– Ποιες οι προσδοκίες για το φετινό μουσικό εργαστήρι; Ευελπιστούμε ότι η οικογένεια του Λαβύρινθου σταδιακά θα μεγαλώνει αποτελώντας μακροπρόθεσμα σημείο συνάντησης των ντόπιων μουσικών, αλλά και ανθρώπων που προέρχονται από γειτονικές χώρες της δυτικής αλλά και κεντρικής Ασίας. Υπάρχει ενδιαφέρον από χώρες όπως το Ισραήλ και το Ιράν. Διόλου τυχαία χρησιμοποιώ τη λέξη «οικογένεια», μιας κι έχοντας εμπειρία από τον Λαβύρινθο στο Χουδέτσι της Κρήτης, το γεωγραφικό πυρήνα αυτής της ιδέας, συνήθως σε κάποιον που επισκέπτεται μία φορά αυτά τα εργαστήρια του γεννάται μια επίμονη ανάγκη επιστροφής και διατήρησης της μουσικής και φιλικής σχέσης με τους συντονιστές των σεμιναρίων, όσο και με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες. Αυτό αντιστοίχως απαιτεί και μία κατάσταση συνεχούς εξέλιξης, συνέπειας και συνέχειας από μέρους της διοργάνωσης.
– Τι αλλάζει φέτος, με δεδομένη την εγκατάσταση στα Σπήλια; Πρωτίστως σβήνει ένα θεμέλιο σημείο από τη λίστα των άμεσων στόχων της ομάδας, αυτό της αποκέντρωσης. Θεωρώ ότι τα αστικά κέντρα, πέραν των διαφόρων πρακτικών ευκολιών που προσφέρουν, υστερούν σ’ ένα ουσιαστικό σημείο: τη συνεχή απόσπαση της πνευματικής συγκέντρωσης. Επίσης, δεν μπορώ να παραλείψω το γεγονός ότι το να περιτριγυρίζεσαι από πεύκα σ’ ένα από τα ομορφότερα χωριά του τόπου δημιουργεί ένα αίσθημα ηρεμίας και πρόσφορο έδαφος για καθαρή σκέψη. Δεν είναι τυχαίο ότι όλα τα εργαστήρια του Λαβυρίνθου ανά τον κόσμο -Κρήτη, Ιταλία, Ισπανία, Καναδά- οργανώνονται συνειδητά σε περιοχές εκτός των πόλεων.
– Σε ποιους απευθύνονται τα σεμινάρια; Ως μαγιά έχουν τις τροπικές (Τρόπος) μουσικές παραδόσεις του τόξου τον χωρών της Ανατολικής Μεσογείου και της κεντρικής/ νότιας Ασίας. Απευθύνονται λοιπόν σε μουσικούς που είτε έχουν ήδη μια βασική επαφή μ’ αυτού του είδους τη μουσική, είτε ενδιαφέρονται ν’ ανοίξουν αυτή την πολλά υποσχόμενη και πλούσια πόρτα. Δεν απαιτείται να είναι κάποιος υψηλά καταρτισμένος τεχνικά για να συμμετάσχει, αρκεί να έχει μια σχετική ευκολία ως προς τον χειρισμό του οργάνου. Επίσης, για κάποια από τα σεμινάρια βασική προϋπόθεση είναι η δυνατότητα του οργάνου να αποδώσει μικροδιαστημάτα ή μόρια, στοιχείο που κατέχει κεντρικό ρόλο στο χαρακτήρα της τροπικής μουσικής.
– Ποια υποδοχή επιφυλάσσει η τοπική κοινωνία στις πρωτοβουλίες ενσωμάτωσης των μουσικών παραδόσεων; Ο κόσμος της Κύπρου ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένος με την τροπική μουσική. Η κυπριακή μουσική παράδοση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη, με το δικό της ιδίωμα, στη μουσική των Ανατολικών Τρόπων. Η τροπική μουσική της Ανατολικής Μεσογείου ουσιαστικά γνώρισε ιδιαίτερη άνθιση κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Λανθασμένα, όμως, θεωρείται από πολλούς ως καθολικά τουρκική, αφού η λεγόμενη «οθωμανική μουσική» πηγάζει κυρίως από τη βυζαντινή, την περσική και την κλασική αραβική μουσική, παραδόσεις που προϋπήρχαν της αυτοκρατορίας. Οι χώρες/ έθνη που έζησαν κάτω από την Οθωμανική κυριαρχία αλληλεπίδρασαν και δημιούργησαν κοινή μουσική γλώσσα, αποκολλημένη από εθνικά δικαιώματα. Σήμερα, ολοένα και περισσότεροι νεαροί ασχολούνται με τα όργανα και το ρεπερτόριο αυτής της μουσικής αναγνωρίζοντας τον πολυπολιτισμικό και πολυεθνικό χαρακτήρα της.
