Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιχειρεί να αντιμετωπίσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο τη στεγαστική κρίση που πλήττει το σύνολο σχεδόν των κρατών-μελών, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να παρουσιάζει σήμερα ένα σχέδιο για οικονομικά προσιτή στέγαση, με παρεμβάσεις τόσο στην αγορά κατοικίας όσο και στις βραχυχρόνιες μισθώσεις.
Σύμφωνα με τον Τόμας Κάτνιγκ, μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ), πρόκειται για την αντιμετώπιση της «πιο αποσταθεροποιητικής κοινωνικής πρόκλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση», η οποία επηρεάζει και τα 27 κράτη-μέλη, από τον ευρωπαϊκό Νότο έως τις χώρες της Βαλτικής, και από τα μεγάλα αστικά κέντρα έως τις αγροτικές περιοχές.
Στοιχεία που αποτυπώνουν το βάθος της κρίσης
Τα στατιστικά δεδομένα αναδεικνύουν το μέγεθος του προβλήματος. Σχεδόν 1,3 εκατ. άνθρωποι στην ΕΕ είναι άστεγοι, ενώ, σύμφωνα με τη Eurostat, οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 60% την περίοδο 2010–2025, με τα ενοίκια να καταγράφουν άνοδο περίπου 29%. Σε ορισμένες χώρες, οι αυξήσεις είναι πολλαπλάσιες: στην Εσθονία, οι τιμές πώλησης αυξήθηκαν κατά 250% και τα ενοίκια κατά 218% από το 2010.
Τα αίτια της κρίσης, όπως εξηγεί ο Κάτνιγκ, εντοπίζονται στην οικονομική κρίση του 2008–2009 και στα μέτρα λιτότητας που ακολούθησαν, ενώ η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά το 2015 λόγω της χρηματιστικοποίησης της κατοικίας, της αύξησης των τιμών γης και της κρίσης κόστους ζωής μετά την πανδημία.
Πίεση στα εισοδήματα και κοινωνικές ανισότητες
«Για πάρα πολλούς Ευρωπαίους σήμερα, η εύρεση κατοικίας αποτελεί πηγή άγχους», δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Όπως επισημαίνει η Μαρί Χάιλαντ από το Eurofound, η έννοια της οικονομικά προσιτής στέγασης δεν μπορεί να εξεταστεί χωρίς τα εισοδήματα, τα οποία δεν ακολούθησαν την άνοδο των τιμών των ακινήτων.
Το 2024, οι Ευρωπαίοι δαπανούσαν κατά μέσο όρο 19% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για στέγαση, ενώ για νοικοκυριά με εισόδημα κάτω από το 60% του εθνικού μέσου όρου, το ποσοστό έφθανε το 37%. Περισσότερα από 16,5 εκατ. νοικοκυριά –το 8,2% του συνόλου στην ΕΕ– ξόδευαν πάνω από το 40% του εισοδήματός τους για στέγαση.
Η κρίση επηρεάζει ιδιαίτερα τους νέους εργαζόμενους, λόγω χαμηλών μισθών, επισφαλών συμβάσεων και περιορισμένης πρόσβασης σε επιδόματα, αλλά και τα νοικοκυριά με παιδιά, ειδικά τις μονογονεϊκές οικογένειες. Παράλληλα, το 17% των Ευρωπαίων ζούσε το 2024 σε υπερπλήρεις κατοικίες, με τη Ρουμανία να καταγράφει τα υψηλότερα ποσοστά.
Ρύθμιση βραχυχρόνιων μισθώσεων και ενίσχυση κατασκευών
Αν και η στέγαση δεν ανήκει παραδοσιακά στις αρμοδιότητες της ΕΕ, η πίεση –κυρίως από την ευρωπαϊκή αριστερά– οδήγησε την Επιτροπή στην ανάληψη πρωτοβουλίας. Σύμφωνα με προσχέδιο που επικαλείται το AFP, η Κομισιόν εξετάζει νομοθεσία για τη ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων, όπως το Airbnb, ιδιαίτερα σε τουριστικές πόλεις, όπου καταγράφεται έντονη πίεση στα ενοίκια. Μεταξύ των μέτρων που συζητούνται περιλαμβάνεται και πλαφόν στον αριθμό των διανυκτερεύσεων.
Παράλληλα, η Επιτροπή επιδιώκει να δώσει ώθηση στον κατασκευαστικό τομέα, αντιμετωπίζοντας την έλλειψη εργατικού δυναμικού μέσω προγραμμάτων μαθητείας και προσαρμόζοντας ορισμένες περιβαλλοντικές προδιαγραφές ώστε να επιταχυνθεί η έκδοση οικοδομικών αδειών.
Η Κομισιόν εκτιμά ότι η ΕΕ χρειάζεται περισσότερες από 2 εκατ. νέες κατοικίες ετησίως για να καλύψει τη ζήτηση και στοχεύει στη διευκόλυνση επενδύσεων τόσο από τα κράτη-μέλη όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, έως και €375 δισ. θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν για τον σκοπό αυτό έως το 2029.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
