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν τη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου, που έφθασε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, όχι λόγω της ύπαρξης της ΑΤΑ και των μισθών, αλλά ούτε σαν αποτέλεσμα συνδικαλιστικών λαθών ή παραλείψεων.

* Οικονομολόγος – Δημοσιογράφος