– Πώς προέκυψε η αγάπη σου για το είδος αυτό; Μεγαλώνοντας στην Κύπρο, σ’ ένα γεωγραφικό σημείο διασταύρωσης πολιτισμών Ανατολικού κυρίως χρώματος, ήταν ως εκ φύσεως αδύνατο να μην επηρεαστώ από αυτούς τους ήχους. Θεωρώ το Ανατολίτικο στοιχείο μέρος του DNA μας, της συμπεριφοράς, της κουζίνας μας, μέρος του ίδιου μας του εαυτού, με φυσικά διαφορετική ένταση εκδήλωσης στον καθένα από εμάς. Υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις, αλλά παρατηρώ ότι η πλειοψηφία κουβαλά αυτή την αύρα.
– Στο σπίτι τι ακούσματα είχες; Από παιδί θυμάμαι να μ’ ελκύουν, πέραν από τα είδη της κοινής οδούς που άκουγαν τα παιδιά της ηλικίας μου, ήχοι με ήθος Ανατολίτικο. Τα μουσικά όργανα που πειραματιζόμουν πριν καταλήξω στο ούτι ήταν ως επί το πλείστο συνυφασμένα μ’ αυτόν τον χαρακτήρα.
– Ποια εξέλιξη της μέχρι τώρα πορείας σου θεωρείς την πιο καθοριστική; Τη γνωριμία μου με τον αγαπητό μου δάσκαλο, νεΰστα και συνθέτη Κούντσι Εργκιουνέρ, κατά τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο Κονσερβατόριο Κόνταρτς του Ρότερνταμ. Είχα την τύχη και την τιμή να έχω έναν ζωντανό θρύλο του είδους ως κύριο καθηγητή και μερικώς επιβλέποντα της έρευνάς μου, που με ενέπνευσε, επηρέασε και ανάπλασε σε τεράστιο βαθμό καλλιτεχνικά αλλά και σαν άνθρωπο.
– Τι έμαθες κοντά του; Είναι μια αστείρευτη πηγή γνώσεων, αλλά το πιο σημαντικό που έμαθα δίπλα του είναι ότι οι σπουδαίοι άνθρωποι μπορούν να είναι και πολύ λιτοί, σε μία τόσο απαιτητική και ανταγωνιστική εποχή που ζούμε. Είχα τη χαρά να παίξω δίπλα του επί σκηνής σε διάφορα μέρη του κόσμου -εμπειρίες αξιομνημόνευτες. Κατά τη διάρκεια των σπουδών στο Ρότερνταμ ήρθα σε επαφή και με μουσικούς που θαυμάζω, με τρεις εκ των οποίων δημιουργήσαμε και το Lingua Franca Ensemble.
– Πώς προέκυψε και πώς εξηγείται όλο αυτό το μεράκι για το ούτι; Το ούτι ιστορικά είναι από τα πιο παλαιά έγχορδα όργανα. Εχουν ανακαλυφθεί στοιχεία ύπαρξής του περίπου το 3000 π.Χ. στην περιοχή της Μεσοποταμίας. Ο ήχος του έκανε τη ψυχή μου να πάλλεται στο πρωταρχικό άκουσμά του και εξακολουθεί να δονείται μέχρι και σήμερα. Το γεγονός της διαχρονικότητας του οργάνου ανά τις χιλιετηρίδες σε συνδυασμό με το ρεπερτόριο που το χαρακτηρίζει, με ενέπνευσε να εμβαθύνω επισφραγίζοντας την αφοσίωσή μου σ’ αυτό. Πρακτικά, είναι ένα μέσο με το οποίο κοινωνώ τις μουσικές μου ιδέες, αλλά και τα συναισθήματά μου στον πιο αντιπροσωπευτικό βαθμό. Είναι κατά κάποιο τρόπο ο αντικατοπτρισμός των ανησυχιών, του χαρακτήρα και της ψυχής μου.
– Τι διαφοροποιεί τη μουσική παράδοση της Ανατολής από αυτή του δυτικού κόσμου; Η μουσική της Ανατολής, η τροπική μουσική της Ανατολικής Μεσογείου, διαφέρει σε δύο βασικά σημεία από την παράδοση του δυτικού κόσμου. Το ένα είναι ότι βασίζεται καθολικά στη μελωδική ανάπτυξη, είτε μιλάμε για σύνθεση ή για το λεγόμενο ταξίμι (μελωδικός αυτοσχεδιασμός βασισμένος σε κανόνες) και το άλλο ότι δεν συναντούμε καθόλου το στοιχείο της αρμονίας, δεσπόζον χαρακτηριστικό της Δυτικής Μουσικής. Φυσικά και η Δυτική Μουσική έχει ως βασικό συστατικό τη μελωδική ανάπτυξη και τον αυτοσχεδιασμό σε πολλά είδη, μόνο που στην τροπική έχουμε να κάνουμε με έναν τεράστιο αριθμό μακάμ (τρόπων/ δρόμων/ ήχων) που προκύπτουν από τον συνδυασμό διαστημάτων μικρότερων του ημιτονίου, τα λεγόμενα μικροδιαστήματα ή μόρια, σε σύγκριση με τις συγκερασμένες κλίμακες της Δυτικής Μουσικής. Εκ των πραγμάτων, όλα αυτά τα στοιχεία δημιουργούν μιαν άλλη πρακτική και κατ’ επέκταση θεωρητική βάση προς απόδοση αυτού του είδους μουσικής.
– Η γενικότερη κατάσταση στη χώρα πώς επηρεάζει τη μουσική δημιουργία; Τα τελευταία χρόνια όλο και αυξάνονται τα αξιόλογα φεστιβάλ αλλά και μουσικά εργαστήρια που διοργανώνονται στην Κύπρο. Αυτό κατά κάποιον τρόπο δημιουργεί επιπλέον κίνητρο στο να δημιουργηθούν και να διατηρηθούν μουσικά σύνολα, να γραφτούν συνθέσεις και να παρουσιαστούν νέες ιδέες. Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες στηρίζουν οικονομικά προσπάθειες σε ατομικό και σε ομαδικό επίπεδο, ενθαρρύνοντας τους καλλιτέχνες να παρουσιάσουν την τέχνη τους, σε εγχώρια πλαίσια όσο και σε παγκόσμιο εύρος.
– Αντιμετωπίζεις τα ταξίδια ως μέρος της δημιουργικής διαδικασίας; Αδιαμφισβήτητα γεμίζουν το μυαλό και την ψυχή με πληθώρα εικόνων, αρωμάτων, συναισθημάτων, γεύσεων και νέων εμπειριών, συστατικά που μεταξύ άλλων συνδράμουν στη φόρτιση του πνεύματος και στη γέννα καλλιτεχνικού έργου υπό οποιαδήποτε μορφή. Στην προκειμένη, όχι απαραίτητα έργου υπό την έννοια καινούριας μουσικής σύνθεσης, αλλά τα ταξίδια, για μουσικές τουλάχιστον αφορμές, μας φέρνουν κάθε φορά ένα βήμα πιο κοντά στην άυλη τέχνη της μουσικής. Φτάνει βέβαια τα αισθητήρια του καθενός να είναι ανοιχτά σ’ όλα τα καλέσματα που θα δεχθεί κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, από την πιο μικρή μέχρι την πιο αλησμόνητη στιγμή.
– Ποια η προτροπή σου προς τους νέους στην Κύπρο που ενδιαφέρονται ν’ ασχοληθούν επαγγελματικά με τη μουσική; Να αφοσιωθούν άφοβα με αγάπη και συνέπεια στην μουσική. Αλλά εισήγησή μου θα ήταν να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους φοιτώντας όχι μόνο σε τοπικά ιδρύματα αλλά και σε πανεπιστήμια/ κονσερβατόρια στο εξωτερικό. Το λέω με πλήρη συναίσθηση και χωρίς καμία τάση ξενομανίας. Θεωρώ ότι η επαφή αυτή με ό,τι συνεπάγεται, εμπλουτίζει και διευρύνει τον ορίζοντα της αισθητικής. Επίσης η ευκαιρία να μαθητεύσεις υπό την καθοδήγηση, συχνά, παγκοσμίου φήμης μουσικών, είναι αναμφισβήτητα ανεκτίμητο εφόδιο για τη μετέπειτα πορεία.
